Η απογραφή της Πειραϊκής καταστροφής 1940-44

Στον Πειραιά, η ελευθερία άργησε μια μέρα!

Του Στέφανου Μίλεση

Φέτος τον Οκτώβριο του 2014, συμπληρώνονται τα 70 χρόνια από την αποχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων κατοχής ή τα 74 χρόνια από την κήρυξη του Ελληνοιταλικού πολέμου. Μια περίοδος που ειδικά για την πόλη του Πειραιά, στάθηκε ιδιαίτερα οδυνηρή καθώς δραματικά συμβάντα διαδραματίστηκαν στους 48 μήνες διάρκειας της. Είμαι σίγουρος, πως ελάχιστοι θα είναι αυτοί που θα θυμηθούν φέτος αυτά τα μόλις εβδομήντα χρόνια που μας χωρίζουν από τότε! Μην ξεχνάμε επίσης ότι εμείς δεν εορτάζουμε την αποχώρηση των Γερμανών στις 12 Οκτωβρίου όπως η Αθήνα, αφού ο πόλεμος για τον Πειραιά διήρκησε ακόμα περισσότερο! 

Το απόγευμα της 13ης  Οκτωβρίου του 1944 επήλθε ολοσχερής καταστροφή του λιμανιού, όταν ειδική μονάδα των Γερμανών, απέμεινε τελευταία και όταν οι Αθηναίοι πανηγύριζαν την αποχώρηση των κατοχικών δυνάμεων, στον Πειραιά οι τελευταίοι με σειρά εκρήξεων κατέστρεφαν τις δομές της πόλης.Συνεπώς για τον Πειραιά, η "ελευθερία άργησε μια μέρα"! 

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο πόλεμος επίσης για την πόλη μας, δεν άφησε κανένα περιθώριο οργάνωσης, καθώς ξεκίνησε ανήμερα την 28η Οκτωβρίου με τους βομβαρδισμούς των Ιταλικών αεροπλάνων αλλά και ανήμερα της εισβολής των Γερμανικών στρατευμάτων στην Μακεδονία με τον φονικό βομβαρδισμό του λιμανιού και την ανατίναξη του φορτωμένου με 400 τόννους εκρηκτικού, αγγλικού φορτηγού πλοίου "Κλαν Φράϊζερ". 

Ο Πειραιάς στάθηκε στην ίδια μοίρα σαν να ήταν συνοριακή πόλη εμπόλεμης ζώνης! Και όταν ακόμα αυτή η παγκόσμια συμφορά βρισκόταν στην δύση της, ο Πειραιάς βομβαρδίστηκε από Άγγλους και Αμερικανούς τον Γενάρη του '44 σε έναν από τους πιο άσκοπους και φονικούς βομβαρδισμούς σε πόλεμο! Συνεπώς Γερμανοί, Ιταλοί, Άγγλοι και Αμερικάνοι ο καθένας για διαφορετικό λόγο και σκοπό, στάθηκαν δημιουργοί συμφοράς για της πόλη και τους κατοικούς της, επειδή η πόλη ήταν λιμάνι. Και ως λιμάνι έπρεπε να καταστραφεί! Και αυτοί οι ίδιοι κάτοικοί της είναι που κλήθηκαν μεταπολεμικά να πληρώσουν ανάμεσα στα τόσα που προσέφεραν σε ανθρώπινες ψυχές και υλικές απώλειες, το δεκαράκι (δεκάλεπτο) ως υποχρεωτική συνεισφορά στα εισιτήρια των λεωφορειακών γραμμών του Πειραιά, για να σταθεί ξανά ο Μητροπολιτικός Ναός της πόλης, η Αγία Τριάδα, που είχε σωριαστεί σε ερείπια όπως και ολόκληρη η πόλη του Πειραιά. 

Η πολιτισμική αντίθεση των Γερμανών. Πίσω το θεατράκι του Νέου Φαλήρου, έργο του Γερμανού Αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ. Μπροστά Γερμανοί στρατιώτες, ως νέοι αρχιτέκτονες του Γερμανικού "πολιτισμού"

Όταν ο πόλεμος αυτός τελείωσε, ο προϊστάμενος της Στατιστικής Υπηρεσίας του Δήμου Πειραιώς, που ήταν τότε ο Δ. Μισαηλίδης (και μετέπειτα Δήμαρχος Κερατσινίου), συνέταξε στις 24 Οκτωβρίου του 1946 έκθεση "απογραφή" των καταστροφών του Πειραιά. Η έκθεση αυτή είναι μοναδική, άγνωστο για ποιό λόγο αναφέρεται σπανίως αν και τόσο σημαντική για την προσφορά της πόλης στον Εθνικό Αγώνα. Απογράφει μόνο την περιφέρεια του Δήμου Πειραιώς και δεν συμπεριλαμβάνει τους γύρω Δήμους. Επίσης δεν συμπεριλαμβάνει τις καταστροφές του Λιμένα, καθώς για αυτές υπάρχει ξεχωριστή έκθεση. 

Σύμφωνα με αυτήν λοιπόν, από τις αεροπορικές επιδρομές, τις εκρήξεις και τις πυρκαγιές εξαφανίστηκαν 682 οικοδομές! Μετατράπηκαν δηλαδή σε σκόνη σαν να μην υπήρξαν ουδέποτε. Άλλες2.079 οικοδομές καταστράφηκαν μεν, αλλά τα ερείπιά τους στέκονταν υψούμενα σαν χέρια προς τον ουρανό. Φυσικά και οι οικοδομές αυτές δεν μπορούσαν να κατοικηθούν. Άλλες 3.000 οικοδομές είχαν πληγεί τόσο, που σταδιακά κατεδαφίστηκαν ή δόθηκαν πολύ αργότερα ως αντιπαροχές. Στο σύνολο5.761 οικοδομές κατεστράφηκαν. Προσέξτε ότι η Έκθεση αναφέρεται σε "οικοδομές" όχι μόνο σπίτια. Που σημαίνει ότι μια οικοδομή μπορεί να ήταν ένα σπίτι, αλλά μπορεί και ως διώροφη ή τριώροφη οικοδομή να στέγαζε περισσότερες οικογένειες! 

Μην ξεχνάμε ότι τότε γύρω από μια αυλή υπήρχαν δωμάτια που στέγαζαν διαφορετικά νοικοκυριά! Λίγο πριν την έναρξη του πολέμου στον Πειραιά το 1939 διέμεναν 64.864 οικογένειες σε 29.291 οικοδομές, αναλογία δηλαδή της τάξεως 2,21 οικογένειες ανά οικοδομή. Συνεπώς στις 5.761 οικοδομές που καταστράφηκαν διέμεναν 12.731 Πειραϊκές οικογένειες που έμειναν χωρίς σπίτι. Αν τώρα υπολογίσουμε ότι η σύνθεση των οικογενειών τότε ήταν το λιγότερο τετραμελής και πενταμελής, μιλάμε για πάνω από 60 με 65.000 άστεγους Πειραιώτες.

Στις υλικές καταστροφές της πόλης πρέπει να αναφερθούν:
Ένας Μητροπολιτικός Ναός (Αγίας Τριάδας)
56 Κτίρια αποθήκες - εργοστάσια
Εκτεταμένες καταστροφές σε άλλους 6 ναούς
Ελαφρότερες ζημιές σε 146 εργοστάσια και Αποθήκες

Με την ίδια έκθεση του Μισαηλίδη και Στατιστικής Υπηρεσίας του Δήμου Πειραιά, από την πείνα, τις στερήσεις και τους βομβαρδισμούς είχαν πεθάνει 10.482 Πειραιώτες. 

Το 1941 πρώτο χρόνο της κατοχής πέθαναν 2.835, το 1942 δεύτερο χρόνο κατοχής 6.313, ενώ το 1943 πέθαναν 1.034. 

Ο μειωμένος αριθμός του 1943, δεν οφείλεται σε καλυτέρευση συνθηκών, αλλά στην μαζική φυγή των Πειραιωτών στην Αθήνα (πως ως ανοχύρωτη πόλη ουδέποτε βομβαρδίστηκε), σε Σαλαμίνα, Αίγινα και σε διαφορετικούς 70 περίπου προορισμούς! Το 1944 πέθαναν 600 άτομα μόνο από πείνα χωρίς να υπολογισθούν οι νεκροί του Συμμαχικού βομβαρδισμού του Ιανουαρίου. 

Από τους βομβαρδισμούς έχασαν την ζωή τους 859 Πειραιώτες, ενώ αν προστεθούν στον αριθμό του υπολογισμού και οι 1.641 στήθηκαν στους τοίχους εκτελεστικών αποσπασμάτων ή σκοτώθηκαν σε μάχες αντίστασης, ο συνολικός αριθμός ανέρχεται σε 13.282 συνολικά νεκρούς. Από αυτούς οι 7.181 ήταν άνδρες και οι 6.101 γυναίκες. 

Από πλευράς ηλικίας από αυτούς οι 9.635 ήταν ενήλικες ενώ τα 3.627 ήταν παιδιά!

Στις απώλειες καταμετρήθηκαν αυτοί που η απώλειά τους δηλώθηκε σε ληξιαρχεία. Όποιος όμως δήλωνε απώλεια συγγενικού προσώπου, αυτομάτως στερείτο ενός Δελτίου διατροφής! Πολλοί έθαβαν τα παιδιά τους ή τους γονείς τους χωρίς να αναφέρουν την απώλειά τους προκειμένου να μην στερηθούν και του ελαχίστου φαγητού που προσέφερε το πολύτιμο Δελτίο! 

Υπάρχει όμως και ο αριθμός εκείνων που πέθαναν αργότερα από τις κακουχίες, εκείνων που εξαφανίστηκαν ως αγνοούμενοι (ειδικά οι ναυτικοί), αυτοί που έμειναν ανάπηροι, ανίκανοι προς εργασία, τυφλοί, με ψυχιατρικά νοσήματα κ.ο.κ.

Συνεπώς δεν υπήρξε οικογένεια στον Πειραιά, που να μην έχασε το σπίτι της ή συγγενικά της πρόσωπα ή και τα δύο μαζί! Ο ίδιος ο συντάκτης της έκθεσης Δ. Μισαηλίδης πενθούσε την απώλεια τριών προσφιλών του προσώπων, ενώ η οικογένεια της μητέρας του συντάκτη της παρούσης ανάρτησης, χάθηκε ολοσχερώς μαζί με το σπίτι της, από τον "συμμαχικό" βομβαρδισμό της 11ης Ιανουαρίου του 1944.

Η καταστροφή του Λιμένα βεβαίως ήταν ολοκληρωτική που περιελάμβανε 13 Κτίρια όπως Σιλό, Αποθήκες, Λιμενικά υπόστεγα, 2 μόνιμες δεξαμενές και το σύνολο σχεδόν των κρηπιδωμάτων μήκους 3.000 μέτρων. 
Η αποτίμηση των ζημιών σε ζημιές μόνο για το λιμάνι ανέρχεται σε 325.000.000 προπολεμικές δραχμές.

Αυτά για την ιστορία της πολύπαθους πόλης μας. Μιας ιστορίας που τις πιο πολλές φορές λησμονείται ή εορτάζεται αδιάφορα, μηχανικά ή από ρουτίνα, όμοια με κάποιον από τους περίφημους παγκόσμιους εορτασμούς που έχουν καθιερωθεί προσφάτως αφιερωμένους στην διάσωση της χελώνας ή του αφρικανικού κάκτου.... 

pireorama

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ