Το πείραμα του Ρόμπερς Κέιβ

Αναρωτήθηκες ποτέ ως παιδί αν η χαζοκατασκήνωση που σε έστειλαν οι γονείς σου είχε κάποιο κρυφό σκοπό; π.χ. πως ήταν ένα επιστημονικό πείραμα και πως οι “ομαδάρχες” ήταν απλά ερευνητές που μελετούσαν τη συμπεριφορά σου;

Ούτε κι εγώ.

Αλλά θα ήμασταν πιο καχύποπτοι αν είχαμε διαβάσει το Ενδο-ομαδική Σύγκρουση και Συνεργασία: Το πείραμα του Ρόμπερς Κέιβ των Sherif, Harvey, White, Hood, and Sherif (1954/1961). Σε αυτή τη μελέτη, τα αντικείμενα -συγγνώμη, οι “κατασκηνωτές”- ήταν 22 αγόρια Ε΄ και Στ΄ τάξης, επιλεγμένα από 22 διαφορετικά σχολεία της Οκλαχόμα Σίτυ, από σταθερές, προτεσταντικές οικογένειες, μεσαίου εισοδήματος, με καλή επίδοση στο σχολείο και μέσο IQ 122. Ήταν η καλύτερη επιλογή που μπορούσαν να κάνουν οι ερευνητές ως προς την ομοιότητα και την ψυχική ισορροπία.

Το πείραμα, που έγινε μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, είχε σκοπό να ερευνηθούν τα αίτια -και πιθανές λύσεις- για τις συγκρούσεις μεταξύ ομάδων. Πώς όμως θα ξεκινούσαν μια σύγκρουση για να τη μελετήσουν; Λοιπόν, αρχικά τα αγόρια χωρίστηκαν σε δύο ομάδες των 11 και…

…τελικά αυτό υπήρξε αρκετό.

Οι ερευνητές είχαν αρχικά οργανώσει την έρευνα σε τρία στάδια. Στο 1ο στάδιο κάθε ομάδα θα εγκαθίσταντο χωρίς να γνωρίζει την ύπαρξη της άλλης ομάδα. Προς το τέλος του πρώτου σταδίου θα ανακάλυπταν σταδιακά την ύπαρξη της άλλης ομάδας. Στο 2ο στάδιο θα διοργάνωναν παιχνίδια και διαγωνισμούς για να προκαλέσουν αντιπαράθεση.

Κακώς ασχολήθηκαν με τη 2η φάση. Με του ανακάλυψε η μία ομάδα την άλλη, υπήρξε άμεση εχθρότητα: χρησιμοποιούσαν το δικό μας χώρο κατασκήνωσης, το δικό μας γήπεδο. Στην πρώτη συνάντηση εκτοξεύονταν προσβολές. Ονομάστηκαν μόνοι τους Κροταλίες και Αετοί (δεν είχαν όνομα όταν νόμιζαν πως είναι μόνοι τους στην κατασκήνωση).

Όταν ανακοινώθηκαν διαγωνισμοί και έπαθλα, όπως είχαν ήδη σχεδιάσει, η διαμάχη οξύνθηκε απίστευτα. Το ευ αγωνίζεσθαι των πρώτων ημερών γρήγορα εξατμίστηκε.

Οι Αετοί έκλεψαν τη σημαία των Κροταλιών και την έκαψαν. Οι Κροταλίες εισέβαλαν στο κατάλυμα των Αετών και έκλεψαν το τζην του αρχηγού, το έβαψαν πορτοκαλί και το περιέφεραν την επομένη ως λάβαρο με το σύνθημα “ο τελευταίος των Αετών”. Οι Αετοί σε αντίποινα μπούκαραν στο κατάλυμα των Κροταλιών, αναποδογύρισαν κρεβάτια και το γέμισαν με χώματα. Έπειτα γύρισαν στο δικό τους κατάλυμα, όπου έλαβαν αμυντικές θέσεις και προετοίμασαν τα όπλα τους (κάλτσες με πέτρες μέσα) για την περίπτωση αντεπίθεσης. Όταν οι Αετοί κέρδισαν τον τελευταίο διαγωνισμό της φάσης 2, οι Κροταλίες μπήκαν στο κατάλυμά τους και έκλεψαν όλα τα βραβεία τους. Το αποτέλεσμα ήταν να παίξουνε ξύλο και επενέβη το προσωπικό για να μην υπάρξουν τραυματισμοί. Όταν οι Αετοί επανέλαβαν τα γεγονότα μεταξύ τους, μετέτρεψαν το όλο περιστατικό σε απίθανη νίκη· είχαν “κυνηγήσει τους Κροταλίες μέχρι το κατάλυμά τους” (δεν είχε γίνει κάτι τέτοιο).

Κάθε ομάδα ανέπτυξε ένα αρνητικό στερεότυπο για τους Άλλους και ένα αντίθετο θετικό για τους Ίδιους. Οι Κροταλίες έβριζα πολύ. Οι Αετοί, αφού κέρδισαν σε ένα παιχνίδι, συμπέραναν ότι νίκησαν επειδή προσεύχονταν, ενώ οι Κροταλίες έχασαν επειδή βρίζανε συνέχεια. Οι Αετοί αποφάσισαν να σταματήσουν να βρίζουν και οι ίδιοι. Επίσης συμπέραναν πως, αφού οι Κροταλίες έβριζαν συνέχεια, θα ήταν καλύτερα να μην τους μιλάνε. Οι Αετοί ανέπτυξαν μια εικόνα για την ομάδα ως ηθική και καθωσπρέπει· οι Κροταλίες αντίστοιχα θεωρούσαν πως ήταν σκληροί.

Μέλη της μιας ομάδας έκλειναν τη μύτη τους όταν περνούσαν μέλη της άλλης ομάδας.

Στην 3η Φάση οι ερευνητές προσπάθησαν να ελαττώσουν την τριβή μεταξύ των δύο ομάδων.

Η απλή επαφή (χωρίς ανταγωνισμό) δεν μείωσε την τριβή. Η συμμετοχή σε ευχάριστες εκδηλώσεις -π.χ. τα πυροτεχνήματα για την 4η Ιουλίου- δεν μείωσε την τριβή· αντίθετα μετετράπη σε φαγητοπόλεμο.

Μήπως θα θέλατε να μαντέψετε τι όντως βοήθησε την κατάσταση;

(χώρος για spoiler…)

Τα αγόρια ενημερώθηκαν πως ίσως να υπήρχε έλλειψη νερού σε όλη την κατασκήνωση λόγω προβλημάτων, ενδεχομένως από βανδαλισμό. (Ο έξωθεν εχθρός, το παλιότερο κόλπο).

Η περιοχή ανάμεσα στην κατασκήνωση και το υδραγωγείο θα έπρεπε να επιθεωρηθεί από 4 ομάδες (αρχικά αποτελούνταν μόνο από μέλη της ίδιας ομάδας). Όλες οι ομάδες θα συναντώνταν στο υδραγωγείο, αν δεν έβρισκαν τίποτα. Αφού δεν βρέθηκε τίποτα. τα παιδιά βρέθηκαν στο υδραγωγείο και είδαν και μόνοι τους πως δεν έτρεχε νερό από το σωλήνα. Οι δύο ομάδες συζήτησαν το πρόβλημα, χτύπησαν τις πλευρές της δεξαμενής, βρήκαν μια σκάλα για την κορυφή και επιβεβαίωσαν πως η δεξαμενή ήταν γεμάτη, ενώ βρήκαν τέλος και το σακί που είχε φράξει το σωλήνα. Όλα τα παιδιά μαζεύτηκαν γύρω από την απορροή για να την καθαρίσουν. Προτάσεις έκαναν όλοι και δοκιμάστηκαν λύσεις όλων των πλευρών.

Όταν καθαρίστηκε τελικά ο σωλήνας, οι Κροταλίες που είχαν μαζί τους παγούρια, δεν είχαν πρόβλημα να πιουν πρώτα νερό οι Αετοί (που δεν είχαν παγούρια μαζί τους). Δεν εκτοξεύτηκαν απειλές, ούτε καν το εθιμοτυπικό “οι κυρίες προηγούνται”.

Οι διαμάχες δεν τελείωσαν εκεί. Έγινε κι άλλος φαγητοπόλεμος με βρισιές την επόμενη μέρα. Αλλά μερικές ακόμη κοινές δραστηριότητες που απαιτούσαν συνεργασία και από τις δύο ομάδες -π.χ. το να βάλουν μπροστά ένα μπουκωμένο αμάξι- ήταν αρκετές. Στο τέλος του ταξιδιού, οι Κροταλίες ξόδεψαν 5 δολλάρια που είχαν κερδίσει σε ένα διαγωνισμό για να αγοράσουν εκχύλισμα βύνης για όλα τα παιδιά και των δύο ομάδων.

Το Πείραμα του Ρόμπερς Κέιβ δείχνει την ψυχολογία ομάδων τροφοσυλλεκτών όπως έχει επιβιώσει δια μέσου των αιώνων, τελειότερα από κάθε άλλο πείραμα κοινωνιολογίας.

Κάθε ομοιότητα με τη σύγχρονη πολιτική πρέπει να είναι της φαντασίας σας.

(Μερικές φορές νομίζω πως η δεύτερη μεγαλύτερη ανάγκη της ανθρωπότητας είναι ένας υπερ-κακός).

onthewaytoithaca

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ