Τρομοκρατία και Σύγχυση

Εν Ιορδάνη, από το Περιοδικό ΑΒΑΤΟΝ

Πάει κι αυτό το καλοκαίρι. Ήταν ένα πράγμα περίεργο. Και βροχές είχαμε και χαλάζια και αέρηδες, σα να είχε μπερδευτεί το μετεωρολογικό μας με εκείνο των Βόρειων. Όπως μπερδεύτηκαν λίγο ακόμα τα πράγματα… γενικώς.

Συγκρούσεις και ξανά σφαγές στη Μέση Ανατολή, στο Ιράκ και στην Αφρική. Αλλά και στην Ευρώπη για να μην έχουμε παράπονο: μερικά χρόνια μετά τους βομβαρδισμούς της πάλαι ποτέ Γιουγκοσλαβίας, οι Ουκρανοί δεν ξέρουν σε ποιον να πρωτοτρέξουν για προστασία.

Για κάθε δε ταξίδι η εταιρεία είναι μια: Μαλαισιανές Αερογραμμές! Η τύχη του Ντόναλντ Ντακ και η ευχή του Μητσοτάκη σε μια συσκευασία. Το ένα αεροπλάνο «χάθηκε» κάπου στον Ειρηνικό σε μια απόλυτα ελεγχόμενη από δορυφόρους περιοχή, το άλλο έπεσε στην Ουκρανία. Όμως ποιον πονεμένο συγγενή ενδιαφέρει η κοκορομαχία για το ποιος τελικά το έριξε, αν ήταν κυβερνητικοί, αντιστασιακοί ή τρομοκράτες;

Ερώτημα που έρχεται να συναντήσει το βιβλίο του  γάλου φιλόσοφου Gérard Rabinovitch,Τρομοκρατία / Αντίσταση: Μια λεξικογραφική σύγχυση στην εποχή της μαζικής κοινωνίας.

Μια σύγχυση που επιτείνουν οι επιτήδειοι της πληροφόρησης με απλουστευμένες λέξεις και περιγραφές-καρικατούρες της πραγματικότητας. Η απλούστευση, λέει ο συγγραφέας, είναι η  μητέρα κάθε μορφής λαϊκισμού, εξτρεμισμού και φονταμενταλισμού,  στην πραγματικότητα είναι η μήτρα όλων των μεγάλων καταστροφών.

Τρομοκρατία ή Αντίσταση; Λέξεις που φορτίζονται συναισθηματικά, ανάλογα με τις συνθήκες κάτω από τις οποίες κάποιος τις χρησιμοποιεί. Λέξεις-συνθήματα που ο παραδομένος στα διαφημιστικά σλόγκαν κόσμος χάνει κάθε επαφή με την ηθική αιτία τους.

Η Αντίσταση ως όρος εμφανίστηκε με την έναρξη της Γαλλικής Επανάστασης στη διεκδίκηση του «δικαιώματος της αντίστασης στην καταπίεση», και έγινε μέρος της Διακήρυξης των  Δικαιωμάτων του Ανθρώπου το 1789. Η λέξη Τρομοκρατία εμφανίζεται στη συνέχεια, στις σκοτεινές ώρες των οπαδών των «καθαρών λύσεων» των Ιακωβίνων και του Ροβεσπιέρου.

Τρομοκρατία και η Αντίσταση μπήκαν την ίδια περίοδο στη σύγχρονη πολιτική σημαντική. Δυο αντιμαχόμενες μέθοδοι θεμελιακά αντίθετες. Η αντίσταση αντιμάχεται το κυριαρχικό libido. Ο τρόμος αντίθετα ανήκει στην Τάξη της Κυριαρχίας και την Σκληρότητας και εκ των πραγμάτων είναι σε αντίθεση σε κάθε προσπάθεια χειραφέτησης ή απελευθέρωσης.

Ο τρόμος προσυπογράφει τις αρχές της Τυραννίας που απαξιώνει τις ιδέες και τους πολύπλοκους συλλογισμούς και απαιτεί καθαρές λύσεις. Ιδεολογία που αναπτύχθηκε με τον Χίτλερ και εκλεπτύνθηκε από τους ταγούς της μαζικής επικοινωνίας (διαφήμισης).

Καθαρές λύσεις που στηρίζονται σε απλοϊκές έννοιες-συνθήματα, ικανά να ενθουσιάσουν και να κατευθύνουν χειραγωγώντας απόλυτα το φοβισμένο και εξαθλιωμένο οπαδό.

Η έννοια του οπαδού είναι απαραίτητη για τη συγκρότηση της μαζική μας κοινωνίας. Μάζα, ήγουν αγέλη (φοβισμένη) που αναμένει απλές κατευθύνσεις που θα διεγείρουν τα πιο πρωτόγονα ένστικτά της. Ποιο είναι το καλό για κείνη, ποιοι οι εχθροί της, ποιο είναι το κακό, ποιοι την βλάπτουν, ποιος θα την σώσει; Θεμελιώδη που κινούνται στον αστερισμό του άσπρου-μαύρου…

Απλοϊκά και απλά για να τα καταλαβαίνει ο κάθε άνθρωπος.

Άνθρωπος;

Γνωρίζετε ότι τόσο απλές διατυπώσεις γίνονται αντιληπτές και από πολλά «ζώα»; Για παράδειγμα, η Κόκο η γοριλίνα. Η Κόκο συμμετείχε σε μια έρευνα  που ξεκίνησε στο Πανεπιστήμιο του Stanford η ψυχολόγος Francine Patterson, τη δεκαετία του ’70. Η ίδια δίδαξε στην Κόκο τη νοηματική γλώσσα των κωφαλάλων κι εκείνη έμαθε να χρησιμοποιεί περισσότερα από 2000 σύμβολα- λέξεις. Όμως δεν έμεινε εκεί.

Η Κόκο σύντομα άρχισε να δημιουργεί δικές της «φράσεις» συνδυάζοντας  λέξεις όπως βραχιόλικαι δάχτυλο για να περιγράψει το δαχτυλίδι ή παιδί-ελέφαντας για να περιγράψει τον Πινόκιο.

Έτσι μέσα από μια μελέτη που διήρκεσε σχεδόν 30 χρόνια, μπήκαν χάρη στην Κόκο στον κόσμο ενός «ζώου» με συναισθήματα, προτιμήσεις, διάθεση για αστεία, φαντασία,  επινόηση και χιούμορ και ένα δείκτη νοημοσύνης (για όποιον πιστεύει πως έχει κάποια χρησιμότητα) κοντά σε αυτόν του μέσου ανθρώπου.

Τότε γιατί δεν ανέπτυξαν έναν πολιτισμό πιο «ανθρώπινο» θα αναρωτηθεί κανείς; Γιατί στο δικό τους κόσμο ο τρόπος της ζωή τους είναι αυτός που αρμόζει. Φανταστείτε έναν οποιονδήποτε γνωστό καταφερτζή και απόφοιτο σπουδαίων σχολών (κάποιον υπουργό ή κάτι τέτοιο για να έχει περισσότερη πλάκα η φαντασίωση) να βρεθεί μια στιγμή στην καρδιά του δάσους του Αμαζονίου χωρίς κανένα τεχνολογικό βοήθημα.

Πόσες ώρες επιβίωσης μπορεί να έχει; Τριγυρισμένος από πεταλούδες-βαμπίρ και κροκόδειλους που ούτε καν θα μπορεί να ξεχωρίσει στο περιβάλλον τους, σε μερικά λεπτά μέχρι το πολύ ένα εικοσιτετράωρο θα έχει «τελειώσει».

Ο απλοϊκός τρόπος επικοινωνίας είναι βασικός και στα «ζώα» αφού και εκείνα, όπως μας βοήθησε να καταλάβουμε η Κόκο, όταν τουλάχιστον βρίσκονται σε ασφαλές περιβάλλον, αρέσκονται να επινοούν και να δημιουργούν.

Άρα η ζωή μέσα σε τρόμο και η μαζική κοινωνία μας υποβιβάζουν και μάλιστα οικειοθελώς στο βασικό ζωώδες επίπεδο της απλοϊκής επικοινωνίας, στο επίπεδο των εντολών, των κραυγών και των συνθημάτων.

Και ποια είναι η διαφορά ημών, των «Εχεφρόνων Ανθρώπων» από τα άλλα μη «εχέφρονα» ζώα; Γνωρίζουν να φτιάχνουν εργαλεία, έχουν (όταν τους επιτρέπουμε) κοινωνική ζωή , συναισθήματα, χιούμορ. Τι μπορεί να μας κάνει πραγματικά διαφορετικούς;

Το ότι έχουμε τα εργαλεία και τις προϋποθέσεις απέναντι στις όποιες αντιξοότητες της Φύσης και των ομοίων μας, να δώσουμε το νόημα που θα επιλέξουμε στο βίο μας.

Και αυτό προϋποθέτει εμβάθυνση στη Συνειδητότητα, ένα δρόμο που μας οδηγεί στο μότο του περιοδικού μας: Αναζήτηση Νοήματος στο Σύγχρονο Κόσμο.

ΠΗΓΕΣ

Gérard Rabinovitch, Terrorisme / Résistance : D’ une confusion lexicale à l’époque des sociétés de masse, Poche

http://www.koko.org/

http://www.telegraph.co.uk/earth/wildlife/8765172/An-audience-with-Koko-the-talking-gorilla.html

iordanisp

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ