Αμφίπολη. Δεν περιγράφω άλλο!

ΤΟ BACKSTAGE ΜΙΑΣ ΑΝΑΣΚΑΦΗΣ ΚΑΙ ΤΟ... ΚΑΠΕΛΟ ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΥ

Πιθανόν να μη βρούμε ποτέ το πρόσωπο του νεκρού ή των νεκρών, αν υπάρχει. Ας βρούμε τουλάχιστον το πρόσωπο της ελληνικής αρχαιολογίας ή έναν τρόπο έστω να μιλάμε για την Ιστορία

Του ΝΙΚΟΥ ΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Φαίνεται πως ο νεκρός της Αμφίπολης, καθώς ο κλοιός γύρω του έσφιγγε, απέδρασε. Ισως δεν άντεξε τις συζητήσεις των σύγχρονων αναλυτών, αν μοιάζει με έργο του Μονέ ή με το «Το κορίτσι με το κόκκινο καπέλο» του Γιοχάνες Βερμέερ.

Το μαρμάρινο κεφάλι της μιας Σφίγγας του τάφου της Αμφίπολης, «μοναδικό» κι αυτό όπως λέει για όλα η κ. Σφενδώνη, τροφοδότησε νέες συζητήσεις στα αρχαιολογικά καφενεία.

«Πρόκειται για τάφο του βασιλικού οίκου των Τημενιδών», υποστηρίζει η μία πλευρά. Αποψη γοητευτική για τη λαϊκή αρχαιολογία, ιδιαίτερα αν η νεκρή είναι γυναίκα. Αν είναι και ο ίδιος ο Αλέξανρος, ο «καταναλωτής» των ιστορικών μύθων, θα είναι απόλυτα ευχαριστημένος.

Τα λαϊκά καφενεία έχουν διχασθεί. Ο κ. Καργάκος επανήλθε αυτή τη φορά όχι για να πει πως ο νεκρός είναι ο Αλέξανδρος, αλλά πως πηγαίνει συχνά στη λαϊκή και συζητά με το λαό τα ζητήματα της Αμφίπολης.

Φυσικά, ο τελευταίος λαϊκός και δόκιμος οικοδόμος ή κάλφας μαραγκός όταν αποκαλύφτηκε η παράξενη οπή των 40 εκατ. και βρέθηκαν κεφάλια κομμένα είχε ήδη αντιληφθεί αυτό που διακεκριμένοι επιστήμονες χρειάστηκαν τρεις μήνες να διαπιστώσουν. Αν θυμάστε ήταν η ίδια η κ. Περιστέρη που έλεγε πως «αν ο τάφος έχει συληθεί, θα βρούμε μέσα τα κόκαλα των τυμβωρύχων. Η ίδια ανακοίνωσε την άποψή της πως πρόκειται για κάποιο στρατηγό και τέλος κατέληξε σε «σημαντικό πρόσωπο».

Ανάμεσα στις κοινοτοπίες που επαναλαμβάνει συχνά η κ. Περιστέρη είναι πως «πρόκειται για σημαντικό πρόσωπο» ή πως το έργο το έκανε «σημαντικός καλλιτέχνης». Εύγε, αλλά ίσως όλοι εμείς που μέσα σε τρεις μήνες αποχτήσαμε γνώσεις δευτεροετούς φοιτητή Αρχαιολογίας -με ταχύρρυθμα μαθήματα- θα πρέπει να ξεκινήσουμε από την αρχή. Τι είναι και τι δεν είναι τάφος;

Της ψυχολογίας το ανάγνωσμα

Η νέα τάση είναι η ανάλυση της ψυχολογίας του νεκρού που, όπως θα πει γνωστός καθηγητής, «είχε μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, επρόκειτο για υπερφίαλη προσωπικότητα και επιθυμούσε έντονα να εμφανιστεί είτε ως άμεσα συνδεόμενος με την ιστορία της δυναστείας των Τημενιδών, είτε ως άξιος συνεχιστής της».

Η θεωρία αυτή αυτούσια επαναλαμβάνεται από την κ. Αρβελέρ που -αντί για ψαροκόκαλα, όπως είχε πει- έχει καταλήξει στον Κάσσανδρο με εναλλακτικές απαντήσεις τον Νέαρχο, τον Ανδροσθένη και τον Λαομέδοντα. Ωστόσο, ο Νέαρχος και πολύ περισσότερο ο Κάσσανδρος έχουν πεθάνει έξω από τα χρονικά όρια που μας δίνουν ως χρόνο κατασκευής του τάφου οι πιο αρμόδιοι ανασκαφείς. Κι επιπλέον, φαίνεται πως ο τάφος του Κάσσανδρου -σύμφωνα με ερευνητές ανασκαφείς- βρίσκεται στην Βεργίνα.

Η διεθνής συζήτηση, όταν η Περσεφόνη αποκαλύφτηκε ότι έχει κόκκινα μαλλιά και η Σφίγγα κυματιστούς βοστρύχους με ίχνη κόκκινου χρώματος, μας αποκάλυψε, χάρη στην αμερικανική αρχαιολογία, με επιρροές από το Χόλιγουντ, κάτι που δεν ξέραμε εμείς ο ιθαγενείς: οι Ηπειρώτισσες, ειδικά οι Μολοσσές όπως η Ολυμπιάδα, ήταν κοκκινομάλλες!

Η άποψη αυτή πρέπει να γίνει σεβαστή, αφού το γράφει ο ξένος Τύπος! Μερικοί ήταν βέβαιοι πως στο ψηφιδωτό με την αριστουργηματική αναπαράσταση της Αρπαγής της Περσεφόνης εικονίζονται ο Αλέξανδρος και ο Φίλιππος, αν και πολλοί στα social media βλέπουν -με τη μεθοδολογία «με ποιον μοιάζει;»- τον Τζίμη Πανούση!

«Σε ποια ανήκει ο σκελετός που έχουν βρει οι αρχαιολόγοι μέσα στον τάφο;» θα γράψει «αποδεδειγμένα έγκυρη πηγή εφημερίδας. Οι Μενδώνη - Περιστέρη - Παναγιωταρέα αρνήθηκαν κατηγορηματικά την ύπαρξη τέτοιου ευρήματος. Τώρα πια τους ταφικούς ρεπόρτερ απασχολούν τα οστά πτηνού που βρέθηκαν -λένε- ανάμεσα στις Σφίγγες και τις Καρυάτιδες. Πώς ερμηνεύεται η παρουσία του κύκνου μέσα στο μνημείο; Σε ποια περίοδο ανήκει;

«Εχουμε βρει πολλά κινητά αντικείμενα», θα πει η κ. Περιστέρη, αλλά «πρόκειται για κεραμεικά, καρφιά κ.λπ. -που δεν είναι για δελτίο Τύπου. Προφανώς, αγνοεί πόσοι δολοφόνοι βρέθηκαν σε αστυνομικά έργα από ένα κουμπί ή μια καρφίτσα ή πόσοι «αρχαιολόγοι του καναπέ» ανυπομονούν για μια νέα ανακοίνωσή της.

Το μυστήριο της τρύπας

Το νέο ζήτημα που συζητά στα καφενεία ο λαός είναι αυτή η τεράστια τρύπα ακριβώς στο κέντρο του ψηφιδωτού, που αποτελεί ένα νέο μυστήριο. «Μήπως δουλεύουν με τροχό στην ανασκαφή;» αναρωτιούνται οι πιο κακόπιστοι, πιθανόν και Συριζαίοι. «Πού πήγε το κομμάτι που λείπει; Και γιατί είναι κυκλικό;».

Η γενική γραμματέας του ΥΠΠΟ, Λίνα Μενδώνη, απέκλεισε κάποιο φυσικό αίτιο, π.χ. τη διαρροή νερού ή τον βανδαλισμό από τους τυμβωρύχους - εκτός βέβαια εάν υπήρχε πακτωμένο επιτόπου κάτι πολύτιμο, το οποίο οι εισβολείς θέλησαν να αφαιρέσουν διά της βίας.

Τι χαριτωμένη αφέλεια! Ως τώρα δεν ξέραμε αν ο τάφος έχει συληθεί. Τώρα δεν ξέρουμε ότι οι τυμβωρύχοι αφαιρούν πράγματα διά της βίας. Η εκδοχή που απομένει είναι η ύπαρξη κάποιου σκεύους, στο κέντρο του ψηφιδωτού, που με την πάροδο του χρόνου έφθειρε το δάπεδο.

Η κ. Μενδώνη διέψευσε επίσης μια συναφή θεωρία που αφορά στην επίχωση. «Εάν είχαν περάσει τόσα πολλά χώματα από τις ρωγμές, δεν θα υπήρχε θόλος. Είναι αδύνατον όλα αυτά τα κυβικά μέτρα χώμα να έχουν εισχωρήσει από φυσική ροή», τόνισε η γ.γ. του υπουργείου. Και το ερώτημα είναι αν όλα αυτά ανήκουν στην αρμοδιότητα της γενικού γραμματέα το υπουργείου Πολιτισμού ή σε μια επιστημονική επιτροπή και την ομάδα ανασκαφών που φαίνεται να εργάζεται «καπελωμένη», όπως το... Κορίτσι με το Κόκκινο Καπέλο. Γιατί ούτε ο ρόλος του υπουργού Δημόσιας Τάξης είναι να γίνει αστυνόμος, ούτε του υπουργείου Πολιτισμού να είναι αρχαιολόγος. Και βέβαια, μια ανασκαφή με τόσο μεγάλη σημασία δεν μπορεί να εντάσσεται στο επικοινωνιακό προεκλογικό παιχνίδι της κυβέρνησης.

Πιθανόν να μη βρούμε ποτέ το πρόσωπο του νεκρού ή των νεκρών, αν υπάρχει. Ας βρούμε τουλάχιστον το πρόσωπο της ελληνικής αρχαιολογίας ή έναν τρόπο έστω να μιλάμε για την Ιστορία, που δεν είναι πάντα θησαυρός. Δεν είναι σόου. Κι ούτε -όπως έλεγε ο Γιάννης Σκαρίμπας- «κρέμα καραμελέ να τρώγεται με κουταλάκι στη βεράντα».

Η Ιστορία είναι -λέει ο Πολ Βαλερί- «το πιο επικίνδυνο χημικό του μυαλού, που δηλητηριάζει τα έθνη και τα μπολιάζει με μεγαλομανία και μανία καταδίωξης».

enet

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ