Το προφυλακτικό ως μήνυμα

H μη ασφαλής σεξουαλική πρακτική συνεχίζεται σε ανησυχητικά επίπεδα.

Από τη Μαρία Μπάδα, Ψυχολόγο, Επικοινωνιολόγο, ΜΑ, Διδάκτορα Παντείου

 Τα μηνύματα των εκστρατειών πρόληψης κατά του AIDS έχουν επιτύχει τη σύνδεση του φόβου για τη μόλυνση από τον ιό με το προφυλακτικό, ακριβώς δηλαδή με το αντικείμενο που προτείνεται για την προστασία από αυτόν. Το προφυλακτικό συμβολοποιείται πια ως άρρηκτα συνδεδεμένο με το AIDS. Τα θέματα φόβος – άγχος και προφύλαξη εκφράζουν μια γενικότερη έννοια, πιθανόν ενός μεταφυσικού φόβου της επαφής. Με αυτό τον τρόπο ο φόβος για την επαφή αντικειμενοποιείται στην προφύλαξη και αποτρέπει την χρήση του προφυλακτικού.

Σε αντίθεση με τα μηνύματα από καμπάνιες για ασφαλή σεξουαλική πρακτική, τα οποία απεικονίζουν το προφυλακτικό «ως σύμβολο φροντίδας και υπευθυνότητας», πολλοί άνθρωποι δεν χρησιμοποιούν προφυλακτικό και η μη ασφαλής σεξουαλική πρακτική συνεχίζεται σε ανησυχητικά επίπεδα.

Σε μια έρευνα οι Chapman et. al. (1990) με 488 ενεργά ετεροφυλόφιλα άτομα ηλικίας 18-35 ετών στο Σύδνεϋ της Αυστραλίας, βρήκαν ότι ένας στους πέντε ενήλικες ανέφερε ότι δεν είχε χρησιμοποιήσει ποτέ προφυλακτικό. Εντούτοις, σχεδόν μισοί από τους ετεροφυλόφιλους ανέφεραν ότι πάντα χρησιμοποιούσαν προφυλακτικό με νέους συντρόφους.

Οι Moore και Rosenthal (1991), ανέφεραν ότι περίπου τα 2/3 των 1000 μαθητών λυκείου της περιοχής Βικτόρια της Αυστραλίας είχαν υιοθετήσει σεξουαλικές συμπεριφορές όπου ο αρσενικός σύντροφος δεν χρησιμοποιούσε προφυλακτικό. Επίσης, μόνο το  1/5 των μαθητών χρησιμοποιούσαν προφυλακτικό με «μόνιμο» σύντροφο. Άλλες έρευνες αναφέρουν ότι τα προφυλακτικά χρησιμοποιούνται στην μισή συνολική σεξουαλική δραστηριότητα των ανθρώπων. Όλα αυτά δηλώνουν ότι τουλάχιστον στον ετεροφυλόφιλο πληθυσμό έχουν επέλθει πολύ μικρές αλλαγές στην συμπεριφορά τους για ασφαλή σεξουαλική πρακτική, ως αποτέλεσμα της εκτεταμένης καμπάνιας αγωγής υγείας για τον ιό HIV.

Η βιβλιογραφία σχετικά με την χρήση του προφυλακτικού έχει διαχωρίσει κάποιουςπαράγοντες που επηρεάζουν την απόφαση των ατόμων στην χρήση/μη χρήση ενός προφυλακτικού: πρώτον, οι αντιλήψεις για τον κίνδυνο, δεύτερον οι αντιλήψεις για τα ναρκωτικά, τρίτον παράγοντες συναφείς με την ερωτική συνεύρεση και τέταρτον,  πολιτικές σχετικά με το φύλο και την σεξουαλική επαφή.

Αυτοί οι παράγοντες μπορούν να διαχωριστούν ως «ατομικά εξαρτώμενοι» από προσωπικές απόψεις και την γνώση, «αλληλεπιδρόμενα εξαρτώμενοι» από την φύση της σχέσης μεταξύ των ερωτικών συντρόφων και «δομικά εξαρτώμενοι» από το γενικότερο κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο και τις επιρροές του πάνω στην πορεία των ανθρώπων γύρω από την σεξουαλικότητα.

Οι καμπάνιες των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης που έχουν σχεδιαστεί για να δημοσιοποιήσουν το προφυλακτικό δεν ήταν αποτελεσματικές (Pintos-Lopez 1990).Τα προφυλακτικά αποτελούν ένα προβληματικό θέμα και η ερωτική επαφή με προφυλακτικό συνεχίζει να θεωρείται ως κατώτερο σεξ.

Τα προφυλακτικά θεωρούνται από τα άτομα ότι δημιουργούν αμηχανία σε δημόσιο και ιδιωτικό επίπεδο. Τόσο στην αγορά, την χρήση όσο και την συζήτηση για αυτά. Τα προφυλακτικά θεωρείται ότι είναι παρεμβατικά στην ροή και την διάθεση των ερωτικών συντρόφων. Δρουν παρεμβατικά σε τρία επίπεδα –το σωματικό, το συναισθηματικό και το φαντασιακό επίπεδο.

Ο Dowsett (1990) δηλώνει ότι η ασφαλής ερωτική επαφή αφορά την λήψη αποφάσεων και την τήρησή τους, όταν η πρόκληση των αισθημάτων και της θέρμης της στιγμής έχουν λυθεί. Ερωτώμενοι έχουν αναφέρει, ότι η δυσκολία στην χρήση των προφυλακτικών οφείλεται στην συναισθηματική τους κατάσταση.

Η ψυχολογική έρευνα για το HIV/AIDS έχει επικεντρωθεί στις απόψεις των ατόμων και την γνώση τους για τις ασφαλείς σεξουαλικές πρακτικές και έχει χορηγήσει το ψυχολογικά βασιζόμενο Μοντέλο Πίστης για την Υγεία (Health Belief Model), ώστε να μελετήσει τους παράγοντες που οδηγούν σε ασφαλέστερη ερωτική πρακτική. Αυτό το μοντέλο επιχειρεί να αναγνωρίσει την επιρροή της γνώσης μέσα από απόψεις και πιστεύω γύρω από τις σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες, πάνω στην υιοθέτηση πιο ασφαλών σεξουαλικών πρακτικών και να προβλέψει τα χαρακτηριστικά των ατόμων εκείνων που υιοθετούν μη ασφαλή σεξουαλική συμπεριφορά.

Πολλές έρευνες έχουν εισάγει στο μοντέλο την έννοια της αυτό-αποτελεσματικότητας ή του εσωτερικού ελέγχου, οι οποίες προέρχονται από τις θεωρίες της κοινωνικής μάθησης. Τέτοιου είδους έρευνες έχουν δεχτεί κριτική για το ότι δεν λαμβάνουν υπ` όψιν την ίδια την φύση της ερωτικής επαφής – την αλληλεπίδραση ανάμεσα στους ερωτικούς συντρόφους σε ένα πλαίσιο.

Σαν συμπέρασμα, θα λέγαμε ότι η αγωγή υγείας για την σεξουαλική πρακτική θα πρέπει να την προάγει ως απολαυστική, ώστε να είναι αποτελεσματική και να αλλάξει τις  στάσεις των ατόμων απέναντι στο προφυλακτικό. Παρόλα αυτά, αρκετές καμπάνιες που προωθήθηκαν από τα τμήματα υγείας, παρουσιάζουν φυλλάδια όπου η ερωτική επαφή με προφυλακτικό δεν συσχετίζεται με το καλό ή ευχάριστο σεξ. Αντίθετα, στρατηγικές που χρησιμοποιούνται από κοινότητες ομοφυλοφίλων απεικονίζουν τον τρόπο με τον οποίο η εικόνα του προφυλακτικού μπορεί να προωθηθεί πιο θετικά και να συνδυάσει την ασφάλεια και την αίσθηση. Το ερώτημα είναι γιατί οι κρατικές καμπάνιες δεν επικεντρώνονται στο προφυλακτικό ως ευχαρίστηση.

Βιβλιογραφία:

• Chapman, S., Stoker, L., Ward, M., Porritt, D., and Fahey, P. (1990). Discriminant attitudes and beliefs about condoms in young, multi-partner heterosexuals.International Journal of STDs and AIDS, 1, 422-8.
• Moore, S. and Rosenthal, D. (1991). Adolescent invulnerability and perceptions of AIDS risk. Journal of Adolescent Research, 6, 164-80.
• Pintos-Lopez, H. (1990). Promiscuity and the metaphors of sexual control, National AIDS Bulletin.
• Dowsett, G. (1991). Social research on AIDS: examples from Macquarie University, Sydney. Venereology, 4, 38-42.

psychografimata

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ