Πέφτετε συχνά; Τι μπορεί να φταίει και πώς θα προλάβετε την επόμενη πτώση;

του Κωνσταντίνου Λούβρου, M.D.

Ο καθένας μπορεί να γλιστρήσει, να σκοντάψει και να πέσει, αλλά οι πτώσεις είναι συχνότερες και πιο σημαντικές όταν μεγαλώνουμε στην ηλικία, επειδή τότε είναι πιο πιθανό να τραυματιστούμε.

Οι άνθρωποι συχνά θεωρούν τις πτώσεις ως «σημάδι ότι γερνάνε» ή ότι «απλώς δεν πρόσεχαν» αλλά συχνά είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι ότι κάτι δεν πάει καλά, επομένως είναι σημαντικό να συζητάτε κάθε πέσιμο με τον γιατρό σας.

Ως πτώση ορίζεται το αναπάντεχο γεγονός κατά το οποίο ο μετέχων βρίσκεται ξαπλωμένος στο έδαφος, στο πάτωμα ή σε ένα χαμηλότερο επίπεδο. Οι πτώσεις είναι μία από τις κυριότερες αιτίες νοσηρότητας, θνητότητας και απώλειας της ποιότητας της ζωής στους ηλικιωμένους ασθενείς. Είναι πάντα δύσκολο να εκτιμηθεί το σύνολο των συνεπειών των πτώσεων, αλλά περιλαμβάνουν τόσο σωματικό, όσο και ψυχολογικό τραύμα.

Οι πτώσεις είναι συνηθισμένο πρόβλημα για τους ηλικιωμένους και είναι συχνά η αιτία για την οποία εισάγονται σε νοσοκομείο

•   Πολλές πτώσεις μπορούν να αποφευχθούν

•   Οι τραυματισμοί από πτώσεις μπορούν να ελαχιστοποιηθούν.

•   Η γήρανση δεν σημαίνει απαραίτητα και απώλεια της ανεξαρτησίας. 

Οι άνθρωποι πέφτουν για διάφορους λόγους. Σε κάποιες περιπτώσεις, η πτώση προκαλείται από ένα συνδυασμό πραγμάτων.

Οι λόγοι ή οι αιτίες των πτώσεων είναι γνωστοί ως παράγοντες κινδύνου. 

Μερικοί ηλικιωμένοι είναι πιθανότερο να πέσουν από ό,τι κάποιοι άλλοι. Αυτό συμβαίνει διότι έχουν περισσότερους παράγοντες κινδύνου. Αυτοί ενδέχεται να είναι αποτέλεσμα ασθένειας ή λιγότερο υγιεινού τρόπου ζωής. Όσο περισσότερους παράγοντες κινδύνου έχει κανείς, τόσο πιο πιθανό είναι να πέσει. Αν γνωρίζετε ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου σας, και αντιμετωπίζετε όσο το δυνατόν περισσότερους από αυτούς, μπορείτε να μειώσετε τον κίνδυνο να πέσετε. 

Οι παράγοντες κινδύνου των πτώσεων χωρίζονται σε ενδογενείς και εξωγενείς, αλλά συχνά οι πτώσεις οφείλονται σε συνδυασμό και των δύο.

Συχνότεροι ενδογενείς παράγοντες κινδύνου είναι οι σχετιζόμενοι με τη διατήρηση της ορθίας θέσης, το ιστορικό πτώσεων, η ορθοστατική υπόταση, τα χρόνια νοσήματα και η γεροντική άνοια. Η διατήρηση της όρθιας θέσης εξαρτάται από την επαρκή πληροφόρηση του εγκεφάλου μέσω των αισθητικών συστημάτων και από την ενεργοποίηση του μυϊκού συστήματος.

Το ιστορικό πτώσεων στο παρελθόν και ιδιαίτερα πτώσεων που συνοδεύθηκαν από τραυματισμό αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα κινδύνου. Η ορθοστατική υπόταση μπορεί να προκαλέσει μείωση της αιμάτωσης του εγκεφάλου κυρίως σε αθηρωματικούς ασθενείς, αυξάνοντας τις πιθανότητες πτώσης.

Τα συχνότερα αίτια ορθοστατικής υπότασης στους ηλικιωμένους είναι:

• η απευαισθητοποίηση των τασεοϋποδοχέων στα υποτασικά ερεθίσματα με αποτέλεσμα τη μη ανταπόκριση της καρδιάς με αύξηση των σφύξεων όταν η αρτηριακή πίεση πέφτει,
• η μεταγευματική υπόταση στους αθηρωματικούς ασθενείς,
• η συχνά συνυπάρχουσα υποογκαιμία και
• η προοδευτική μειούμενη έκκριση ρενίνης με τη συνοδό μείωση απέκκρισης της αλδοστερόνης.

Τα χρόνια νοσήματα τα συχνότερο σχετιζόμενα με πτώσεις είναι

• η νόσος του Parkinson,
• η σκλήρυνση κατά πλάκας,
• η οστεοαρθρίτιδα και
• ο σακχαρώδης διαβήτης.

Το σώμα μας αλλάζει συνεχώς στη διάρκεια της ζωής μας. Η φυσιολογική γήρανση συνεπάγεται τα ακόλουθα: 

•   Χειροτέρευση της όρασης – πιθανόν να ανακαλύψουμε ότι δεν μπορούμε να δούμε τόσο καθαρά, ότι δεν είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε τις αποστάσεις και το βάθος με ευκολία ή ότι δεν μπορούμε να ανεχθούμε ξαφνικές αλλαγές στα επίπεδα του φωτός ή τον εκθαμβωτικό φωτισμό.

•   Χειροτέρευση της ισορροπίας, πιο αδύναμους μυς και πιο δύσκαμπτες αρθρώσεις που αλλάζουν τον τρόπο που περπατάμε και κινούμαστε.

•   Μικρότερη ικανότητα αίσθησης στα πόδια και τα κάτω άκρα, αυξημένες πιθανότητες πόνου και ακόμα και αλλαγές στο σχήμα και την ευκαμψία των ποδιών μας. 

•   Πιο αργούς χρόνους αντίδρασης και μεγαλύτερη δυσκολία στο να συγκεντρωνόμαστε σε αρκετά πράγματα συγχρόνως.  

Μια μελέτη που δημοσιεύεται στο περιοδικό Age and Ageing, και η οποία πραγματοποιήθηκε επί 5000 ανδρών μεγάλης ηλικίας, έδειξε ότι διάφορα γεγονότα, τα οποία προκαλούν έντονο στρες, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου ή σοβαρά οικονομικά προβλήματα, αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο πτώσης κατά τη διάρκεια του έτους που ακολουθεί το συμβάν που προκάλεσε το στρες.

Συχνά δεν παρατηρούμε αυτές τις φυσιολογικές αλλαγές καθώς συμβαίνουν πολύ αργά με την πάροδο των χρόνων. 

Για παράδειγμα, ίσως παρατηρήσετε ότι είναι πιο δύσκολο να σηκωθείτε από την πολυθρόνα που έχετε εδώ και 20 χρόνια. Η πολυθρόνα δεν έχει αλλάξει - εσείς αλλάξατε! Οι μυς σας έχουν γίνει λίγο πιο αδύναμοι και οι αρθρώσεις σας λίγο πιο δύσκαμπτες.

Μπορεί να σκοντάψετε σε ένα χαλάκι που βρίσκεται στο ίδιο σημείο εδώ και χρόνια. Ενδέχεται να μην σηκώνετε τα πόδια σας τόσο ψηλά όταν περπατάτε με αποτέλεσμα να σκοντάψετε στο χαλάκι, ή ίσως να μη βλέπετε το χαλάκι τόσο καθαρά πια.

Αν έχετε πέσει περισσότερες από μια φορά στους τελευταίους έξι μήνες, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να πέσετε ξανά. 

Η ελαφράς ή μεσαίας βαρύτητας γεροντική άνοια συνοδεύεται από αυξημένο κίνδυνο πτώσης και κατάγματος του ισχίου. Συχνότεροι εξωγενείς παράγοντες κινδύνου είναι οι παρενέργειες των φαρμάκων και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως ο κακός φωτισμός, τα ακατάλληλα παπούτσια, αντικείμενα στα οποία σκοντάφτει ο ασθενή, χαλιά μη επαρκώς ακινητοποιημένα. Τα φάρμακα αποτελούν συχνό αίτιο πτώσεων και είναι σαφές ότι μεγαλύτερος αριθμός φαρμάκων σε έναν ασθενή συνδυάζεται με αυξημένο κίνδυνο πτώσεων. Τα συχνότερο ενοχοποιούμενα φάρμακα είναι εκείνα με δράση στο κεντρικό νευρικό σύστημα (βενζοδιαζεπίνες, νευροληπτικά, τρικυκλικά κυρίως αντικαταθλιπτικά), τα έχοντα αντιχολινεργική δράση λόγω της σύγχυσης που προκαλούν στους ηλικιωμένους, τα αγγειοδιασταλτικά μέσω του μηχανισμού της ορθοστατικής υπότασης, τα διουρητικά, η διγοξίνη. Η κατάχρηση οινοπνεύματος διπλασιάζει την πιθανότητα πτώσης.

Θεραπευτική προσέγγιση

Οι κακώσεις και οι επιπλοκές τους πρέπει να αντιμετωπισθούν αμέσως και όχι σπάνια ο ασθενής χρήζει νοσηλείας. Στην περίπτωση που το νόσημα που σχετίζεται με την πτώση ανευρεθεί, ο ασθενής χρήζει θεραπείας και νοσηλείας. Σε περίπτωση πτώσης λόγω εμποδίου απαιτείται επέμβαση της οικογένειας, των φίλων και κοινωνικών λειτουργών για την απομάκρυνση των εμποδίων στην οικία του ασθενούς και τη διαμόρφωση ενός ασφαλούς περιβάλλοντος. Ηρεμιστικά, ναρκωτικά φάρμακα καλό είναι να διακοπούν, αγγειοδιασταλτικά φάρμακα σχετιζόμενα με ορθοστατική υπόταση καλό είναι να αλλαχθούν.

Ένα απλό test για τον έλεγχο της ικανότητας βάδισης των ηλικιωμένων είναι το «get up and go», κατά το οποίο ο ασθενής πρέπει να σηκωθεί από μια πολυθρόνα δίχως μπράτσα, να σταθεί όρθιος, να περπατήσει 3 μέτρα, να κάνει στροφή και να επιστρέψει στη θέση του για να καθίσει. Στην περίπτωση παθολογικής δοκιμασίας, η παραπομπή του ασθενούς σε γηρίατρο ή εξειδικευμένο κοινωνικό λειτουργό είναι χρήσιμη και οι παρεμβάσεις περιγράφονται στα βιβλία της γηριατρικής.

Πρόληψη των πτώσεων

Είναι σημαντικό να μιλήσετε στο γιατρό σας αν πέσετε. Μη θεωρείτε τις πτώσεις ως «έλλειψη συγκέντρωσης» ή «αδεξιότητα». Οι πτώσεις μπορεί να είναι ένδειξη ενός νέου ιατρικού προβλήματος, μιας μυϊκής αδυναμίας, προβλημάτων ισορροπίας, παρενεργειών φαρμάκων ή κάποιου συνδυασμού αυτών και άλλων προβλημάτων.

Θα βοηθήσετε το γιατρό σας αν του/της δώσετε πληροφορίες για το ποια ώρα της ημέρας πέσατε, τι κάνατε και πώς αισθανόσασταν λίγο πριν από το πέσιμο. Η οικογένειά σας ίσως μπορέσει να συμπληρώσει τις λεπτομέρειες αν δεν θυμάστε. 

Πέσατε, γλιστρήσατε ή σκοντάψατε; Μιλήστε στον γιατρό σας ακόμα κι αν αισθάνεστε καλά 

medlabgr

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ