Μάγισσες

Έχοντας την πεποίθηση πως το καλύτερο δώρο για ένα παιδί για τις Άγιες Μέρες που πλησιάζουν είναι ένα καλό βιβλίο επισκέφθηκα το κοντινό μου βιβλιοπωλείο . Ψάχνοντας ανάμεσα στην πληθώρα των βιβλίων με παραμύθια μου τράβηξε την προσοχή ένα με όμορφες εικόνες και έντονα χρώματα ! Ξεφυλλίζοντας το εστίασα σε κάποιο παραμύθι με μάγισσες. Μπροστά στα μάτια μου ξεπρόβαλλαν οι γνώριμες και παράξενες μορφές των παιδικών μου χρόνων , που άλλοτε τρομακτικές άλλοτε συμπαθητικές ή ακόμη και αστείες κέντριζαν την φαντασία μου όπως άλλωστε όλων των παιδιών .
Πόσο όμως απέχει ο κόσμος των παραμυθιών από την ωμή πραγματικότητα γύρω από αυτά τα μυστηριώδη πλάσματα και πόσο πόνο κρύβει ;

Αν θέλουμε να το προσεγγίσουμε σωστά θα πρέπει να μεταφερθούμε αρκετούς αιώνες πίσω. Να ταξιδέψουμε στο σκοτεινό και βάρβαρο ΜΕΣΑΙΩΝΑ ………..

Η απαρχή αυτής της μυστηριώδους εποχής ξεκινά κατά το τέλος του αρχαίου κόσμου και φτάνει μέχρι το σύγχρονο (επειδή βρίσκεται στο μεσοδιάστημα αυτών των χρονικών εποχών ονομάστηκε Μεσαίωνας). Διήρκησε περί τα χίλια χρόνια με κύριο χαρακτηριστικό της τις «μεσαιωνικές» αντιλήψεις που πήγαζαν από έντονη δεισιδαιμονία, ακραία θρησκοληψία και απάνθρωπη βία . Μέσα σ’ αυτό το «πρόσφορο» έδαφος λοιπόν δεν θα μπορούσαν να λείψουν οι διώξεις ανθρώπων με ανυπόστατες ή προσχηματικές κατηγορίες.

Να πάρουμε όμως τα πράγματα απ’ την αρχή .


Κατά τα τέλη του 12ου αιώνα έκαναν την εμφάνισή τους όλο και περισσότεροι βοτανολόγοι , αλχημιστές, σωτήρες (υπό την έννοια πρακτικών γιατρών ) κ.ά., οι οποίοι δημιουργούσαν κύκλο ακροατών ή μαθητών και διέδιδαν την υποτιθέμενη μαγική ή αιρετική γνώση τους. Έτσι, το έτος 1232 ανατέθηκε στους δομινικανούς μοναχούς η συγκρότηση «Αγίου δικαστηρίου ενάντια στην αιρετική κακία» , το οποίο από το έτος 1542 ονομάστηκε «Ιερά Εξέταση». Αρχίζει λοιπόν ένα ανελέητο «κυνήγι Μαγισσών» κατά το οποίο χιλιάδες άνθρωποι ,κυρίως γυναίκες ,που κατηγορήθηκαν ως δαιμονικές βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν με φρικτό τρόπο . Κατηγορούνταν για τα πάντα ακόμη και για τις επιδημικές ασθένειες που έπληξαν κατά διαστήματα την Ευρώπη , όπως για παράδειγμα την επιδημία πανώλης λόγω της εξάπλωσης των ποντικιών , της ευλογιάς ακόμη και της σύφιλης που εμφανίστηκε στα τέλη του 15ου αιώνα μετά την επιστροφή του Κολόμβου και των θαλασσοπόρων από την Αμερική και εξελίχθηκε ως μάστιγα ( ασθένειες οι οποίες όπως πιστευόταν, ήταν έργο του Σατανά , ενώ οι υποτιθέμενοι « μάγοι –μάγισσες » τα επίγεια όργανά του οπότε και τους «άξιζε» τιμωρία . Οι επιδημίες λοιπόν σε συνδυασμό με τη θρησκευτική ,πολιτιστική , οικονομική και κοινωνική κρίση της εποχής είχε ως αποτέλεσμα να κορυφωθούν οι διώξεις και κατά το 1484 ύστερα από παπική απόφαση να πολλαπλασιαστούν οι δίκες από την Ιερά Εξέταση που φυσικά κατέληγαν σχεδόν πάντα σε καταδικαστική απόφαση . Τα θύματα αφού υποβάλλονταν σε βασανισμούς και εξευτελισμούς οδηγούνταν στην πυρά και μάλιστα σε κοινή θέα ( προς παραδειγματισμό) και κάτω από τις επευφημίες του συγκεντρωμένου πλήθους .
Λεπτομερείς πληροφορίες για τους τόπους και τα μέσα των βασανιστηρίων μας δίνει ο Βίκτωρ Ουγκώ στο γνωστό σε όλους μας μυθιστόρημα « Η Παναγία των Παρισίων , στη σκηνή κατά την οποία οδηγούν την ηρωίδα του μυθιστορήματος (Εσμεράλδα ) στην αίθουσα βασανιστηρίων .Οι αίθουσες αυτές - κατά τον Ουγκώ - ήταν κατασκευασμένες στα υπόγεια των δημόσιων κτηρίων ακόμη και κάτω από τους καθεδρικούς ναούς , ενώ το βάθος τους ήταν ίσο με το τμήμα του κτηρίου που ήταν ορατό στην επιφάνεια του εδάφους !!!! Γι αυτό αναφέρει σχετικά :

«Οι διαδοχικοί όροφοι των φυλακών αυτών, όσο βαθύτερα χώνονταν στο έδαφος , τόσο πιο στενοί και σκοτεινοί γίνονταν, σχηματίζοντας ζώνες όπου κλιμακώνονταν όλες οι αποχρώσεις της φρίκης . Ούτε ο Δάντης δε μπόρεσε να φανταστεί κάτι πιο αποτρόπαιο για την Κόλασή του…..» ( Βιβλίο 8ο σελ.421 )
Ενώ για τα «μέσα» των βασανιστηρίων γράφει :
«Κανένα παράθυρο στον τάφο αυτό. Κανένα άνοιγμα εκτός απ’ τη χαμηλή είσοδο , που έκλεινε με βαριά σιδερένια πόρτα. Ωστόσο το φώς δεν έλειπε ….. Στο χοντρό ντουβάρι ήταν χτισμένος ένας φούρνος .Μια δυνατή φωτιά γέμιζε το μπουντρούμι με τις κόκκινες ανταύγειές της και αφαιρούσε ακτινοβολία από ένα άθλιο κερί , τοποθετημένο σε μια γωνιά . Η σιδερένια σχάρα που χρησίμευε για να κλείνει ο φούρνος και που εκείνη τη στιγμή ήταν ανασηκωμένη ,δεν άφηνε ν’ αντιφεγγίζει στο σκοτεινό τοίχο παρά μόνο η κάτω άκρη απ’ τις σιδερένιες μπάρες της ,σαν μια σειρά από μυτερά , αραιά μαυρισμένα δόντια. Έτσι λοιπόν το καμίνι έμοιαζε με στόμα δράκου του παραμυθιού που πετάει φλόγες .Χάρις στο φως που έβγαινε απ’ το φούρνο , η φυλακισμένη είδε ολόγυρα στο κελί όργανα τρομακτικά , που δεν καταλάβαινε σε τι ακριβώς χρησίμευε το καθένα .Στη μέση κειτόταν ένα πέτσινο στρώμα , ακουμπισμένο σχεδόν κατάχαμα ,ενώ από πάνω κρεμόταν ένα πέτσινο λουρί με αγκράφα, δεμένο από χαλκά ,τον οποίο κρατούσε με τα δόντια του ένα τέρας με πλακουτσωτή μύτη σκαλισμένο στο κλειδοθόλιο . Τανάλιες , πένσες ,σίδερα σα μεγάλα ινιά αλετριού ήταν πεταμένα φύρδην μίγδην στο εσωτερικό του φούρνου , πάνω στη θρακιά .Η κόκκινη σαν το αίμα αναλαμπή του καμινιού δε φώτιζε παρά ένα συνονθύλευμα από αντικείμενα που προκαλούσαν φρίκη .Η κόλαση αυτή λεγόταν απλώς αίθουσα του μαρτυρίου ……….. ( Βιβλίο 8ο σελ. 409-410 ).


ΜΑΓΙΣΣΕΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Κατά την Βυζαντινή θεοκρατική περίοδο το θρησκευτικό συναίσθημα ήταν πολύ έντονο . Τόσο έντονο που ακόμη κι η εξάσκηση του ιατρικού επαγγέλματος ήταν απαγορευμένη (αφού πια θεωρείτο πως μόνο ο Θεός μπορούσε να γιατρεύει . Άλλωστε ,εν αντιθέσει με την αρχαία περίοδο , η θέα του γυμνού ανθρώπινου σώματος αποτελούσε αμάρτημα ) ενώ την ίαση των ασθενών αναλάμβαναν πλέον μοναχοί και ιερείς υποβάλλοντάς τους σε συνεχής προσευχές .Επίσης είχε απαγορευθεί η χρήση βοτάνων τα οποία οι γυναίκες ανά τους αιώνες συνήθιζαν να χρησιμοποιούν για τη θεραπεία πολλών ασθενειών . Λόγω της απαγόρευσης της χρήσης βοτάνων λοιπόν αναγκάζονταν να τα συλλέγουν τη νύχτα (ώστε να μη γίνονται αντιληπτές κι αυτό αποτελούσε για τους διώκτες τους αδιάσειστο ενοχοποιητικό στοιχείο που αποδείκνυε τη «δαιμονική» τους φύση). Όσες συλλαμβάνονταν επ ‘ αυτοφόρω κατά τη συλλογή των κατηγορούνταν για μαγεία και οδηγούνταν στην πυρά . Κατά τη δίκη σκηνοθετούνταν γύρω απ’ τις δυστυχισμένες αυτές υπάρξεις συκοφαντικές μαρτυρίες για δήθεν μαγικές δραστηριότητες .Το άκουσμα τους και μόνο έκανε ολόκληρη την βυζαντινή κοινωνία να τρέμει από φόβο, τις μητέρες να κρύβουν τα ανήλικα παιδιά τους για να μην τα «αρπάξουν», ενώ οι άνδρες οργάνωναν «κυνήγι» εναντίον τους, προκειμένου να απαλλαχθούν από την «κατάρα» τους .
Την ίδια μοίρα όμως είχαν κι εκείνες που είχαν μαλλιά στο χρώμα της φωτιάς ή κάποιο άλλο «περίεργο» χαρακτηριστικό ή ακόμη και όσοι – όσες γεννιούνταν με κάποια παραμόρφωση , λόγω της αντιπάθειας που άθελά τους προκαλούσαν με την εμφάνισή τους .
Οι συμπαθητικές μορφές λοιπόν που ενέπνευσαν αμέτρητους παραμυθάδες και «μάγευαν» την παιδική μας φαντασία και τα όνειρά μας δεν ήταν παρά δυστυχισμένες υπάρξεις δεισιδαιμονιών και προλήψεων που συνέβαλλαν στο να μεταβληθεί η κοινωνία του Μεσαίωνα σε «κριτή - τιμωρό » μετατρέποντας τον άνθρωπο σε κτήνος .

Πηγές :
«Το κυνήγι των μαγισσών κατά το Μεσαίωνα» ( sfrank.com/historia/parart060.htm
“Μάγισσες στο Βυζάντιο . Βυζαντινές Αλχημίες» Πανταζή Γεωργία – Πελωριάδου Νάντια
ΒΙΚΤΩΡ ΟΥΓΚΩ : « Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΙΣΙΩΝ»

Βάσω Μαγγανάρη

The Mythologists

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ