Όταν πεθαίνει ο γονέας ....

Από την Αλεξάνδρα Καππάτου Ψυχολόγο - Παιδοψυχολόγο - Συγγραφέα

Τα βρέφη θα αντιληφθούν την απουσία του άλλου γονέα γιατί δεν θα βλέπουν πλέον το πρόσωπό του. Επίσης θα αντιληφθούν την έντονη αλλαγή στη συναισθηματική ατμόσφαιρα του σπιτιού. Ίσως αντιδράσουν με αλλαγές συμπεριφοράς. Θα πρέπει να τα φροντίζετε ακόμα πιο τρυφερά και κάποια στιγμή όταν μεγαλώσουν θα πρέπει ασφαλώς να μιλήσετε για το θάνατο του άλλου γονέα τους με απλά λόγια.

Τα νήπια ηλικίας  1-3 δεν θα αντιληφθούν την έννοια του θανάτου, αλλά θα πρέπει  να αναφερθείτε στο γεγονός με κάποιο τρόπο που να το καθιστά κατανοητό.

Μπορείτε επεξηγηματικά να πείτε ότι ο θανών «δεν αναπνέει πια» ή «δεν μπορεί να σηκωθεί να τρέξει» ή «δεν μπορεί να παίξει» αλλά ταυτόχρονα θα τονίσετε ότι εσείς μπορείτε και θα συνεχίσετε να μπορείτε όσο θα θέλει το παιδί. Εξηγήστε ότι ο θάνατος «είναι για πάντα» επειδή τα μικρά παιδιά δεν αντιλαμβάνονται τη μονιμότητα και μπορεί να κοιτούν συνεχώς την πόρτα περιμένοντας να ξαναμπεί ο γονιός που πέθανε. Θα ρωτούν ίσως πολλές φορές τα ίδια και τα ίδια. Εμπνεύστε τους όσο μπορείτε μεγαλύτερη σιγουριά και φροντίστε να τους παρέχετε γαλήνη.

Στα παιδιά προσχολικής ηλικίας μιλήστε κάπως αναλυτικότερα και πείτε τα αίτια του θανάτου, γιατί σε αυτές τις ηλικίες δημιουργούνται φαντασιώσεις και παράλογα αισθήματα ενοχής. Μπορεί να νομίζουν ότι έδιωξαν εκείνα το γονιό τους.  Μια συνήθης αντίδραση των μικρών παιδιών είναι επίσης αυτή  της εξαιρετικής ψυχραιμίας. Ο λόγος είναι ότι το παιδί  δεν πιστεύει αυτό που του λέτε ή ότι το πιστεύει, αλλά δεν συναισθάνεται τη σοβαρότητά του. Πιθανόν να αρχίσει να εκδηλώνει αντιδράσεις αργότερα, καθώς θα συνειδητοποιεί τι ακριβώς σημαίνει ο θάνατος. Στα παιδιά σχολικής ηλικίας και στους εφήβους , θα πρέπει να δώσετε πολύ περισσότερες εξηγήσεις, αλλά όχι βομβαρδίζοντας τους. Οι ανάγκες αυτών των ηλικιών είναι μεγαλύτερες και θα χρειαστεί να το στηρίξετε περισσότερο. Στην προεφηβεία και ειδικά στην εφηβεία, πείτε στα παιδιά ότι είστε στη διάθεσή τους να σας ρωτήσουν ότι θέλουν και περιμένετε. Μην τους δώσετε δηλαδή πληροφορίες που δεν σας ζητούν.

Ο τρόπος που θα αντιδράσει στο τραγικό γεγονός του θανάτου κάθε παιδί, εξαρτάται από την συμπεριφορά του άλλου γονιού και από την προσωπικότητα  και την ηλικία του ίδιου του παιδιού. Συνήθως, μετά το θάνατο του ενός γονέα, οι αναμενόμενες αντιδράσεις των παιδιών  τους επόμενους 3-4 μήνες είναι οι εξής:

 - Σοκ και εκρήξεις απελπισίας, οργής και φόβου. Τα συναισθήματα  αναδύονται άλλοτε σταδιακά και άλλοτε ορμούν απροειδοποίητα.

 - Συμπεριφορές ενοχής , επειδή τα παιδιά νιώθουν ότι οφείλουν κάτι σε εκείνον που έφυγε και ότι δεν θα έχουν ποτέ πια την ευκαιρία να «τακτοποιήσουν» τις εκκρεμότητές τους.

 - Συμπεριφορές απώλειας. Όλοι νιώθουν ένα τεράστιο κενό , όχι μόνον υλικά και πρακτικά μέσα στο σπίτι αλλά και στην ψυχή τους.

- Συμπεριφορές απαξίωσης. Τα μέλη της οικογένειας συγκρίνουν τα πάντα με το μέγεθος του θανάτου και κατά συνέπεια όλα  φαίνονται πλέον ασήμαντα. Σε σύγκριση με την τεράστια απώλεια όλα μοιάζουν αμελητέα, κανείς δεν έχει διάθεση να τηρήσει τη ρουτίνα και ακολουθεί η αποδιοργάνωση.

- Κατάθλιψη. Μετά την αποδιοργάνωση, αν κάποιος δεν προσπαθήσει να κρατήσει το ηθικό της οικογένειας κάπως  υψηλό, ακολουθεί η άποψη ότι «τίποτα δεν έχει πια νόημα στη ζωή» και ότι η χαρά είναι μύθος.

- Συμπεριφορές  έντονης ανασφάλειας. Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορεί να εκδηλώσουν πισωγυρίσματα ακόμα και στη γλωσσική ανάπτυξη τους ή ίσως και να «ξαναβρέξουν» το κρεβάτι τους. Όσα  είναι σχολικής ηλικίας εκδηλώνουν πιο συχνά ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως πονοκεφάλους ή πονοκεφάλους και στομαχικές ενοχλήσεις. Τα αγόρια εκδηλώνουν επιθετικότητα  και παραμελούν τη μελέτη τους. Τα παιδιά και των δυο φύλων αυτής της ηλικίας τείνουν από ανασφάλεια να προσκολληθούν έντονα στο γονιό που τους απομένει.

- Κατά διαστήματα γίνονται  από όλους απόπειρες «να  συνεχιστεί κανονικά η ζωή» αλλά η οικογένεια συνήθως δεν μπορεί να ξαναβρεί πλήρως τους φυσιολογικούς ρυθμούς της αν δεν περάσουν 3 - 4 μήνες από την απώλεια. Οι διακυμάνσεις θα συνεχιστούν και αργότερα, αλλά η ρουτίνα θα μπορεί πια να εδραιωθεί  πιο εύκολα.

Μερικά σημαντικά προβλήματα στον ψυχισμό του παιδιού δεν εκδηλώνονται αμέσως αλλά 2 ή και περισσότερα χρόνια μετά  το θάνατο του γονέα. Αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες.

1.  Μερικά παιδιά εκδηλώνουν ετεροχρονισμένα τις αντιδράσεις τους στο θάνατο.

2.  Ο θάνατος πυροδοτεί σκέψεις και προβληματισμούς που μεταβάλλονται και εξελίσσονται μαζί με το παιδί , οπότε διαφοροποιούνται ανά στάδια ωρίμανσης του ανηλίκου

3. Ο κοινωνικός περίγυρος συμπαρίσταται με ευαισθησία στην οικογένεια στο κρίσιμο διάστημα του πρώτου έτους, αλλά στη συνέχεια, συγγενείς και φίλοι βαθμιαία αρχίζουν να αποχωρούν από τη ζωή της μονογονεϊκής οικογένειας ή γενικά ατονεί το ενδιαφέρον τους. Αυτή η διακριτική αποχώρηση έχει ως συνέπεια μετά τα δυο χρόνια από τον θάνατο του ενός γονέα , η οικογένεια ουσιαστικά να έχει μείνει μόνη της και να αρχίσουν τότε να εκδηλώνονται μια σειρά από προβλήματα που ως τότε υπέβοσκαν.   

 akappatou

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ