Φάρμακα & Μηχανισμοί Δράσης

Μια από τις πιο παρεξηγημένες πτυχές και βασικό αίτιο στιγματισμού της ψυχιατρικής ειδικότητας είναι τα φάρμακα.Αποτελεί στερεοτυπική πεποίθηση μεγάλης μερίδας του πληθυσμού η ιδέα ότι τα ψυχιατρικά φάρμακα είναι βαρύτατα, με ισχυρές και μόνιμες παρενέργειες, «σε κάνουν φυτό», ότι δε φέρνουν αποτέλεσμα,ότι προκαλούν εθισμό,ότι επηρεάζουν αρνητικά τον εγκέφαλο,ότι προκαλούν «μόνιμες βλάβες» κ.α. 

Η έννοια των ψυχιατρικών φαρμάκων χρησιμοποιείται πολύ συχνά στον καθημερινό λόγο αποδιδόμενη κυρίως ως «ψυχοφάρμακα» και στην πλειοψηφία των περιπτώσεων λαμβάνει αρνητικό ή/και ειρωνικό περιεχόμενο. Είναι σίγουρο ότι σχεδόν όλοι μας κάποια στιγμή ή περισσότερες στη ζωή μας έχουμε χρησιμοποιήσει τη λέξη ψυχοφάρμακα (ή και σκέτο φάρμακα ενίοτε υπονοώντας τα ψυχοφάρμακα) σε φράσεις όπως «δεν μπορώ άλλο,θα πάρω φάρμακα», «κοίτα πως κάνει,μάλλον ξέχασε να πάρει τα φάρμακά του σήμερα», «μόνο με ψυχοφάρμακα αντέχεται το αφεντικό μου» και διάφορα συναφή!

 Η ειρωνεία του πράγματος είναι ότι ενώ πολύς κόσμος κρίνει μεταξύ σοβαρού και αστείου ότι χρειάζεται ο ίδιος ή άλλοι γύρω του ψυχιατρική αγωγή,πολύ λιγότεροι είναι αυτοί που θα δεχτούν να τη λάβουν, αν και όταν η τελευταία καταστεί απαραίτητη..

Τα στερεότυπα για τα ψυχιατρικά φάρμακα συχνά υφίστανται και ως προέκταση αρνητικών πεποιθήσεων που διατηρεί μερίδα του  κόσμου γενικά για τα φάρμακα της ιατρικής. Πολλοί αρνούνται να πάρουν φάρμακο ακόμη και αν συντρέχει σοβαρός λόγος,θεωρούν ότι τα φάρμακα προκαλούν διάφορα προβλήματα στον οργανισμό τους και άλλοι καταφεύγουν ακόμη και σήμερα σε μαντζούνια και αμφίβολης αξιοπιστίας ομοιοπαθητικά παρασκευάσματα. Η δαιμονοποίηση των ψυχιατρικών φαρμάκων έχει ξεκινήσει δεκαετίες πριν και σε αυτήν έχουν συμβάλλει:

• Η άγνοια
• Τα παλαιότερα ψυχιατρικά φάρμακα που αδιαμφισβήτητα είχαν περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες από τα νεότερα
• Η γενικότερη προκατάληψη απέναντι στην ψυχική υγεία και την ψυχιατρική (βλέπε εδώ)
• Η σύνδεσή τους με την απαράδεκτη εικόνα ψυχιατρικών δομών του παρελθόντος
• Η υπερβολική χρήση τους με αναπόφευκτες συνέπειες από μια ελάχιστη μειοψηφία ψυχιάτρων
• Η μη σωστή συμμόρφωση κάποιων ασθενών με τη φαρμακευτική αγωγή που δυσχεραίνει την επίτευξη θεραπευτικού αποτελέσματος
• Η μερική αποτελεσματικότητά τους στην αντιμετώπιση σοβαρών διαταραχών όπως ησχιζοφρένεια
• Η αρνητική προβολή από τα ΜΜΕ
• Κινηματογραφικές ταινίες όπως η «Φωλιά του Κούκου»

Στη σημερινή εποχή ο κλάδος της ψυχιατρικής που ασχολείται με τη φαρμακευτική αγωγή,γνωστός και ως ψυχοφαρμακολογία, έχει κάνει μεγάλα άλματα προόδου.  Η γνώση της ψυχοφαρμακολογίας κατέχει μέγιστη σημασία για την άσκηση της ψυχιατρικής και είναι συνάρτηση αφενώς της διαρκούς ενημέρωσης για τις νέες εξελίξεις στην έρευνα του εγκεφάλου στο πλαίσιο των νευροεπιστημών και αφετέρου στην εμπειρία. Για πολλούς η ψυχοφαρμακολογία είναι «τέχνη». Η ιδανική στρατηγική στην ψυχοφαρμακολογία είναι η λεγόμενη επίτευξη της «βέλτιστης δόσης». Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η ψυχιατρική αγωγή πρέπει να πληρεί 2 προϋποθέσεις: Να είναι επαρκής ώστε να αντιμετωπίζει τα συμπτώματα και παράλληλα να είναι τόση ώστε να μην προκαλεί ανεπιθύμητες ενέργειες ή αυτές να είναι οι λιγότερες δυνατές. Στην πράξη αυτό μπορεί κάποιες φορές να φαίνεται απλό, όμως συχνά δεν είναι εξαιτίας της πολυπαραγοντικότητας που διέπει τα ψυχικά νοσήματα.

Πρέπει να τονιστεί ότι οι συνέπειες των περισσότερων ψυχιατρικών διαταραχών όπως η σχιζοφρένεια, η σχιζοσυναισθηματική διαταραχή, η διπολική διαταραχή και η κατάθλιψη είναι τόσο σοβαρές για το άτομο, που πρωτεύουσα σημασία έχει η αντιμετώπισή τους. Αν ζυγίσει κανείς συμπτώματα ή ανεπιθύμητες ενέργειες το μεγαλύτερο βάρος έχουν τα πρώτα στην πλειοψηφία των περιπτώσεων και αυτό προκύπτει από τη συνολική θεώρηση της εώς τώρα εμπειρίας στην ψυχιατρική. Φυσικά αυτό επουδενί δε σημαίνει ότι η ύπαρξη ανεπιθύμητων ενεργειών δεν μας ενδιαφέρει, το αντίθετο μάλιστα. Η παρέμβαση του ψυχίατρου συνίσταται στο να ρυθμίζει κατάλληλα την αγωγή και συχνά να μειώνει, να διακόπτει ή να αντικαθιστά ένα φάρμακο όταν αυτό παρουσιάζει μια σοβαρή ανεπιθύμητη ενέργεια ή όταν το θεραπευτικό του αποτέλεσμα δεν είναι το αναμενόμενο.

Μία παράμετρος που χρήζει ιδιαίτερης αναφοράς είναι η χρονιότητα της λήψης μιας αγωγής, που συμβαίνει κυρίως σε ορισμένες περιπτώσεις ψυχωτικών ή συναισθηματικών διαταραχών. Παρατηρείται η εμφάνιση των λεγόμενων “αρνητικών συμπτωμάτων” από την αντιψυχωτική αγωγή, τα οποία μπορεί να είναι απάθεια, μείωση δραστηριοτήτων, ψυχοκινητική επιβράδυνση κ.α. Η αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού είναι πολύπλευρη και αρκετά δύσκολη, αλλά όχι αδύνατη. Καταρχήν μεγάλο ποσοστό του οφείλεται στην ίδια τη διαταραχή π.χ. τη σχιζοφρένεια, η οποία από μόνη της επιφέρει αρνητική συμπτωματολογία. Ακόμη, το φαινόμενο θα πρέπει να ειδωθεί και από τη σκοπιά της ζυγαριάς που αναφέρθηκε στην προηγούμενη παράγραφο. Επιπλέον, ένας συνδυασμός προσεκτικής ελάττωσης της δόσης (όχι όμως και διακοπής) με μια τακτική ψυχιατρική παρακολούθηση και μια θεραπευτική προσέγγιση που να εστιάζει στην κινητοποίηση του ασθενούς σε διάφορους τομείς της καθημερινότητας, αλλά και στην αύξηση της συμμετοχής του σε ομαδικές δραστηριότητες θα μπορούσε να βελτιώσει την εικόνα αυτή σε ενίοτε σημαντικό βαθμό. Στις μέρες μας οι προσεγγίσεις αυτές είναι περισσότερο προσιτές από ότι στο παρελθόν.

Συχνά παρατηρείται το φαινόμενο οι ασθενείς από μόνοι τους να παρεμβαίνουν στις «εντολές» του ψυχιάτρου, μειώνοντας ή διακόπτοντας ένα φάρμακο είτε λόγω φόβου, είτε λόγω ανεπιθύμητων ενεργειών είτε λόγω δυσπιστίας και καχυποψίας, είτε λόγω ενεργού συμπτωματολογίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις , οι οποίες μόνο λίγες δεν είναι , το επιθυμητό αποτέλεσμα δε θα έρθει και ο ασθενής με την οικογένειά του θα ταλαιπωρηθεί ιδιαίτερα αλλάζοντας θεράποντες ιατρούς, μπαινοβγαίνοντας σε νοσοκομεία και βιώνοντας διαρκώς την ψυχική επιβάρυνση από το ίδιο το ψυχικό νόσημα. Κάποιοι έχουν την τάση να διαβάζουν το ενημερωτικό δελτίο που βρίσκεται στο κουτί κάθε φαρμάκου και να βγάζουν αυθαίρετα συμπεράσματα για τις ιδιότητες αυτού. Δυστυχώς  σε αυτές τις περιπτώσεις η άγνοια μπορεί να φέρει σημαντικότερες ανεπιθύμητες ενέργειες από το ίδιο το φάρμακο! Πρέπει να ειπωθεί λοιπόν ότι για να κυκλοφορήσει ένα φάρμακο γίνονται χιλιάδες δοκιμές. Και μια φορά να παρατηρηθεί μια ανεπιθύμητη ενέργεια μεταξύ χιλιάδων, η φαρμακευτική εταιρεία είναι υποχρεωμένη να το καταγράψει. Αυτό δε σημαίνει ότι είναι πιθανό να συμβεί σε όλους. Στη πλειοψηφία  των περιπτώσεων λοιπόν οι ανεπιθύμητες ενέργειες που καταγράφονται στο χαρτάκι κάθε κουτιού δε θα συμβούν. Ανεξάρτητα από αυτό, εμπίπτει στη δουλειά του ιατρού να ρυθμίζει τις φαρμακευτικές αγωγές. Έτσι αν ο ιατρός θεωρεί ότι μια ανεπιθύμητη ενέργεια είναι πιο πιθανό να συμβεί καταρχήν θα ενημερώσει τον ασθενή και κατά δεύτερον θα τροποποιήσει την αγωγή. Φυσικά δεν είναι ο υπογράφων αυτός που θα ισχυριστεί ότι δε γίνονται ποτέ και ιατρικά λάθη. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι θα πρέπει να αποδώσουμε «επιλεκτική προσοχή» (βλέπε εδώ) σε αυτές τις ελάχιστες περιπτώσεις και να αγνοήσουμε τη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων που το φάρμακο αποτελεί ένα «αγαθό» που θεραπεύει.

Πρέπει να τονιστεί ότι ο λόγος της χρήσης των ψυχιατρικών φαρμάκων είναι η «επιδιόρθωση» νευρωνικών κυκλωμάτων του εγκεφάλου,τα οποία δυσλειτουργούν και γι’αυτό εμφανίζονται τα συμπτώματα. Επομένως η φοβία της υποτιθέμενης αρνητικής επίδρασής τους στον εγκέφαλο (ή μόνιμης βλάβης επί ακραίων πεποιθήσεων) δε στηρίζεται. Η επίδραση των φαρμάκων στον εγκέφαλο είναι θεραπευτική και αυτό ισχύει κυρίως για την κατηγορία των αντικαταθλιπτικών που τελευταίες έρευνες τα συνδέουν με προαγωγή της νευρωνικής ανάπτυξης σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου όπως π.χ. ο ιππόκαμπος.

kalimeristherapist

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ