ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΓΝΩΣΗ;

 

Γνώση,(κατά την ταπεινή μου γνώμη) είναι η αιτιολογημένη (με την έννοια της πειραματικής και διαλεκτικής απόδειξης ) ερμηνεία αισθητών  γεγονότων, και μη αισθητών  αλλά προσιτών εις την νόησιν.  
Αλλά ας δούμε τι είπαν γι αυτήν την έννοια  οι παππούδες μας …..
Ο Πλάτωνας στους διαλόγους του Θεαίτητο και Σοφιστή περιγράφει  την γνώση ως μία συνολική διαδικασία, η οποία εκκινεί από την επίδραση των αισθητών αντικειμένων του εξωτερικού κόσμου επί της αισθητικότητας ή αισθητικής δύναμης της συνείδησης (ψυχής) και ολοκληρώνεται με την εκφορά κρίσεων και τον σχηματισμό προτάσεων από τον νου ή λόγο. …
Στην εξέλιξη του διαλόγου στο ερώτημα του Σωκράτη: «Τι τέλος πάντων είναι γνώση» δόθηκαν  ως απαντήσεις από το νεαρό Θεαίτητο τρεις  ορισμοί:
1ος …ουκ άλλο τι έστιν επιστήμη ή αίσθησις… Γνώση δεν είναι άλλο από αίσθηση.(Θεαίτητος 151e)

2ος …η αληθής δόξα επιστήμη είναι… Γνώση είναι η ορθή γνώμη. (Θεαίτητος 187b)
3ος …ἔφη δὲ τὴν μὲν μετὰ λόγου  ἀληθῆ δόξαν ἐπιστήμην εἶναι, τὴν δὲ ἄλογον ἐκτὸς ἐπιστήμης: καὶ ὧν μὲν μή ἐστι λόγος, οὐκ ἐπιστητὰ εἶναι, οὑτωσὶ καὶ ὀνομάζων, ἃ δ' ἔχει, ἐπιστητά. Γνώση είναι η αληθινή κρίση μαζί με λόγο, ενώ στερημένη λόγου βρίσκεται εκτός γνώσης..Θεαίτητος, 187 b - 201 d .

Ο  πρώτος ορισμός σύμφωνα με τον Πλάτωνα δεν είναι επαρκής, διότι η γνώση δεν πρέπει να αναζητείται στα δεδομένα των αισθήσεων, παρά στη σκέψη για τα δεδομένα αυτά.
Ο δεύτερος ορισμός, που η γνώση ταυτίζεται με την αληθινή γνώμη και την αληθινή κρίση, δημιουργεί αδιέξοδα, που  έχουν σχέση με την ψευδή κρίση καθώς. Η αληθής γνώμη ήτοι η γνώσις αναζητείται  αποδεικτικώς.

Στον τρίτο ο Σωκράτης θέλοντας να δείξει πότε  μπορεί κάποιος να καταλήξει σε αληθή γνώμη λέει:
.....Για παράδειγμα το δικαστήριο πείθεται από μια έξυπνη αγόρευση και κρίνει κάποιον ως ένοχο για ένα αδίκημα, χωρίς στην πραγματικότητα οι δικαστές να γνωρίζουν ότι ο άνθρωπος που δικάζεται διέπραξε το αδίκημα. Για να έχουν γνώση οι δικαστές περί της ενοχής θα έπρεπε να έχουν δει το γεγονός. Να ήταν παρόντες την ώρα που ο κατηγορούμενος διέπραττε το έγκλημα. Πείθονται όμως από την ακρόαση και τη ρητορεία που εξελίσσεται κατά τη διαδικασία της δίκης, χωρίς να έχουν προσωπική γνώση. Δημιουργούν έτσι «αληθή γνώμη»(αληθή κρίση) οι οποία μπορεί να μην είναι και πραγματική γνώση. Το παράδειγμα δείχνει ότι υπάρχει  σημαντική διαφορά μεταξύ των «ιστορικών» και «επιστημονικών» αληθειών.  Στην αδυναμία λοιπόν που διακρίνει και το δεύτερο ορισμό ο Σωκράτης ερωτά τον Θεαίτητο: Αν, αγαπητέ μου, ήταν το ίδιο πράγμα η αληθινή κρίση στα δικαστήρια και η γνώση, δεν θα σχημάτιζε ποτέ ακόμα και ο ικανότερος δικαστής σωστή κρίση χωρίς γνώση; Τώρα όμως φαίνεται πως είναι κάτι άλλο διαφορετικό. (Θεαίτητος 201c) Και ο Θεαίτητος απαντά προχωρώντας στον τρίτο ορισμό…. Πλατων 429-348 π.Χ

Ο Αριστοτέλης, προεκτείνοντας τις απόψεις του Πλάτωνος,  θεωρεί ότι το σημείο αφετηρίας απόκτησης των γνώσεων είναι η επίδραση του αισθητού αντικειμένου πάνω στην αισθητική δύναμη της συνείδησης.
Η ενεργοποίηση της αισθητικότητας παράγει αισθητές εικόνες ή φαντασίες, όπως τις αποκαλεί, οι οποίες με την σειρά τους προκαλούν την δραστηριοποίηση του νου και την παραγωγή των εννοιών. Η απόκτηση των γνώσεων παρίσταται ως μία συνολική  γνωστική διαδικασία, η οποία εκτυλισσόμενη μέσα στον χρόνο έχει ως σημείο αφετηρίας την γέννηση μέσα στην συνείδηση των αισθητών αναπαραστάσεων και κορυφώνεται με την νόηση, από την οποία προκύπτουν οι έλλογες αναπαραστάσεις ή έννοιες.
Πάντες ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται φύσει….. (Όλοι οι άνθρωποι από τη φύση τους επιθυμούν την γνώση) Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ.Από τα κειμενά του, προκύπτει, ότι το ανθρώπινο ον αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του κόσμου. Τα συστατικά στοιχεία του ανθρώπινου οργανισμού, η ύλη και η ενέργεια, είναι ταυτόχρονα συστατικά στοιχεία όλων των όντων της φύσης. Επομένως, υπάρχει μία ιδιαίτερη σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και τον περιβάλλοντα εξωτερικό κόσμο. Η γνώση προκύπτει από την δυναμική σχέση αλληλενέργειας, η οποία αναπτύσσεται ανάμεσα στα αντικείμενα του εξωτερικού κόσμου και τις δύο γνωστικές δυνάμεις της ανθρώπινης ψυχής, την αισθητικότητα και τον νου ή λόγο. Οι δυνάμεις της ψυχής βρίσκονται αρχικώς σε δυνάμει κατάσταση και ενεργοποιούνται υπό την επίδραση του αισθητού και του νοητού αντικειμένου. Ο Αριστοτέλης ορίζει την αίσθηση, ως αποτέλεσμα της λειτουργίας της αισθητικής δύναμης, και την επιστήμη, ως  αποτέλεσμα της λειτουργίας της νοητικής δύναμης,  « πρός τι ». Συνεπώς, η γνώση θα μπορούσε να θεωρηθεί ως το αποτέλεσμα της ενεργοποίησης των δύο γνωστικών δυνάμεων της ψυχής, της αισθητικότητας και του νου, ενεργοποίηση η οποία προκαλείται από την επίδραση κυρίως των αντικειμένων του εξωτερικού κόσμου πάνω στις δύο γνωστικές δυνάμεις της ψυχής ή συνείδησης.

Η  διαδικασία αρχίζει με την επίδραση των αντικειμένων του εξωτερικού κόσμου, των αισθητών, επί της αισθητικότητας. Ο ερεθισμός της αισθητικότητας συντελείται με την ενεργοποίηση των αισθητηρίων οργάνων.και αποτέλεσμα είναι η παραγωγή της αίσθησης, δηλαδή  κίνηση η οποία γίνεται στο εσωτερικό της συνείδησης αλλάζοντας  την αρχική της κατάσταση. Έτσι, η εν ενεργεία αίσθηση, παράγει μία εικόνα ή ένα φάντασμα, όπως την αποκαλεί ο Αριστοτέλης, στο εσωτερικό της συνείδησης. Η εικόνα αντικαθιστά την αίσθηση και το αισθητό αντικείμενο, που προκάλεσε την αίσθηση. Η διαφορά μεταξύ της εικόνας και του αισθητού αντικειμένου και της αίσθησης συνίσταται στο ότι η εικόνα είναι άυλη, ενώ τόσο το αισθητό όσο και η αίσθηση περιέχουν ύλη. Έτσι, η άυλη εικόνα, αντικαθιστώντας το αισθητό αντικείμενο, λαμβάνει την θέση του στον χώρο της συνείδησης. Η εικόνα αναπαράγει το αντικείμενο μέσα στην συνείδηση. Πράγματι,  δεν είναι δυνατόν τα αισθητά αντικείμενα να εισέλθουν τα ίδια μέσα στην ψυχή, αλλά η φαντασία τους : « Ου γαρ ο λίθος εν τη ψυχή, αλλά το είδος ».
Η διαίρεση της γνώσης σε θεωρητική και πρακτική, κατά τον Αριστοτέλη, προσδιορίζει  διαχρονικώς τα δύο κύρια αντικείμενα της ανθρώπινης γνώσης : το Ον ( Κόσμος, Σύμπαν ) και τον άνθρωπο. Είναι τέτοια η ανθρώπινη φύση, ώστε ο άνθρωπος πάντα θα προσπαθεί να γνωρίσει τον Κόσμο μέσα στον οποίο ζει, προκειμένου να ενταχθεί σ’αυτόν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η εποποιiα και η πρόοδος της ανθρώπινης επιστήμης από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας αποδεικνύουν την αέναη προσπάθεια του ανθρωπίνου γένους να κατανοήσει και να ερμηνεύσει τον κόσμο κατά τρόπο έλλογο.

Υιοθετώντας το πνεύμα της πυθαγόρειας φιλοσοφίας, οι βασικές αρχές της οποίας είχαν μεταλαμπαδευτεί στην Ακαδημία του Πλάτωνος, ο Αριστοτέλης παρέδωσε στην ανθρωπότητα την αναζήτηση της σοφίας και του βιώματος της φρόνησης ως αρετών, που καλλιεργούν την ανθρώπινη συνείδηση και τον οδηγούν στην ευδαιμονία.
Η γνώση, σε μία κοινωνία που έχει θέση  ως υπέρτατη αρχή την συλλογική ευδαιμονία των μελών της ,θεωρείται κοινόν αγαθόν και παρέχεται  δωρεάν σε όλους τους πολίτες, μέσω της παιδείας αυτών.
Παιδεία τοις μεν νέοις σωφροσύνη, τοις δε πένησι πλούτος, τοις δε πλουσίοις κόσμος. Διογένης, 410-323 π.Χ., 
Γράμματα μαθείν δει, και, μαθόντα, νουν έχειν. Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., 
Σήμερα δυστυχώς επειδή το πολίτευμά μας είναι ολιγαρχική τυραννική κομματοκρατια δεν δίνεται παιδεία στους ανθρώπους …
Παρά μόνο μέσω της εκπαίδευσης  παρέχεται σωρός από πληροφορίες σκουπίδια και πολλές πολλέεεεεεες αλλα άχρηστες ξεπερασμένες γνώσεις, για χειραγωγούνται εύκολα οι μάζες, και να γίνονται ανεκτικές στην αντιμετώπισή τους από την ολιγαρχική κάστα που νέμεται με αληθοφανή ψεύδη την εξουσία, ως μηχανικά μέρη μιας άψυχης ανθρώπινης μηχανής και οχι ως μέλη κοινωνίας ζώντος οργανισμού…
Πολλ’ οίδ’ αλώπηξ, εχίνος δε εν, η αλεπού ξέρει πολλά και ο σκαντζόχοιρος ένα και καλό μέγα.Αρχίλοχος, 725-650 π.Χ., 


Μαργαριτα Αριστοτελους

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ