4. Το θαύμα της εξέλιξης...''Ο δρόμος ο λιγότερο ταξιδεμένος''

Σκοτ Πεκ 

(...) Το πιο χτυπητό χαρακτηριστικό της διαδικασίας της φυσικής εξέλιξης είναι ότι είναι ένα θαύμα. Με βάση τα όσα γνωρίζουμε για το σύμπαν, εξέλιξη δεν θα έπρεπε να γίνεται΄ το φαινόμενο δεν θα έπρεπε καν να υπάρχει. ΄Ενας από τους βασικούς φυσικούς νόμους είναι ο δεύτερος νόμος της θερμοδυναμικής, ο οποίος λέει ότι η ενέργεια περνάει κανονικά από μια κατάσταση μεγαλύτερης οργάνωσης σε μια κατάσταση μικρότερης οργάνωσης, από μια κατάσταση υψηλότερης διαφοροποίησης σε μια κατάσταση χαμηλότερης διαφοροποίησης. Με άλλα λόγια, το σύμπαν είναι σε μια διαδικασία ενέλιξης.

Το παράδειγμα που χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει αυτήν τη διαδικασία είναι εκείνο του χειμάρρου που κυλάει κανονικά από το λόφο προς τα κάτω. Χρειάζεται ενέργεια ή έργον - αντλίες, φράγματα, ανθρώπους με κουβάδες, ή άλλα μέσα - για να αντιστρέψεις αυτή τη διαδικασία, για να ξαναγυρίσεις πίσω στην αρχική κατάσταση, για να βάλεις το νερό πίσω στην κορυφή του λόφου. Και αυτή η ενέργεια πρέπει να έλθει από κάπου αλλού. Κάποιο άλλο ενεργειακό σύστημα πρέπει να καταναλωθεί για να συντηρηθεί τούτο εδώ. Τελικά, σύμφωνα με τον δεύτερο νόμο της θερμοδυναμικής, σε πολλά δισεκατομμύρια χρόνια το σύμπαν θα ενελιχθεί τελείως φτάνοντας στο χαμηλότατο σημείο του άμορφου, εντελώς αποδιοργανωμένου, εντελώς αδιαφοροποίητου «σβώλου», στον οποίο πια τίποτα δεν συμβαίνει. Αυτή η κατάσταση της ολικής αποδιοργάνωσης και αδιαφορισμού ονομάστηκε εντροπία.

Η φυσική κατωφερής ροή της ενέργειας προς την κατάσταση της εντροπίας μπορεί να ονομαστεί δύναμη της εντροπίας. Μπορούμε τώρα να αντιληφθούμε ότι η «ροή» της εξέλιξης είναι εναντίον της δύναμης της εντροπίας. Η διαδικασία της εξέλιξης υπήρξε μια ανάπτυξη των οργανισμών από τις κατώτερες στις ολοένα ανώτερες καταστάσεις συνθετότητας, διαφοροποίησης και οργάνωσης. ΄Ενας ιός είναι ένας εξαιρετικά απλός οργανισμός, λίγο περισσότερο από ένα μόριο. ΄Ενα βακτηρίδιο είναι πιο σύνθετο, πιο διαφοροποιημένο, που έχει ένα κυτταρικό «τείχος», και διάφορους τύπους μορίων και μεταβολισμό.

΄Ενα παραμήκιο έχει έναν πυρήνα, «βλεφαρίδες» και ένα υποτυπώδες πεπτικό σύστημα. ΄Ενα σφουγγάρι, έχει όχι μόνο κύτταρα, αλλά αρχίζει να έχει διάφορους τύπους αλληλεξάρτητων κυττάρων. Τα έντομα και τα ψάρια έχουν νευρικά συστήματα με πολυσύνθετες μεθόδους μετακίνησης, ακόμα και κοινωνικές οργανώσεις.

Και έτσι προχωρεί προς τα πάνω η κλίμακα της εξέλιξης, μια κλίμακα αύξουσας συνθετότητας, οργάνωσης και διαφοροποίησης, με τον άνθρωπο, που κατέχει έναν τεράστιο εγκεφαλικό φλοιό και εξαιρετικά σύνθετους τύπους συμπεριφοράς, να βρίσκεται, μπορούμε να πούμε, στην κορυφή. Λέω ότι η διαδικασία της εξέλιξης είναι ένα θαύμα, επειδή, όντας μια διαδικασία αύξουσας οργάνωσης και διαφοροποίησης, κινείται ενάντια στο φυσικό νόμο. Κανονικώς εχόντων των πραγμάτων, εμείς που γράφουμε και διαβάζουμε τούτο το βιβλίο δεν θα έπρεπε να υπάρχουμε.
Την εξελικτική πορεία μπορούμε να την παραστήσουμε σ' ένα διάγραμμα σαν μια πυραμίδα, με τον άνθρωπο, τον πιο πολυσύνθετο αλλά τον λιγότερο πολυάριθμο οργανισμό, στην κορυφή, και τους ιούς, τους πιο πολυάριθμους αλλά λιγότερο πολυσύνθετους οργανισμούς, στη βάση:
Η κορυφή του τριγώνου ωθεί προς τα έξω, πάνω, εμπρός, ενάντια στη δύναμη της εντροπίας. Στο εσωτερικό της πυραμίδας έχω τοποθετήσει ένα τόξο που συμβολίζει αυτή την εξωθητική εξελικτική δύναμη, αυτό «το κάτι» που έχει με τόση επιτυχία και συνέπεια αψηφήσει τον «φυσικό νόμο» για εκατομμύρια γενεές, και που πρέπει κι αυτό να αποτελεί ένα φυσικό νόμο που δεν έχει ακόμα οριστεί.
Την πνευματική εξέλιξη της ανθρωπότητας μπορούμε ομοίως να την παραστήσουμε με το ακόλουθο διάγραμμα: ΄Εχω επανειλημμένα τονίσει ότι η διαδικασία της πνευματικής ανάπτυξης είναι μια κοπιώδης και δύσκολη διαδικασία. Αυτό συμβαίνει γιατί αντιτάσσεται σε μια φυσική αντίσταση, σε μια φυσική ροπή να διατηρούμε τα πράγματα όπως ήταν, να είμαστε προσκολλημένοι στους παλιούς χάρτες, και να φτιάχνουμε τα πράγματα με τους παλιούς τρόπους, να παίρνουμε το εύκολο μονοπάτι. (...)

Αυτό το διάγραμμα της πορείας της πνευματικής εξέλιξης μπορεί να ισχύει και στη ζωή ενός μεμονωμένου ατόμου. Ο καθένας μας νιώθει με το δικό του τρόπο την εσωτερική παρόρμηση να αναπτυχθεί, και ο καθένας μας, ακολουθώντας αυτή την παρόρμηση, πρέπει μόνος του να πολεμήσει εναντίον της δικής του αντίστασης. (...)

Αλλά τι είναι αυτή η δύναμη που μας ωθεί ως άτομα και ως ολόκληρο είδος να αναπτυχθούμε ενάντια στη φυσική αντίσταση της ίδιας μας της οκνηρίας; Την έχουμε ήδη ονοματίσει. Είναι η αγάπη. Αναπτυσσόμαστε επειδή δουλεύουμε για την ανάπτυξή μας, και δουλεύουμε γι' αυτήν, επειδή αγαπάμε τον εαυτό μας. Με την αγάπη εξυψώνουμε τον εαυτό μας. Και με την αγάπη μας για τους άλλους βοηθάμε αυτούς τους άλλους να εξυψώσουν τους εαυτούς τους. Η αγάπη, η επέκταση του εαυτού, είναι αυτή η ίδια η πράξη της εξέλιξης. Είναι εξέλιξη εν πορεία. Η εξελικτική δύναμη, παρούσα σε όλη τη ζωή, εκδηλώνεται στο ανθρώπινο γένος ως ανθρώπινη αγάπη. Στους κόλπους της ανθρωπότητας η αγάπη είναι η θαυματουργός δύναμη που αψηφά το φυσικό νόμο της εντροπίας.

«Ο δρόμος ο λιγότερο ταξιδεμένος»Σκοτ Πεκ (εκδ. Κέδρος) to-en ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ