Ένα βήμα πριν από το μεγάλο μυστικό

Δύο δυναμικές, πανέμορφες Καρυάτιδες κρατούν καλά φυλαγμένο το μυστικό του τάφου και φροντίζουν να είναι αδιατάρακτος ο αιώνιος ύπνος του νεκρού στον λόφο Καστά της Αμφίπολης. Όπως αποκαλύπτουν οι αρχαιολόγοι, οι καρυάτιδες δεν είχαν τοποθετηθεί απλώς ως διακοσμητικά στοιχεία, αλλά και για να αποτρέψουν την είσοδο τυμβωρύχων.

Με τη δυναμική κίνηση του ενός χεριού τους (αριστερό - δεξί αντίστοιχα) είναι σαν να απαγορεύουν στους συλητές να μπουν, φροντίζοντας με την αποτρεπτική τους κίνηση και στάση να τους υπενθυμίζουν ότι τους αναμένει τιμωρία. Με την αποκάλυψή τους οι αρχαιολόγοι φθάνουν ένα βήμα πριν από το μεγάλο μυστικό και την «καρδιά» του αρχαίου τάφου.

Πως εξηγεί η γ.γ. του υπ. Πολιτισμού την απουσία προσώπου στην Καρυάτιδα

Σε γήρανση των υλικών και πιθανή πτώση λίθων από πάνω, εξηγεί η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, την απουσία μέρους του προσώπου της μίας καρυάτιδας που αποκαλύφθηκε στο ταφικό μνημείο της Αμφίπολης.

Η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού, μιλώντας στην πρωινή εκπομπή του Mega, χαρακτήρισε την ανακάλυψη των δύο καρυάτιδων, που έχουν εντυπωσιάσει την διεθνή κοινότητα και τους αρχαιολόγους, ως ένα επιπλέον χαρακτηριστικό για την σημαντικότητα του ταφικού μνημείου της Αμφίπολης.

Αναφορικά με την απουσία μέρους του προσώπου στη μια καρυάτιδα, η κ. Μενδώνη τόνισε ότι κατά πάσα πιθανότητα οφείλεται στη γήρανση των υλικών και καθώς φαίνεται ότι υπάρχει πτώση λίθων από πάνω.

Οι καρυάτιδες φορούν χιτώνες, έχουν μακρυά μαλλιά έως τους ώμους, ενώ το δεξί χέρι της μιας και το αριστερό της άλλης είναι προτεταμένα, αποτρέποντας συμβολικά την είσοδο, σε όσους θα το επιχειρούσαν.

Και οι δύο φέρουν ίχνη μπλε και κόκκινου χρώματος, ενώ τα κεφάλια και τα χέρια τους είναι ένθετα. Στις Καρυάτιδες χρησιμοποιήθηκε η ίδια τεχνική με τις Σφίγγες που αποκαλύφθηκαν στην είσοδο του τύμβου και δείχνουν ότι πρόκειται για εξέχον μνημείο, ιδιαίτερης σπουδαιότητας.

Όπως εξηγούν οι αρχαιολόγοι, ανακαλύφθηκε και νέος σφραγισμένος τοίχος ίδιας τεχνικής με την πρόσοψη του ταφικού μνημείου. Πίσω του, εντοπίστηκε μια μαρμάρινη πλάκα που βρίσκεται σε άριστη κατάσταση, ενώ φέρει διάκοσμο σε γαλάζιο, κόκκινο και κίτρινο χρώμα.

Ο αρχαιολόγος Παναγιώτης Φάκλαρης επεσήμανε ότι είναι κάτι σπάνιο ασυνήθιστο για μακεδονικούς τάφους, ενώ παρουσιάζεται για πρώτη φορά. «Είναι πολύ ευχάριστο και εντυπωσιακό το να έχουμε αγάλματα μέσα στον τάφο», πρόσθεσε.

Από σήμερα ο χώρος της ανασκαφής θα φωταγωγείται για λόγους ασφαλείας.

Τασούλας για Αμφίπολη: Γοητευτικές οι εικασίες, θέμα ημερών η αλήθεια

Άσκηση υπομονής χαρακτήρισε, μιλώντας στον ΒΗΜΑ 99,5 τις εργασίες, στην Αμφίπολη, ο υπουργός Πολιτισμού, Κώστας Τασούλας. 

«Η ωραία περιπέτεια της Αμφίπολης είναι και άσκηση υπομονής, και άσκηση άσκηση χαράς και άσκηση περηφάνειας. Είμαστε τώρα μπροστά στους προθαλάμους και σύντομα θα μπούμε στο κυρίως μνημείο και θα είμαστε μπροστά στην τελική εκδοχή του» πρόσθεσε ο υπουργός.

Ο κ. Τασούλας σχολίασε και τις διάφορες θεωρίες που ακούγονται σχετικά με τον τάφο. «Όλες είναι εύλογες, αλλά θα υποχωρήσουν μπροστά στην πραγματικότητα που δεν είναι για πολύ χρόνο πια».

Μαγεμένος ο διεθνής Τύπος από τις Καρυάτιδες της Αμφίπολης

Δέος σε ολόκληρο τον κόσμο προκαλεί η ανακάλυψη των Καρυάτιδων στον τύμβο Καστά με τα διεθνή μέσα ενημέρωσης να αναφέρονται στα νέα αυτά ευρήματα, καθώς παρακολουθούν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον το «ξετύλιγμα» του θησαυρού της Αμφίπολης.

Η βρετανική Telegraph αναφέρει ότι οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν δύο μαρμάρινα γυναικεία γλυπτά, καθώς προχωρούν οι ανασκαφές στον τάφο της αλεξανδρινής εποχής που ήρθε πρόσφατα στο φως στη βόρεια Ελλάδα. «Τα δύο αγάλματα, γνωστά ως Καρυάτιδες, σηματοδοτούν το νέο σημαντικό εύρημα στην Αμφίπολη, με τους αρχαιολόγους να πιστεύουν ότι είναι ο μεγαλύτερος αρχαίος τάφος που έχει ανακαλυφθεί ποτέ στην Ελλάδα».

Το Discovery σημειώνει ότι «Έλληνες αρχαιολόγοι έκαναν άλλη μία εκπληκτική ανακάλυψη το Σάββατο, φέρνοντας στο φως δύο εξαιρετικά σμιλεμένες Καρυάτιδες -γυναικεία γλυπτά- μέσα στον μυστηριώδη τύμβο που χρονολογείται στην εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στην Αμφίπολη».

«Κατασκευασμένες από μάρμαρο με ίχνη μπλε και κόκκινης μπογιάς, οι Καρυάτιδες ανακαλύφθηκαν από την ομάδα αρχαιολόγων με επικεφαλής την Κατερίνα Περιστέρη», συμπληρώνει το δημοσίευμα.

Η ανακάλυψη δεν άφησε ασυγκίνητο ούτε το πρακτορείο Reuters, το οποίο με τη σειρά του επισημαίνει ότι πρόκειται για δύο σημαντικά ευρήματα στον τύμβο, που βρίσκεται 100 χιλιόμετρα από τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας, τη Θεσσαλονίκη, και θεωρείται ως μία από τις μεγαλύτερης ανακαλύψεις από την αλεξανδρινή εποχή.

Το Γαλλικό Πρακτορείο (AFP) κάνει λόγο για δύο πανέμορφα αγάλματα που βρέθηκαν να στηρίζουν μία από τις εισόδους στον μεγαλύτερο αρχαίο τάφο που βρέθηκε ποτέ στην χώρα μας.

«Οι δύο γυναικείες φιγούρες που φορούν ενδυμασία με μακριά μανίκια βρέθηκαν να στέκονται μπροστά από την είσοδο του μυστηριώδους τύμβου της Αμφίπολης. Το αριστερό χέρι της μίας και το δεξί της άλλης είναι υψωμένα σε μία συμβολική χειρονομία που αποτρέπει την είσοδο στον τύμβο», τονίζει το AFP, επικαλούμενο την ανακοίνωση του ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού.

Το δίκτυο ABC News της Αυστραλίας φιλοξενεί στην ηλεκτρονική του έκδοση εκτεταμένο δημοσίευμα υπό τον τίτλο «Έξοχα αγάλματα της αλεξανδρινής περιόδου ανακαλύφθηκαν να φυλούν την είσοδο αρχαίου τάφου στην Αμφίπολη», ενώ κάτω από την φωτογραφία του προσώπου της ανέπαφης Καρυάτιδας ακολουθεί λεπτομερής περιγραφή των ευρημάτων.

«Ο πυρετός ανεβαίνει με την ανακάλυψη εξαιρετικών αγαλμάτων σε αρχαίο ελληνικό τάφο», είναι ο τίτλος του δημοσιεύματος στην ηλεκτρoνική σελίδα του γαλλικού ενημερωτικού δικτύου France 24, το οποίο αναφέρεται στο ότι η πιθανότητα ο τάφος να παραμένει ανέπαφος κερδίζει έδαφος.

Η ανακάλυψη των Καρυάτιδων έφτασε μέχρι και την Κίνα, με το πρακτορείο Xinhua να φιλοξενεί δημοσίευμα για τα μοναδικά αυτά ευρήματα του τύμβου Καστά.

«Οι έλληνες αρχαιολόγοι ανακάλυψαν δύο πανέμορφες Καρυάτιδες κατά τη διάρκεια της ανασκαφής στον τάφο της εποχής του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τα δύο αγάλματα είναι παρόμοια με τις Καρυάτιδες που είναι γνωστές παγκοσμίως από την Ακρόπολη, στην Αθήνα», συμπληρώνει.

«Οι ειδικοί συνεχίζουν τις εργασίες τους για να αποκαλύψουν την ταυτότητα του "ενοίκου" του μνημείου, το οποίο περικλείεται από έναν μαρμάρινο τοίχο 497 μέτρων», προσθέτει το Xinhua.

Τι γνωρίζουμε για τις Καρυάτιδες

Οι δύο Κόρες, από τις οποίες μόνο η μία σώζει σχεδόν ακέραιο το πρόσωπό της, φέρουν πλούσιους βοστρύχους που καλύπτουν τους ώμους τους, ενώτια και χειριδωτό (με μανίκια) χιτώνα, ενώ υπάρχουν ίχνη κόκκινου και μπλε χρώματος. Μια ακόμα ενδιαφέρουσα παράμετρος είναι τα δυο χέρια τους, το δεξί της μίας και το αριστερό της άλλης, τα οποία, αν και δεν σώζουν το μεγαλύτερο μέρος τους, έχουν φανερή κατεύθυνση: «Ήταν προτεταμμένα, ώστε με την κίνηση τους να αποτρέπουν συμβολικά εκείνους οι οποίοι θα επιχειρούσαν την είσοδο στον τάφο και ήταν ένθετα. Ακολουθείται, δηλαδή, η ίδια τεχνική, όπως στις κεφαλές και στα φτερά των Σφιγγών» πληροφορεί το ΥΠΠΟΑ. Τα τμήματα παλάμης και τα μικρότερα θραύσματα από τα δάκτυλά τους που βρέθηκαν ανάμεσα στα αμμώδη χώματα, αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο να εντοπιστούν κι άλλα μέρη τους.

Τι γνωρίζουμε όμως για τον τύπο αυτό των γλυπτών, με διασημότερους εκπροσώπους τις έξι Κόρες που στήριζαν την οροφή της νότιας πρόστασης του Ερεχθείου και οι οποίες σήμερα βρίσκονται οι πέντε «ξαναγεννημένες» με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας στο Μουσείο της Ακρόπολης και η έκτη, που αφαίρεσε βίαια ο Έλγιν το 1801, στο Βρετανικό Μουσείο; Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, οι Καρυάτιδες ταυτίζονται με τις νεαρές κοπέλες από τις Καρυές της Λακωνίας, που χόρευαν με καλάθια στο κεφάλι σε τελετουργίες προς τιμήν της Καρυάτιδος Αρτέμιδος. Οι γυναικείες μορφές τους χρησιμοποιήθηκαν στην αρχαία αρχιτεκτονική -κυρίως στον ιωνικό ρυθμό- αντί για κίονες, ενώ το «ανδρικό» τους αντίστοιχο είχε τη μορφή του 'Ατλαντα.

Οι πέντε από τις έξι Καρυάτιδες κοσμούν το Μουσείο Ακρόπολης

Όπως αναφέρουν οι πληροφορίες, οι Καρυάτιδες του Ερεχθείου αντικατοπτρίζουν τη γλυπτική του «πλούσιου ρυθμού» του τελευταίου τέταρτου του 4ου αι. π. Χ., στο δε βιβλίο των Εκδόσεων Καπόν «Η Ακρόπολη μέσα από το Μουσείο της», ο καθηγητής Πάνος Βαλαβάνης σημειώνει «ότι ο αρχιτεκτονικός ρόλος των κορών υπηρετείται από τη στάση τους (αξονικός σκελετός), τα βαριά τους ενδύματα (κατακόρυφες εξωτερικές πτυχές του πέπλου σαν ραβδώσεις κιόνων), την περίπλοκη και ογκώδη κόμμωσή τους (για την ενίσχυση του αδύναμου για στήριξη αυχένα), και ένα είδος καλαθιού στο κεφάλι που λειτουργεί ως κιονόκρανο». Ο ίδιος, δε, πληροφορεί ότι τα έξι αγάλματα αποτελούσαν έργα διαφορετικών γλυπτών που αντέγραψαν κάποιο πρότυπο, πιθανόν έργο μαθητών του Φειδία ή ακόμη και του Καλλίμαχου, ενώ δεν αποκλείει κάθε μία Κόρη να έφερε διαφορετικά χρώματα στην ενδυμασία της. Από τις πιο πειστικές ερμηνείες για τον συμβολικό τους χαρακτήρα, είναι ότι πρόκειται για χοηφόρους, που απέδιδαν τιμές στον αρχαίο βασιλιά της πόλης Κέκροπα, ο τάφος του οποίου βρισκόταν ακριβώς κάτω από τη νότια πρόσταση του Ερεχθείου.

Πρόδρομες μορφές των Καρυάτιδων του Ερεχθείου θεωρούνται οι Κόρες που στόλιζαν τον Θησαυρό των Σιφνίων, ο οποίος χρονολογείται λίγο πριν το 525 π. Χ. και είναι ένα από τα εντυπωσιακότερα μνημεία στο ιερό των Δελφών. Αντί για κίονες, δύο Κόρες στήριζαν τον θριγκό του κτιρίου (τα αγάλματα εκτίθενται στο Μουσείο των Δελφών), ενώ η μία διατηρεί μεγάλο μέρος του κορμού και το κεφάλι με τον κάλαθο διακοσμημένο με ανάγλυφη διονυσιακή σκηνή μαινάδων και σιληνών. Τα ενδύματά τους πρέπει να ήταν κι αυτά χρωματισμένα (με κόκκινο, μπλε, πράσινο, ώχρα και χρυσαφί χρώμα) για περισσότερο εντυπωσιασμό.

Δύο άλλες Καρυάτιδες, του 1ου αι. π. Χ. αυτή τη φορά, στόλιζαν και στήριζαν τα μικρά προπύλαια του Ιερού της Δήμητρας της Ελευσίνας. Τεράστιες σε μέγεθος, η μία αποτελεί κεντρικό έκθεμα του μουσείου της Ελευσίνας, ενώ η δεύτερη βρίσκεται στο Fitzwilliam Museum του Cabridge. 

Η «Κιστοφόρος Κόρη»

Η «Κιστοφόρος Κόρη», όπως είναι γνωστή η Καρυάτιδα του ελληνικού μουσείου, φέρει στην κεφαλή της την κίστη, ένα κιβώτιο κυλινδρικού σχήματος που χρησίμευε για τη φύλαξη τροφών και το οποίο κρατούσαν στις μυστηριακές λατρείες, όπως αυτές των Ελευσινίων, οι κιστοφόροι. Η Καρυάτιδα που βρίσκεται στο μουσείο του Κέιμπριτζ, φέρει κι αυτή το ίδιο διακοσμητικό μοτίβο με την ξενιτεμένη αδελφή της, ενώ η ιστορία της έχει αρκετά κοινά με την Καρυάτιδα που άρπαξε ο Έλγιν: Έγινε περίπου την ίδια περίοδο με τη λεηλασία στην Ακρόπολη από τον περιηγητή Έντουαρντ Κλαρκ, διδάκτωρ του Kέιμπριτζ, ειδικό στην ορυκτολογία, ο οποίος πέτυχε τη μεταφορά από την Ελευσίνα της κολοσσιαίας μαρμάρινης Kαρυάτιδας-Kιστοφόρου στην Αγγλία. Μια ιστορία που «πρωταγωνιστεί» στο αρχαιολογικό ντοκιμαντέρ της Ελένης Στούπου-Κατσαμούρη «Το παράξενο πεπρωμένο της αρπαγείσας κόρης», το οποίο κέρδισε το βραβείο μικρού μήκους στο Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαιολογικών Ταινιών της Αμιένης το 2010.

Τέλος, οι «Μαγεμένες» της Θεσσαλονίκης, οι ανάγλυφες παραστάσεις που κοσμούσαν κάποτε τις δυο πλευρές των πεσσών μιας κορινθιακής κιονοστοιχίας, έχει επικρατήσει να ονομάζονται ως οι «Καρυάτιδες» της πόλης. Νεότερες από τις προηγούμενες (είναι ρωμαϊκές, των τελών του 2ου αι. μ. Χ.), αλλά με παρόμοια ιστορία υφαρπαγής να τις συνοδεύουν, οι «Μαγεμένες» εκτίθενται σήμερα στο μουσείο του Λούβρου. 

Οι «Μαγεμένες» της Θεσσαλονίκης εκτίθενται στο Μουσείο του Λούβρου

Οι οκτώ ανάγλυφες μορφές έφεραν μυθολογικές μορφές που σχετίζονταν με τη λατρεία του Διονύσου, όπως του ίδιου του θεού, της Αριάδνης, του Γανυμήδη, της Αύρας και του Διόσκουρου. Αργότερα οι Χριστιανοί τις ονόμασαν «Είδωλα», ενώ οι Ισπανοεβραίοι της πόλης «Las Incantadas», δηλαδή οι Μαγεμένες. Βρίσκονταν κοντά στην Αρχαία Αγορά, δίπλα από τα Λουτρά Παράδεισος. Το 1864 αφαιρέθηκαν και μεταφέρθηκαν στη Γαλλία, με την άδεια των οθωμανικών αρχών, από τον Γάλλο παλαιογράφο Εμανουέλ Μίλερ. Η ιστορία τους έγινε ακόμα ένα αρχαιολογικό ντοκιμαντέρ, με τίτλο «Οι Μαγεμένες» (2010), μια παραγωγή του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Μακεδονικών και Θρακικών Σπουδών.

Πηγή: Έθνος 1, Έθνος 2, Έθνος 3, Έθνος 4, Το Βήμα

Ἔρρωσο

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ