ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ

Βάσω Δενδροπούλου

Όταν έγινε ο Μίνωας βασιλιάς της Κρήτης, όρισε αντιπρόσωπό του στη διοίκηση τον αδελφό του τον Ραδάμανθυ, τον έμαθε να κρίνει τις διαφορές ανάμεσα στους ανθρώπους, να επιβλέπει την εφαρμογή του νόμου, κυρίως όμως του ανέθεσε να δικάζει τις υποθέσεις μέσα στην πρωτεύουσα του κράτους, την Κνωσό, ενώ την απονομή απονομή της δικαιοσύνης στα χωριά την ανάθεση στον Τάλο, τον χάλκινο γίγαντα, που γυρνούσε σ΄ ολόκληρη την Κρήτη.

Τρεις ήταν οι βασικές αρχές του Ραδάμανθυ: α) είναι αθώος αυτός που χτυπά αμυνόμενος (αυτόν τον νόμο επικαλέστηκε ο Ηρακλής και αθωώθηκε για τον φόνο του δασκάλου του Λίνου με μια κιθάρα, γιατί εκείνος τον επέπληξε για τις επιδόσεις του)· β) να υφίσταται κανείς το κακό που έκανε· γ) να μην δίνονται όρκοι για ασήμαντα πράγματα.

Ο Σωκράτης στον «πλατωνικό» διάλογο Μίνως αναφέρει ότι ο Ραδάμανθυς είχε εκπαιδευτεί από τον ίδιο τον Μίνωα για την εποπτεία των δικαστηρίων, όχι όμως και στο σύνολο της βασιλικής τέχνης. Τα γνωρίσματα του Ραδάμανθυ ως δικαστή, νομοθέτη, πολιτικού, εποικιστή, φορέα πολιτισμού μνημειώνουν τη δραστηριότητα των Μινωιτών στο Αιγαίο και τη Μ. Ασία. 

Θεωρείται ότι έκανε νομοθετικό και πολιτικό έργο έξω από την Κρήτη: εποίκισε έρημους τόπους, συνένωσε μικρούς οικισμούς, ίδρυσε καινούριες πόλεις, στις οποίες όριζε το νομοθετικό, διοικητικό, πολιτικό πλαίσιο και τις σχέσεις τους με το κέντρο της κρητικής αυτοκρατορίας, και διόριζε άρχοντα κάποιο γιο του Μίνωα, δικό του γιο ή έμπιστο συνεργάτη του. Βία χρησιμοποιούσε μόνο εναντίον βαρβάρων και πειρατών. 

Στη Μ. Ασία ίδρυσε τις Ερυθρές, στη δυτική πλευρά της ομώνυμης χερσονήσου, απέναντι από τη Χίο, με το όνομα του γιου του Έρυθρου που τον έκανε και πρώτο βασιλιά της. Στη Χίο εγκατέστησε τον Οινοπίωνα, στη Λήμνο τον Θόαντα, στη Σκύρο τον Ενυέα, στην Άνδρο τον Ανδρέα, στη Δήλο τον Άνιο, στην Πάρο τον Αλκαίο. Με αυτόν τον τρόπο οι πόλεις αποκτούσαν τίτλους που η απαρχή τους βρισκόταν στην Κρήτη (πολιτική διάσταση της μυθολογίας).

Λέγεται ότι ο Μίνωας φοβήθηκε τις ικανότητες του αδελφού του, γι' αυτό τον έστειλε έξω από την Κρήτη. Λέγεται ακόμη ότι τα δύο αδέλφια πραγματικά συγκρούστηκαν και ο Ραδάμανθυς κατέφυγε στις Ωκαλέες της Βοιωτίας, όπου παντρεύτηκε την Αλκμήνη μητέρα του Ηρακλή, στον οποίο δίδαξε την τοξοβολία. Σύμφωνα με άλλους ο γάμος τους έγινε στα νησιά των Μακάρων, όταν και οι δυο τους ήταν πια νεκροί. Μυθολογείται ότι ο Δίας, πρώτος εραστής της Αλκμήνης, ζήτησε από τον Ερμή να κλέψει το σώμα της Αλκμήνης και να το μεταφέρει στα Νησιά. Και ότι μαζί με τον Μίνωα και τον Αιακό, άλλο γιο του Δία, έκριναν τους νεκρούς.
Μια άλλη παραλλαγή του μύθου (Κρης - Τάλος - Φαιστός - Ραδάμανθυς - Γόρτυνας) θέλει τον Ραδάμανθυ να ζει πολύ πριν τον Μίνωα. Γι' αυτόν τον παλιό Ραδάμανθυ λένε ότι ήταν φορέας πολιτισμού όπως ο Φορωνέας στο Άργος και ο Κάδμος στη Θήβα· πρώτος αυτός εξημέρωσε τους ανθρώπους του τόπου του, τους συνοίκισε, νομοθέτησε γι' αυτούς με οδηγό τον κρητικό Δία. Αυτόν θέλησε να μιμηθεί ο Μίνωας πολλές γενιές αργότερα, όταν η φήμη του Ραδάμανθυ είχε εξαπλωθεί παντού. Για να το πετύχει αυτό ο Μίνωας έπρεπε να συνδεθεί μαζί του και να τον υποτάξει ως αδελφό του. Αυτή πρέπει να είναι η παλιά μορφή του μύθου, ανεξάρτητη από τον μύθο της Ευρώπης και του Δία, που δείχνει ότι ο Ραδάμανθυς ήταν παλαιός, χθόνιος θεός που επιβλήθηκε στη συνείδηση των ανθρώπων.

Ότι πρόκειται για παλαιό χθόνιο θεό διαφαίνεται από το ζευγάρωμά του στον Κάτω Κόσμο με την Αλκμήνη - με αρπαγή που ενεργεί ο Ερμής - από το αξίωμα του δικαστή των νεκρών και από την ευννοούμενη στην "Οδύσσεια" σχέση του με τον Τιτυό, γιο της γης. Από την ιδιαίτερα στενή σχέση του Ροδάμανθυ σαν πρώτου φορέα πολιτισμού με μια πρώτη μορφή δικαίου γεννήθηκε η ανάγκη στο μύθο να συνδεθεί το πρόσωπό του με το Μίνωα, που είχε επιβληθεί στην κοινή συνείδηση σαν μεγάλος νομοθέτης και κυβερνήτης. Έτσι ο αρχέγονος Ροδάμανθυς έγινε αδελφός του πιο φημισμένου βασιλιά της Κρήτης. Για τον ίδιο λόγο, για να συνδεθεί και με το περίφημο δίκαιο της Γόρτυνας, ο Ραδάμανθυς, σε πολύ προχωρημένα στάδια μυθοπλασίας, αναγνωρίστηκε και σαν πατέρας του Γόρτυνα. Τα γνωρίσματα της μορφής του σαν φορέα πολιτισμού, δικαστή και νομοθέτη ήταν επίσης πρόσφορα για να μνημειωθεί η δραστηριότητα των Μινωϊτών στα νησιά του Αιγαίου και στα μικρασιατικά παράλια, με την εξάπλωση της επικράτειάς τους, με τους εποικισμούς και την πολιτική οργάνωση του κατακτημένου χώρου. Ακόμα και για να αναγνωριστούν τίτλοι σε πόλεις που φιλοδοξούσαν να βρίσκουν την αρχή τους στην Κρήτη.

Στον τάφο της κρίσεως στη Μίεζα (τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ.), (Τάφος της Κρίσεως) αριστερά και δεξιά της εισόδου του τάφου στέκονται τέσσερις μεμονωμένες μορφές, που όμως αποτελούν τμήματα ενιαίας σύνθεσης που διακόπτονται από την παρεμβολή των ημικιόνων και του ανοίγματος του τάφου. Το θέμα της απεικόνισης είναι η κάθοδος του νεκρού στον Άδη με τη συνοδεία του Ερμή Οι κριτές Ραδάμανθυς [Τάφος της Κρίσεως, και Αιακός θα αποφασίσουν για την τύχη του νεκρού, αν δηλαδή θα σταλεί στο νησί των Μακάρων ή στα Τάρταρα. Ο Αιακός, γιος του Δία και της νύμφης Αίγινας, κρίνει όσους προέρχονται από την Ευρώπη, ο Ραδάμανθυς, καρπός του Δία και της Ευρώπης, όσους έρχονται από την Ασία, ενώ στη διαιτησία του Μίνωα καταλήγουν οι δύσκολες κρίσεις Εδώ κύριος κριτής του νεκρού είναι ο Αιακός.

ΠΗΓΕΣ: Μ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ, "Μακεδονία. 4000 χρόνια ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού" , Ι. ΚΑΚΡΙΔΗΣ "Ελληνική Μυθολογία"

The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ