Το γιογκικό διαιτολόγιο

Η εξάσκηση στις σωματικές στάσεις είναι μόνο μία από τις πλευρές της γιόγκα. 

Για να υπάρξουν τα μέγιστα οφέλη της γιόγκα, πρέπει να δοθεί σημασία και στα άλλα βασικά σημεία, όπως διαιτολόγιο, ύπνο, ανάπαυση και παιχνίδι. 

Η γιόγκα προωθεί ένα φυτοφαγικό διαιτολόγιο, βασισμένο σε φυσικές, μη κατεργασμένες τροφές. 

Οι τροφές αυτές προέρχονται από το χώμα και πιστεύεται πως περιέχουν αμείωτη τη ζωτική ενέργεια. (Hall, 2005). 

Η διατροφή αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της γιογκικής πρακτικής. Είμαστε αυτό που τρώμε, είναι η ρήση που χαρακτηρίζει τους γιόγκι. 

Anna yoga είναι ο μοντέρνος όρος που χρησιμοποιούν οι γιόγκι για αυτή την παραδοχή και εστιάζει καθαρά στο φαγητό και το συσχετισμό του με την φυσική κατάσταση και το υγιές πνεύμα. (Adams, 2010).

Βασική αρχή της γιογκικής διατροφής είναι τροφές υγιεινές, πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά, προσαρμοσμένες πάντα στις ατομικές ανάγκες. 

Σύμφωνα με τη γιόγκα, η υιοθέτηση αυτού του είδους της διατροφής στο καθημερινό διαιτολόγιο, είναι η οδός για προσωπική ευημερία και σημαντικές βελτιώσεις στην υγεία , το μυαλό και το σώμα. (Fraser, 2007) 

Όλα αυτά φυσικά έρχονται σε αντίθεση με το δυτικό τρόπο σκέψης και τις σημερινές διατροφικές συνήθειες, όπου το πλούσιο σε ποσότητα και σε λιπαρά φαγητό, είναι «πανάκεια» για την καταπολέμηση του άγχους και τον υπερκαταναλωτισμό που διέπει το σημερινό άνθρωπο. (Wilson, 2010) 

Το γιογκικό διαιτολόγιο μοιράζεται την προέλευση του με την Αγιουβέρδα, την «επιστήμη της υγιεινής διαβίωσης και μακροζωίας» όπως συχνά λέγεται. Έχουν τις ρίζες τους στον βεδικό πολιτισμό της αρχαίας Ινδίας. Και οι δύο διακρίνουν τρεις κατηγορίες στο φαγητό, γνωστές ως γκούνας, κάθε μία από τις οποίες παρουσιάζει ξεχωριστά χαρακτηριστικά και προκαλεί διαφορετικές αντιδράσεις στο μυαλό και το σώμα. (Fraser, 2007) 





• Πρώτη γκούνα, η Ράγιας (Rajas) : είναι συνυφασμένη με την ενέργεια και αφορά τροφές πικάντικες, διεγερτικές και καυτερές που προκαλούν υπερδραστηριότητα στο νου και γεννούν επιθυμίες. Τέτοιες τροφές είναι ο καφές, η σοκολάτα, το τσάι, το ψάρι, το αλάτι, τα αυγά, οι καυτερές πιπεριές, τα βότανα και τα μπαχαρικά. (Fraser, 2007). 

• Η δεύτερη γκούνα, γνωστή ως Τάμας (Tamas) : πραγματεύεται με τη νωθρότητα, το κακό και τη ζοφερότητα. (Compagnito & Martinelli, 2006). Οι τροφές αυτής της κατηγορίας τείνουν να είναι επεξεργασμένες, όξινες, ξηρές και πολυκαιρισμένες. Προκαλούν οκνηρία, αδράνεια και απάθεια. Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται το κρέας, τα μανιτάρια, το κρεμμύδι, το σκόρδο, το ξύδι, οι κονσέρβες, οι μπαγιάτικες τροφές καθώς επίσης και το αλκοόλ. (Fraser, 2007). 

• Η τρίτη γκούνα είναι η Σάτβα (Sattva) : είναι ο συνδυασμός της ράγιας και της τάμας, και συνδέεται με την ισορροπία, την αρμονία, την αφθονία και την αγνότητα. (Compagnito & Martinelli, 2006). 

Αυτή η κατηγορία φαγητού ενθαρρύνει την ισορροπία μεταξύ μυαλού και σώματος. Οι τροφές της φέρνουν ευεργετικότητα, ευεξία, διαύγεια και ηρεμία. Σατβικές τροφές θεωρούνται τα δημητριακά, τα σιτηρά, οι χυμοί φρούτων, τα φρέσκα λαχανικά, το βούτυρο, το γάλα, το τυρί, το μέλι, οι ξηροί καρποί, τα βότανα και το νερό. (Fraser, 2007) 

Αυτές οι τρεις γκούνα είναι τα βασικά συστατικά της δραστικής ενέργειας και της φύσης (πρακρίτι) και αντιτίθενται στην αρχή της παθητικότητας (πουρούσα). Compagnito & Martinelli, 2006). 

Το γιογκικό διαιτολόγιο στοχεύει στην ισορροπία και των τριών γκούνας μέσω της επιλογής των τροφών που τρώμε. Κατά τους γιόγκι, σε κάθε τροφή κυριαρχούν και οι τρεις γκούνας. Βέβαια η ισορροπία αυτή μπορεί συνεχώς να αλλάζει. Για παράδειγμα, ένα φρέσκο αχλάδι που θεωρείται σατβική τροφή αν μαγειρευτεί ή σαπίσει μπορεί να μετατραπεί σε ταμασική τροφή. (Fraser, 2007). 

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο πυρήνας του γιογκικού διαιτολογίου είναι τροφές ωφέλιμες και πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά. Με αυτή τη λογική, το γιογκικό διαιτολόγιο θα έπρεπε να στηρίζεται αποκλειστικά σε σατβικές τροφές. Ωστόσο, αυτό συστήνεται μόνο σε αυτούς που έχουν αφιερώσει ολοκληρωτικά τη ζωή τους στη φιλοσοφία και την εφαρμογή της γιόγκα. (Fraser, 2007) 

Οι υπόλοιποι, που αποτελούν και την πλειοψηφία, θα πρέπει να αναγνωρίσουν ποια είδους γκούνα τους ταιριάζει και θέλουν να υιοθετήσουν στην καθημερινότητά τους, στηριζόμενοι πάντοτε στον τρόπο ζωής τους, το μεταβολισμό τους, τις γενετικές προδιαθέσεις, το επάγγελμα  τους, την προσωπικότητά τους, αλλά και το κλίμα στο οποίο ζουν. (Griffyn, Clarke, 2003) 

Σύμφωνα με τους γιόγκι, τα οφέλη ενός γιογκικού διαιτολογίου που καταφέρνει να συμπεριλάβει και τις τρεις γκούνας είναι πολλά και σημαντικά. Ένα λυγερό και ευκίνητο κορμί όπως και μια καλή φυσική κατάσταση είναι μερικά από αυτά. 

Επίσης αυτού του είδους η διατροφή αυξάνει τη θετική επιρροή του prana (είδος δύναμης ζωής για τους γιόγκι) στο σώμα και βοηθάει στη διαύγεια και τη συγκέντρωση του μυαλού. 

Επιπλέον, περιέχει όλα τα απαραίτητα συστατικά που μπορούν να διατηρήσουν, να επουλώσουν και να εξελίξουν το σώμα χωρίς να το επιβαρύνουν με τοξίνες και επιπλέον βάρος. Με άλλα λόγια, το γιογκικό διαιτολόγιο είναι ένας τρόπος «ευ ζην» με τον εαυτό μας. (Fraser, 2007) 




Οι εφαρμοστές της γιόγκα, ακολουθούν τις ίδιες διατροφικές αρχές για χιλιάδες χρόνια. Γι’αυτούς όμως, σπουδαίο ρόλο δεν αποτελούσαν μόνο τα συστατικά της διατροφής που αναλύθηκαν παραπάνω, αλλά και η ποσότητα της τροφής που κατανάλωναν, καθώς επίσης και η προετοιμασία του εαυτού τους στις συνθήκες του γεύματος. Όλα αυτά βέβαια συγκρούονται και δεν ταιριάζουν στα συνήθη φαινόμενα της εποχής μας που δεν είναι άλλα από τις γρήγορες και αυστηρές δίαιτες, την υπερκατανάλωση φαγητού, τις διατροφικές ιδιοτροπίες και διαταραχές. (Fraser, 2007) 

Σύμφωνα με τη Hatha yoga Pradipika, δεν πρέπει να τρώμε μεγάλες ποσότητες φαγητού, επιβαρύνοντας το στομάχι μας. Αντιθέτως, θα πρέπει να το αισθανόμαστε ελαφρώς “άδειο” μετά το γεύμα. (Fraser, 2007) 

Οι γιόγκι μάλιστα προτείνουν στις ηλικίες κάτω των 40 ετών να περιορίσουν τον αριθμό των γευμάτων τους σε δύο την ημέρα, ενώ στις ηλικίες άνω των 40 ετών σε ένα την ημέρα. (Griffyn, Clarke, 2003) 

Επίσης καθ’όλη τη διάρκεια της διαδικασίας ενός γεύματος θα πρέπει να υπάρχει  ηρεμία, χαλάρωση και απόλυτη συγκέντρωση στο φαγητό. Θα πρέπει να αφιερώνεται χρόνος στα γεύματα και να μασιέται καλά η τροφή, γεγονός που βοηθάει στην καλύτερη λειτουργία της πέψης. (Fraser, 2007). 

Θα πρέπει να τονιστεί πως το γιογκικό διαιτολόγιο δεν διαχωρίζει τις τροφές σε καλές ή κακές, ούτε υπαγορεύει μια συγκεκριμένη ποικιλία τροφών που θα πρέπει να καταναλώνονται ή να αποφεύγονται. Αντιθέτως κατά τους γιόγκι κάθε τροφή μεταδίδει τις ιδιότητες της σε αυτούς που την καταναλώνουν. 

Ωστόσο, το γιογκικό διαιτολόγιο δείχνει να ευνοεί τις τροφές εκείνες που βρίσκονται και καλλιεργούνται στο φυσικό περιβάλλον και γι’αυτό αποκαλείται και λακτο-χορτοφαγικό. Η λογική αυτή συμβαδίζει με τη γιογκική αρχή ahimsa, που σημαίνει αποποίηση κάθε είδους βίας από τη ζωή μας. (Fraser, 2007) 

Λακτο-χορτοφαγικό διαιτολόγιο σημαίνει απουσία κάθε είδους κρέατος από τη διατροφή μας με εξαίρεση τα γαλακτοκομικά προϊόντα όπως τα αυγά, το τυρί, το βούτυρο, το γάλα και το τυρί αλλά και το μέλι. Όσο μεγαλύτερη επίγνωση αποκτά κανείς μέσω της γιόγκα για το σώμα του, τόσο η χορτοφαγική διατροφή θα θεωρείται φυσική επιλογή. (DiPirro, 2010). 

Κάποια παρακλάδια βέβαια της γιόγκα, όπως η Ταντρική γιόγκα, υποστηρίζουν την κατανάλωση κρέατος, αλλά είναι λιγότερο σύνηθες. (Fraser, 2007) 

Βέβαια οι γιόγκι, εκτός από αυτή την ηθική προσέγγιση της ahimsa, παραθέτουν και άλλους λόγους για την υιοθέτηση ενός χορτογραφικού διαιτολογίου στην καθημερινότητά μας. Στοιχεία στηρίζουν πως η χορτοφαγία γενικά είναι ωφέλιμη για την υγεία μας. 

Πρώτα απ’όλα το κρέας δυσκολεύει περισσότερο τη λειτουργία της πέψης. 

Δεύτερον, περιέχει μεγάλη ποσότητα ουρικού οξέος που συνδέεται με προβλήματα όπως δυσκαμψία και πόνο στις κλειδώσεις. 

Τέλος, τα ζώα μπορεί να έχουν καταναλώσει ορμόνες και αντιβιοτικά βλαβερά για εμάς τα οποία θα αφομοιωθούν στον οργανισμό μας μετά την κατανάλωση τους. (Fraser, 2007) 

Σε αντίθεση με τη μέχρι τώρα πεποίθηση, υπάρχει ο ισχυρισμός πως τα περισσότερα χορτοφαγικά διαιτολόγια παρέχουν επαρκείς ποσότητες πρωτεϊνών για το σώμα. Μάλιστα τα όσπρια, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι θεωρούνται τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνες. 

Επίσης υποστηρίζεται πως οι χορτοφάγοι λαμβάνουν ίσως περισσότερες πρωτεΐνες από όσες είναι απαραίτητες. Δεν είναι μόνο οι χορτοφάγοι που μπορούν να εφαρμόσουν τη φιλοσοφία της γιόγκα. Και οι μη χορτοφάγοι μπορούν να κερδίσουν οφέλη εφαρμόζοντας άλλες διαστάσεις της γιόγκα. Υιοθετώντας μάλιστα σταδιακά στη διατροφή τους χορτοφαγικά γεύματα επιτρέπουν στο σώμα τους ευκολότερα να προσαρμοστεί. (Fraser, 2007)

 Εκτός από την επιλογή των κατάλληλων τροφών στο διαιτολόγιο, το νερό εμφανίζεται επίσης να είναι ζωτικής σημασίας αφού η πέψη και ο μεταβολισμός εξαρτώνται από αυτό. 

Το νερό πρέπει να καταλαμβάνει το 80% της σωματικής μάζας. Η έλλειψη του εμποδίζει την εξάλειψη των τοξίνων και τη δημιουργία καινούριων ιστών. Επίσης το σώμα για να είναι ικανό να ανταποκριθεί στην γιογκική πρακτική asana (έλεγχος αναπνοής) θα πρέπει να υπάρχουν άφθονα αποθέματα νερού που θα “καθαρίζουν” τον οργανισμό. (Fraser, 2007). 

Η κατανάλωση 2 λίτρων νερού ημερησίως είναι ιδανική για τη διατήρηση ενός ενυδατωμένου οργανισμού. Η ποσότητα αυτή μπορεί να είναι μεγαλύτερη για εκείνους που ιδρώνουν περισσότερο λόγω κάποιας άσκησης, πυρετού ή επειδή μένουν σε θερμά κλίματα. (Fraser, 2007) 

Η απουσία άφθονου νερού στον οργανισμό μπορεί να προκαλέσει αφυδάτωση. Η αφυδάτωση ευθύνεται για πονοκεφάλους, κακή αναπνοή και πολλά άλλα μικρότερης σημασίας προβλήματα υγείας. Ο καφές και το τσάι δεν μπορούν να αντικαταστήσουν το νερό όπως πολλοί πιστεύουν, αφού δεν είναι ικανά να ενυδατώσουν στον ίδιο βαθμό με αυτό τον οργανισμό μας. 
Επίσης θεωρούνται διουρητικά. Τέλος περιέχουν καφεΐνη, συστατικό που προκαλεί διέγερση και άγχος στον οργανισμό. 

Συμπτώματα της αφυδάτωσης που συνεπάγονται οπωσδήποτε αυξημένη κατανάλωση νερού ημερησίως είναι τα εξής: κολλώδες σάλιο, αδυναμία, υπνηλία, κόπωση, όχι συχνή ούρηση και ξηρότητα της επιδερμίδας. (Fraser, 2007)

 Γενικά προτείνεται όχι τόσο αυστηρότητα στην ποσότητα της τροφής όσο τελειότητα στην λεπτομέρεια που σημαίνει επιλογή πιο υγιεινών και θρεπτικών τροφών. Σε όσους έχουν μια πιο δύσκολη σχέση με το φαγητό συστήνεται συνεχής ενασχόληση με τη γιόγκα, η οποία θα τους βοηθήσει να αντιληφθούν το φαγητό ως “καύσιμο” για ένα υγιές σώμα και ένα γαλήνιο και διαυγές πνεύμα. (Griffyn, Clarke, 2003)

Ζωή Βασιάδη

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ