Όταν οι εκλείψεις γράφουν... Ιστορία

Οι εκλείψεις έχουν κατά καιρούς συνδεθεί με περισσότερο ή λιγότερο σημαντικά γεγονότα

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά φυσικά φαινόμενα είναι οι εκλείψεις Ηλίου και Σελήνης. Ορισμένες από αυτές κουβαλούν μάλιστα ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες ιστορίες στη διάρκεια των αιώνων.

Την περασμένη εβδομάδα επανήλθε στη δημοσιότητα μια σχετικά άγνωστη ιστορία από τα θρυλικά ταξίδια του Χριστόφορου Κολόμβου στην Αμερική. Στο τελευταίο του ταξίδι δύο από τα τέσσερα πλοία της αποστολής καταστράφηκαν και έτσι ο ίδιος και οι ναυτικοί του υποχρεώθηκαν να παραμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα σε ένα νησί της Καραϊβικής, αυτό που αργότερα θα ονομαζόταν Τζαμάικα. Αρχικά η φυλή των ιθαγενών που ζούσε εκεί φρόντισε τους ναυτικούς αλλά έπειτα από διάστημα έξι μηνών άρχισαν οι προστριβές ανάμεσα στις δύο κοινότητες με αποτέλεσμα οι ιθαγενείς να διακόψουν την τροφοδοσία των ναυτικών. Έτσι ο Κολόμβος σκαρφίστηκε ένα αστρονομικό κόλπο για να συνετίσει τους ιθαγενείς. Γνωρίζοντας πότε θα συμβεί και πότε θα λήξει μια επικείμενη έκλειψη Σελήνης απείλησε τους ιθαγενείς ότι ο Θεός θα «σβήσει» τον φυσικό μας δορυφόρο από τον ουρανό και μόνο αν παρέχουν τρόφιμα και γενικά είναι και πάλι συνεργάσιμοι θα κάνει την επανεμφάνισή του το φεγγάρι. 

Πράγματι, η έκλειψη συνέβη στο χρονικό σημείο που είχε αναφέρει ο Κολόμβος προκαλώντας τρόμο στους ιθαγενείς που έσπευσαν να δηλώσουν υποταγή και να ζητήσουν από τον Κολόμβο να μεσολαβήσει στον Θεό (του) για να... επιστρέψει η Σελήνη. Ο Κολόμβος όμως δεν ενέδωσε αμέσως. Είπε στους ιθαγενείς ότι έπρεπε να συζητήσει το θέμα κατ'  ιδίαν με τον Θεό στην ησυχία της καμπίνας του. Στα 50 λεπτά που περίμενε μόνος στο δωμάτιο, ο Κολόμβος χρησιμοποιούσε μια κλεψύδρα για να χρονομετρήσει τις φάσεις της έκλειψης. Την κατάλληλη στιγμή, λίγο προτού τελειώσει η φάση της ολικής έκλειψης, ο Κολόμβος βγήκε από την καμπίνα και ανακοίνωσε ότι ο Θεός είχε δείξει έλεος και θα άφηνε το φεγγάρι να επιστρέψει. Χάρη στο ευφυές σχέδιο, ο Κολόμβος και το πλήρωμά του έμειναν καλοταϊσμένοι ώσπου να φτάσει βοήθεια.

Οι πρώτες αναφορές

Όπως αναφέρει ο διευθυντής του Πλανηταρίου του Ιδρύματος Ευγενίδου αστρονόμος κ. Διονύσης Σιμόπουλος η αρχαιότερη αναφορά μιας ολικής ηλιακής έκλειψης προέρχεται από την Κίνα και ανάγεται στο έτος 2138 π.Χ., αν και ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι πρόκειται για μύθο. Η αναφορά αυτή αφορά τους αυλικούς Χσι και Χο που ήσαν αστρονόμοι του αυτοκράτορα της Κίνας και οι οποίοι αποκεφαλίστηκαν επειδή δεν κατόρθωσαν να προβλέψουν την έκλειψη εκείνη. Η επόμενη αναφορά καταγράφηκε και πάλι από Κινέζους και σχετίζεται με την έκλειψη της 3ης Μαΐου του 1375 π.Χ. ενώ μία ακόμη κινεζική αναφορά είναι καταγραμμένη πάνω σε οστά των οποίων η χρονολόγηση κυμαίνεται μεταξύ των ετών 1353 και 1281 π.Χ. Ορισμένοι μάλιστα ερευνητές θεωρούν ότι μια αναφορά στην Οδύσσεια του Ομήρου (20, 355) ίσως να σχετίζεται με την ηλιακή έκλειψη της 16ης Απριλίου του 1178 π.Χ. 

Στα Ασσυριακά Χρονικά αναφέρεται η έκλειψη της 15ης Ιουνίου του 763 π.Χ. η οποία έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως για τον ακριβή προσδιορισμό διαφόρων ιστορικών γεγονότων σε συνδυασμό με τους καταλόγους διαφόρων βασιλέων και των περιόδων βασιλείας τους. Η έκλειψη μάλιστα αυτή αναφέρεται και στην Παλαιά Διαθήκη (Αμμος, 8/9). Αρκετές είναι επίσης και οι βαβυλωνιακές αναφορές, αν και για τους Ελληνες σημαντική είναι η αναφορά του ποιητή Αρχίλοχου (680-640 π.Χ.) για την έκλειψη της 6ης Απριλίου του 648 π. Χ. Ακόμη όμως πιο σημαντική είναι η αναφορά του Ηροδότου (485-420 π.Χ.) στην Ιστορία του (Ι, 74), και του Πλίνιου στο έργο του Naturalis Historia (II, 53), όπου περιγράφεται η πρόβλεψη που έκανε ο Θαλής ο Μιλήσιος για την ηλιακή έκλειψη της 28ης Μαΐου του 585 π.Χ. και η οποία είχε ως αποτέλεσμα το τέλος του εξαετούς πολέμου μεταξύ των Μήδων και των Λυδών. Να σημειωθεί ότι και ο Αριστοφάνης στις «Νεφέλες» κάνει αναφορά σε μια έκλειψη ηλίου. «Αλλαξε δρόµο και µαζεύοντας ο ήλιος τα φιτίλια του εσκοτίσθη µε σκοπό να µην ξανάβγει, αν ο Κλέωνας στρατηγός γινόταν: Κι όµως τον εκλέξατε».

Η έκλειψη που κατέστρεψε τους Αθηναίους

Το καλοκαίρι του 413 π.Χ. οι Αθηναίοι βλέπουν την εκστρατεία τους στις Συρακούσες να στέφεται από αποτυχία και ο Νικίας, που έχει το γενικό πρόσταγμα, αποφασίζει να αποσύρει τα στρατεύματα και να επιστρέψει στην Αθήνα. Στις 28 Αυγούστου λαμβάνει χώρα μια έκλειψη Σελήνης και ο Νικίας που ήταν δεισιδαίμονας τη θεώρησε κακό οιωνό και ζήτησε από τους μάντεις κάποια συμβουλή. Εκείνοι του πρότειναν να παραμείνουν οι Αθηναίοι εκεί άλλες 27 ημέρες με αποτέλεσμα στο διάστημα αυτό οι Συρακούσιοι και οι σύμμαχοί τους (Σπαρτιάτες κ.ά.) να καταφέρουν το τελικό ολοκληρωτικό πλήγμα στους Αθηναίους.

Πανικός

Άλλη μια ενδιαφέρουσα ιστορία εξελίχθηκε το 1560 μ.Χ. όταν η αναμονή μιας έκλειψης ηλίου πανικόβαλε τους χιλιάδες Γάλλους σε τέτοιον βαθμό ώστε να τσακώνονται για το ποιος θα εξομολογηθεί πρώτος. Για να ηρεμήσει, λοιπόν, τα πνεύματα ένας ιερέας ανακοίνωσε ότι «η έκλειψη αναβάλλεται για δύο εβδομάδες» έτσι ώστε όλοι οι πιστοί να προφτάσουν να εξομολογηθούν!

Πηγή: Θ. Λαϊνάς, Το Βήμα

Ἔρρωσο

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ