Η αυτογνωσία ασπίδα για το άγχος

Αρθρογράφος: Καναβιτσάς Ευάγγελος

1707

Σήμερα ο άνθρωπος γνωρίζει πολύ λίγα πράγματα για τον εαυτό του σε σχέση με παλιότερες εποχές. Οι μεγάλες οικονομικές κοινωνικές και ιδεολογικές αλλαγές, που συντελέστηκαν τις τελευταίες δεκαετίες στην κοινωνία μας, σε συνδυασμό με το γεγονός πως τρόποι δράσεις, που μέχρι πρότινος θεωρούνταν  θεμιτοί κι αποτελεσματικοί, χάνουν την αποτελεσματικότητά τους κι αντικαθιστούνται από νέους τρόπους δράσης, που κι αυτοί σύντομα ξεφτίζουν, έχει άμεση επίπτωση στην γνώση των ανθρώπων για τον εαυτό τους: 

Οι άνθρωποι, καθημερινά, δέχονται νέα ερεθίσματα, βιώνουν νέες εμπειρίες, αφομοιώνουν νέες πληροφορίες, σφυρηλατούν νέα χαρακτηριστικά προσωπικότητας ενώ αφήνουν άλλα να εξασθενίσουν. Γίνονται στόχοι διαφημιστών, καναλιών, περιοδικών life style (τρόπου ζωής) κι ο καθένας από αυτούς δίνει τη δικιά του γνώμη για το τι πραγματικά χρειάζονται για να γίνουν ευτυχισμένοι και με πιο τρόπο μπορούν να το κατακτήσουν. Έτσι, ο σημερινός άνθρωπος μπερδεύεται, εύκολα χάνει το προσωπικό του βλέμμα (σε σχέση με τον κόσμο και τον εαυτό του), δέχεται μεγάλες ποσότητες στρες και βιώνει σύγχυση και άγχος. Πριν προχωρήσουμε, καλό θα ήταν να κάνουμε έναν διαχωρισμό του στρες από το άγχος.

Το στρες είναι αγγλική λέξη και σημαίνει πίεση, έμφαση και αγωνία (σαν ουσιαστικό) και τονίζω, δίνω έμφαση (όταν χρησιμοποιείται σαν ρήμα). Υποδηλώνει την άσκηση πίεσης από μια δύναμη προς ένα άψυχο ή έμψυχο σώμα. Ειδικότερα, οι άνθρωποι «στρεσάρονται» όταν μια εξωτερική ή εσωτερική δύναμη τους ζητάει να κάνουν κάτι που δεν είναι σίγουροι αν έχουν τις απαιτούμενες δυνάμεις, το χρόνο ή τις δεξιότητες για να τα καταφέρουν.

Συνεπώς, όλοι οι άνθρωποι καθημερινά βιώνουν, μικρότερες ή μεγαλύτερες, ποσότητες πίεσης, είτε από το εξωτερικό τους περιβάλλον (π.χ. τη δουλειά τους, την οικογένειά τους) είτε από το εσωτερικό τους περιβάλλον (από τις αξίες τους  ή τη συνείδησή τους). Όμως το κατά πόσο αυτό το στρες θα επιφέρει άγχος σε κάποιον εξαρτάται από το πόσο απειλητικές βιώνει τις αξιώσεις του περιβάλλοντός του για την αυτοεκτίμησή του και την ευτυχία του.

Π.χ. οι πανελλήνιες εξετάσεις είναι ένα στρες για τους μαθητές, αλλά το αν το στρες αυτό θα το βιώσει ένας συγκεκριμένος μαθητής σαν άγχος εξαρτάται από τη σημασία που έχει για την αυτοεκτίμησή του η εισαγωγή του σε ένα πανεπιστήμιο, το κατά πόσο έχει συνδέσει την γενικότερη επιτυχία του με τις σπουδές του σε ένα ίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, την αξία που δίνουν σε αυτές οι γονείς του και οι φίλοι του κλπ.. Από αυτή την οπτική γωνία το άγχος λειτουργεί προειδοποιητικά, σαν ένα καμπανάκι που χτυπάει κάθε φορά που ο ψυχικός οργανισμός νιώθει πως βρίσκεται σε κίνδυνο εξαιτίας ενός στρες. Άρα το στρες είναι εξωτερικό και αντικειμενικό ενώ το άγχος είναι εσωτερικό και υποκειμενικό.

Το πρόβλημα σήμερα, είναι πως το κοινωνικό περιβάλλον γίνεται όλο και πιο πιεστικό και οι άνθρωποι φορτώνονται με διάφορες επιταγές, από το περιβάλλον τους,  για το πως πρέπει να είναι και κυρίως τι πρέπει να κατέχουν αν θέλουν να είναι αρεστοί, αγαπητοί, επιτυχημένοι, ευτυχισμένοι κλπ.

Έτσι δυσκολεύονται να δουν τι θα τους έκανε πραγματικά ευτυχισμένους κι ολοκληρωμένους, σύμφωνα με τις εξατομικευμένες ανάγκες τους, και στρέφονται προς αυτό που θα «έπρεπε» να τους κάνει ευτυχισμένους σύμφωνα με τα σύγχρονα πρότυπα επιτυχίας κι ευτυχίας, συχνά συνδεδεμένα με το ρόλο του ανθρώπου ως καταναλωτή προϊόντων και υπηρεσιών.

Με όλα τα παραπάνω, βλέπω τους ανθρώπους σήμερα, να αντιμετωπίζουν άγχος, τόσο σε σχέση με τις καθημερινές τους δυσκολίες αλλά συχνά βιώνουν κι ένα βαθύτερο υπαρξιακό άγχος που έχει να κάνει με την κατεύθυνση της ζωής τους, με ανεκπλήρωτες επιθυμίες, με απραγματοποίητα ιδανικά και με τη σπατάλη του δυναμικού τους σε καταναλωτικούς παραδείσους.

Η διαδικασία διερεύνησης του πραγματικού εαυτού μέσα από μελέτη, εσωτερικό διάλογο, γνήσιες διαπροσωπικές σχέσεις, που χαρακτηρίζονται από αποδοχή κι εμπιστοσύνη, και ατομική ή ομαδική συμβουλευτική  είναι αυτή που δίνει στον άνθρωπο την δυνατότητα να γνωρίσει τον εαυτό του και τα πραγματικά, μοναδικά του «θέλω» για να επιλέξει τον απόλυτα προσωπικό του ορισμό της ευτυχίας και να αμβλύνει το άγχος που του δημιουργούν οι εξωτερικές πιέσεις και τα διαφημιστικά πρότυπα ευτυχίας.

Ευάγγελος Καναβιτσάς
Ψυχολόγος, MSc in applied psychology

e-psychology

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ