ΠΕΡΣΕΑΣ, ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ, ΜΕΔΟΥΣΑ και ο αποσυμβολισμός

(Α': η Γέννηση)

Βάσω Δενδροπούλου

Φίλες και φίλοι Στις επόμενες δημοσιεύσεις θα προσπαθήσουμε να φωτίσουμε τη δράση και τις περιπέτειες, με ό,τι αυτές συμβολίζουν, του μυθικού Περσέα του βασιλιά της Τίρυνθας και ιδρυτή των Κυκλώπειων τειχών της πόλης των Μυκηνών.

Το όνομα προέρχεται από τον μέλλοντα «πέρσω» (θα εκπορθήσω) τού ρήματος «πέρθω» (εκπορθώ) και σημαίνει «αυτός που θα εκπορθήσει». Ο Ήρωας Περσεύς (Περσέας) είναι γιος τού Δία και τής Δανάης. Ο Ακρίσιος, ο βασιλιάς του Άργους και πατέρας της Δανάης, ρώτησε την Πυθία αν θ΄ αποκτούσε γιο.. «Όχι εσύ, Ακρίσιε, αλλά η κόρη σου Δανάη θα αποκτήσει ένα γιο. Κι αυτό το παιδί θα είναι η αιτία του θανάτου σου!». Έτσι έχτισε ένα χάλκινο θάλαμο στην αυλή του παλατιού, υπόγειο σαν τάφο στον οποίο έκλεισε την κόρη του για να μην αποκτήσει γιο. Ο Δίας, όμως, μεταμορφώθηκε σε χρυσή βροχή που κύλησε από τη σκεπή. Τότε ο τάφος έγινε νυφική παστάδα κι αποτέλεσμα της ένωσης ήταν ο Περσέας.

Κρυφά ανέθρεψε το παιδί η Δανάη μόνο με την παραμάνα της, αλλά μια διήγηση λέει πως όταν έγινε τριών χρόνων κι έπαιζε με τη μπάλα του άκουσε τη φωνή του που έφτανε από τα βαθιά ο Ακρίσιος. Σκότωσε την θεραπαινίδα και μπρος στο βωμό του Δία ρώτησε την κόρη του ποιος ήταν ο πατέρας. "Ο Ζευς" ακούστηκε η απάντηση, που δεν έγινε, όμως, πιστευτή. Ο πατέρας φυλάκισε τη μάνα και το παιδί σ΄ ένα σεντούκι, σε μια κλεισμένη κιβωτό και την πέταξε στη θάλασσα. Έτσι έπλεαν και οι δυο για να συναντήσουν το θάνατο πάνω στα κύματα. Κι όταν η κινούμενη θάλασσα τρόμαξε το παιδί κλαίγοντας η Δανάη το αγκάλιασε και του είπε:

«Γιε μου, τι συμφορά με βρήκε, κι εσύ γλυκοκοιμάσαι,
νύσταξε η μικρή καρδούλα σου κι έχεις ξαπλώσει στην πικρή αυτή βάρκα,
τη στεριωμένη με χαλκό που λάμπει, τούτη τη νύχτα, μες στο βαθυγάλαζο σκοτάδι.
Τυλιγμένος στον πορφυρό μανδύα σου, που αφήνει να φανεί μόνο το αγαπημένο πρόσωπό σου, δεν νοιάζεσαι για τη βαθιά αρμύρα του κύματος ούτε για τον άνεμο που σφυρίζει πάνω απ’ το κεφάλι σου. Αν μπορούσες να νιώσεις τι θα πει τρόμος, θα ’στρεφες το αυτάκι σου με προσοχή στα λόγια μου. Κοιμήσου, μωρό μου, σε παρακαλώ, και μακάρι να κοιμηθεί και το πέλαγος, να κοιμηθεί και το αμέτρητο κακό. Κι εσύ, Δία πατέρα, φανέρωσε μιαν αλλαγή στη βούλησή σου. Κι ας μου συχωρεθεί, αν είναι τολμηρή ή άδικη η προσευχή μου αυτή."

'Ετσι αποδίδει ο ποιητής Σιμωνίδης τα λόγια της ταπεινής προσευχής της αγαπημένες του θεού μέσα από τη σκοτεινή κιβωτό και τη λάμψη που φέγγει γύρω από το θεϊκό παιδί. Η αδρή αυτή ιστορία μετασχηματίζεται αριστοτεχνικά από το Σιμωνίδη, ο οποίος την τοποθετεί στο κέντρο της ανθρώπινης εμπειρίας, κατανοώντας βαθιά τη μητρική απελπισία.

Ένας άλλος ποιητής, ο Αισχύλος, μας παρουσίασε στη σκηνή στο σατυρικό του δράμα "Οι ψαράδες", πώς πρόβαλε το σεντούκι από τη Σέριφο. Ένας ψαράς ο Δίκτυς "ο άνθρωπος των διχτυών", παρατήρησε το πλεούμενο αντικείμενο. "Τι είναι αυτό; Τι να υποθέσω; Φάλαινα, καρχαρίας ή κιβώτιο; Κύριέ μου Ποσειδών και συ Ζευ του πελάγους, τί δώρο μου στέλνετε; Το πράγμα δεν πλησιάζει! Πρέπει να φωνάξω!". Έτσι φώναξε ο Δίκτυς για βοήθεια. Έριξαν ένα μεγάλο δίχτυ και τράβηξαν το κιβώτιο στην ξηρά.

Στο σατυρικό δράμα εμφανίστηκαν για βοήθεια Σιληνοί και βοσκοί: ένας όμιλος από μισοθεούς-μισοζώα, κατοίκους των βουνών και των αγρών, που ήταν από τη μέση και κάτω ζώα, φαλακροί, πλατσομύτες και κοκκινοπρόσωποι. Ο μικρός Περσέας γέλασε μέσα από την κιβωτό. Η Δανάη, τότε, αποκάλυψε ποιά ήταν αυτή και το παιδί. Ο ψαράς, την πήρε στην καλύβα του και τους περιποιήθηκε σαν να ήταν συγγενείς του, όπως και πράγματι ήταν από τις Δαναΐδες. Ο Δίκτυς, καταγόταν από τον Ναύπλιο, το γιο του Ποσειδώνα και της κόρης του Δαναού Αμυμώνης.

Στη Σέριφο όμως εξουσίαζε ο αδερφός του Δίκτυ ο Πολυδέκτης. Ανόμοιοι αδελφοί ήταν επίσης αυτοί, ο ψαράς κι ο βασιλιάς. Άν και όχι δίδυμοι - έλεγαν πως είχαν μόνο την ίδια μητέρα -, αποτελούσαν ένα ζευγάρι. Σ΄ αυτόν που"έριχνε τα δίχτυα" ανήκε αυτός που δεχόταν πολλά". Αυτός ήταν ο "Πολυδέκτης", το ίδιο όπως και ο "Πολυδέγμων", ένα από τα πολλά ονόματα του βασιλιά του κάτω κόσμου. Ό,τι έπιανε ο ένας, έπρεπε να γίνει λεία του άλλου. Έτσι έγινε η Δανάη αιχμάλωτη του Πολυδέκτου και για τρίτη φορά μαζί με το παιδί της έφθασε στον κάτω κόσμο.
Κάποιοι υποστηρίζουν πως παντρεύτηκε τον Πολυδέκτη, ενώ ο Περσέας αποτραβήχτηκε στο ναό της Αθηνάς σαν προστατευόμενός της, στη γέννηση της οποίας είχε συμβεί κάτι παρόμοιο: χρυσή βροχή έπεσε από τον ουρανό.

Φωτογραφία: The Mythologists

ΠΗΓΕΣ: ΚΕΡΕΝΥΙ "Η Μυθολογία των Ελληνων", PIERRE GRIMAL "Λεξικό της Ελληνικής και Ρωμαϊκής μυθολογίας".

The Mythologists

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ