Τρεις αλήθειες ενάντια στην κοινή λογική

Πότε να αγνοείτε την κοινή λογική

Τα ανθρώπινα όντα έχουν επιβιώσει επί χιλιετίες, επειδή οι περισσότεροι από εμάς, τις περισσότερες φορές, κάνουμε σωστές επιλογές για την υγεία μας. Οι αποφάσεις αυτές συνήθως βασίζονται στην κοινή λογική, την οποία θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως «ορθή κρίση που δε βασίζεται σε εξειδικευμένες γνώσεις».

Ωστόσο, η κοινή λογική μπορεί να οδηγήσει επίσης σε εσφαλμένα συμπεράσματα. Όπως ένας ανώνυμος φιλόσοφος σημείωσε, «Η κοινή λογική είναι η ίδια εκείνη αίσθηση που σας λέει ότι ο κόσμος είναι επίπεδος». Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ένας άνθρωπος είναι αδύνατο να κάνει σωστές επιλογές χωρίς εξειδικευμένες γνώσεις.

Με αυτό κατά νου, σας παρουσιάζουμε τρεις διαδεδομένες πεποιθήσεις σχετικά με την υγιεινή ζωή, οι οποίες μπορεί να φαίνεται εκ πρώτης όψεως ότι βασίζονται στην κοινή λογική, αλλά για τις οποίες η έρευνα έχει αποκαλύψει ότι είναι, είτε εν μέρει, είτε εξ ολοκλήρου, λανθασμένες.

Ασβέστιο για γερά κόκαλα

Με μεγάλη διαφορά, η λανθασμένη αντίληψη που ακούω πιο συχνά για την υγεία των οστών αφορά το πόσο απαραίτητη είναι η λήψη συμπληρωματικών ποσοτήτων ασβεστίου ή/και η κατανάλωση πλούσιων σε ασβέστιο γαλακτοκομικών προϊόντων. Έχω την αίσθηση ότι αυτή η ιδέα είναι τόσο διαδεδομένη, επειδή ακούγεται απολύτως λογική: Τα οστά παίρνουν τη δύναμή τους από το ασβέστιο, άρα η λήψη συμπληρωμάτων ασβεστίου ή κατανάλωση γάλακτος καθημερινά είναι ο καλύτερος τρόπος να χτίσει και να διατηρήσει κανείς γερά οστά.

Το πρόβλημα:

Στην πραγματικότητα, τα δομικά υλικά των οστών αποτελούνται από ένα σύμπλεγμα διαφόρων μεταλλικών στοιχείων (όπου το ασβέστιο είναι απλώς ένα εξ αυτών) και από έναν ειδικό συνδετικό ιστό που ονομάζεται κολλαγόνο. Οι περισσότερες δίαιτες, ακόμη και οι κακές, παρέχουν υπεραρκετό ασβέστιο για την υγεία των οστών, ειδικά για τους άνδρες. Μάλιστα, όσο και αν σας φαίνεται περίεργο, οι πληθυσμοί με την υψηλότερη πρόσληψη ασβεστίου τελικά έχουν τα υψηλότερα ποσοστά καταγμάτων του ισχίου αργότερα στη ζωή τους. Πλέον δε συνιστώ τη λήψη συμπληρωμάτων ασβεστίου, παρά μόνο για ορισμένες περιπτώσεις γυναικών και, μάλιστα, σε συντηρητικές δοσολογίες.

Όταν μιλάμε για την υγεία των οστών, αυτό που συνήθως λείπει από τη διατροφή και τον τρόπο ζωής μας δεν είναι η ποσότητα ασβεστίου που προσλαμβάνουμε, αλλά η επαρκής παρουσία βιταμίνης D, η οποία ρυθμίζει την απορρόφηση και χρήση του ασβεστίου, καθώς και η γυμναστική με βάρη και αντιστάσεις, η οποία είναι απαραίτητη για την τόνωση της πολύπλοκης διαδικασίας της οικοδόμησης των οστών. Προσυπογράφω τη συμβουλή του φίλου μου Walter Willett, MD, Dr.PH, ο οποίος προεδρεύει του τμήματος Διατροφής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ: «Αν θέλετε να αποφύγετε τα κατάγματα, μην πίνετε γάλα, αλλά βγάζετε βόλτα την αγελάδα σας!» (σ.μτφ.: συνδυασμός γυμναστικής και έκθεσης στον ήλιο!!)

Τα κορεσμένα λίπη αποφράσσουν τις αρτηρίες

Αν ψάξετε στο Google για την ακριβή φράση «κορεσμένα λιπαρά απόφραξη αρτηριών», θα πάρετε χιλιάδες αποτελέσματα. Η δαιμονοποίηση του κορεσμένου λίπους συνεχίζεται εδώ και σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, από τότε που η Επίλεκτη Επιτροπή της Γερουσίας για τη Διατροφή και τις Ανθρώπινες Ανάγκες στις ΗΠΑ διατύπωσε τις προτάσεις «να αυξηθεί η κατανάλωση υδατανθράκων» και «να μειωθεί η κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών», στην έκθεση-ορόσημο που εξέδωσε το 1977.

Αν και η κοινή αντίληψη έχει αλλάξει ελαφρώς από τότε, εξακολουθώ να συναντώ συχνά περιπτώσεις όπου εάν κάποιος τρώει πολύ βούτυρο, λαρδί, λάδι καρύδας ή μοσχαρίσιο κρέας, είναι πάρα πολύ πιθανό να γίνει δέκτης προειδοποιήσεων για αυξημένη πιθανότητα καρδιακών παθήσεων. Και πάλι, η αντίληψη αυτή έχει παγιωθεί επειδή σε μεγάλο βαθμό συμφωνεί με την κοινή λογική: Έχουμε όλοι δει σωλήνες στο σπίτι να βουλώνουν από κάποια στερεά κατάλοιπα, έτσι είναι εύκολο να φανταστούμε ότι κάτι παρόμοιο συμβαίνει με το κορεσμένο λίπος, το οποίο φανταζόμαστε να κυκλοφορεί σε ημιστερεά μορφή μέσα στις αρτηρίες μας.

Το πρόβλημα:

Ο ανθρώπινος μεταβολισμός είναι πολύ πιο περίπλοκος από έναν σωλήνα αποχέτευσης. Τα λίπη  κυκλοφορούν στο αίμα μέσα σε λιποπρωτεΐνες, οι οποίες δεν έχουν καμία σχέση με τις ακατέργαστες μάζες λίπους που έχουμε στη φαντασία μας. Μάλιστα, ορισμένες λιποπρωτεΐνες στην πραγματικότητα μπορούν να αφαιρέσουν τη χοληστερόλη από τα τοιχώματα των αρτηριών, δηλαδή να έχουν την ακριβώς αντίθετη δράση απ’ ό,τι θα περιμέναμε.

Το σενάριο της «απόφραξης» βασίστηκε σε σαθρά αποτελέσματα ερευνών, τα οποία, κατά την άποψή μου, έχουν πλέον καταρριφθεί. Μια μεγάλης κλίμακας μετα-ανάλυση που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2010 στο American Journal of Clinical Nutrition δε βρήκε «καμία σημαντική απόδειξη» ότι τα διαιτητικά κορεσμένα λιπαρά συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο καρδιακής νόσου. Για μια εξήγηση του γιατί οι διάφορες συμβουλευτικές επιτροπές για τη διατροφή δεν υιοθετούν αυτή την άποψη, δείτε αυτό το άρθρο του 2011 από το περιοδικό Nutrition.

Δεν θα αισθανόμουν ακόμα άνετα να συστήσω στους ανθρώπους να τρώνε κορεσμένα λιπαρά χωρίς περιορισμό, αλλά είναι σαφές για μένα ότι η ζάχαρη, το λευκό αλεύρι και τα οξειδωμένα φυτικά έλαια δημιουργούν φλεγμονώδεις αντιδράσεις στο σώμα και ότι είναι σχεδόν βέβαιο ότι φέρουν το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης για την αύξηση του κινδύνου καρδιοπάθειας τις τελευταίες δεκαετίες.

Μείνετε μακριά από τον ήλιο για να μην πάθετε καρκίνο

Και πάλι, αυτό φαίνεται λογικό – οι υπεριώδεις ακτίνες UVB του ήλιου μπορούν να κάψουν το δέρμα. Αυτό διαισθητικά μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι, με την πάροδο του χρόνου, αυτή η επίδραση θα μπορούσε να προκαλέσει μέχρι και καρκινικές βλάβες.

Το πρόβλημα:

Αυτός ο ακραίος φόβος έκθεσης στον ήλιο που μας έχει καλλιεργηθεί, κρατά πολλούς ανθρώπους – ακόμα και στην ηλιόλουστη Αριζόνα, όπου ζω – σε μια χρόνια κατάσταση ανεπάρκειας βιταμίνης D, η οποία κατασκευάζεται από το δέρμα μας μέσω ακριβώς της έκθεσης στις ακτίνες UVB του ήλιου. Η μεγάλη ειρωνεία είναι ότι, ακριβώς αυτή η ανεπάρκεια βιταμίνης D, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο πολλών μορφών καρκίνου, καθώς και διαβήτη τύπου 1 ή και να προκαλέσει υψηλή αρτηριακή πίεση, σκλήρυνση κατά πλάκας, μέχρι και σχιζοφρένεια.

Με άλλα λόγια, με το να αποφεύγετε τον ήλιο, με το να προτιμάτε να μένετε σε εσωτερικούς χώρους ή με το να βγαίνετε στον ήλιο μόνο φορώντας αντηλιακό, μάλλον αυξάνετε τις πιθανότητες εμφάνισης σοβαρών ασθενειών όπως ο καρκίνος, παρά τις μειώνετε. Οι προτάσεις μου: Πάρτε 2.000 IU βιταμίνης D3 καθημερινά και ακολουθήστε τις αρκετά λογικές συστάσεις για έκθεση στον ήλιο, από τον ερευνητή της βιταμίνης D, Michael F. Holick, Ph.D., M.D.

Επίλογος

Ένα από τα χαρακτηριστικά της «εξειδικευμένης γνώσης» είναι ότι δύναται να αλλάζει και να μεταβάλλεται, βάσει νέων στοιχείων που μπορεί να προκύπτουν. Αυτό σημαίνει ότι κανένα από τα παραπάνω συμπεράσματα δεν είναι στο απυρόβλητο – απλά αντιπροσωπεύουν, κατά τη γνώμη μου, τα καλύτερα συμπεράσματα που μπορούμε να βγάλουμε με τα υπάρχοντα δεδομένα. Το βασικό δίδαγμα που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας είναι ότι οι διεργασίες του ανθρώπινου σώματος είναι εξαιρετικά πολύπλοκες και λεπτοφυείς και ότι υιοθετώντας υπεραπλουστευμένες αντιλήψεις – στις οποίες μας ωθεί μερικές φορές η κοινή λογική – ενδεχομένως να βάζουμε σε κίνδυνο την υγεία μας.

______

  Eπιμέλεια και απόδοση στα ελληνικά από την Stratos’ Sphere, ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε από τον Dr. Andrew Weil στην Huffington Post, την 1/4/2013: When to Ignore Common Sense

ΑΝΤΙΚΛΕΙΔΙ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ