"Η νύχτα τής σκέψης οδηγεί σε Χρυσή Αυγή" - Ν.Σιδέρης

Ο Νίκος Σιδέρης, ψυχολόγος, ψυχίατρος και συγγραφέας, «αναλύει» την κρίση, εξηγεί γιατί οι ψυχές των ανθρώπων βλέπουν σαστισμένες ό,τι θεωρούσαν δεδομένο ως παρόν και ό,τι προσδοκούσαν από το μέλλον να σωριάζονται, αιτιολογεί γιατί νιώθουν ανήμπορες να συλλάβουν τη φύση, την έκταση και την εξέλιξη του κακού που τις έχει βρει.

* Ποιο είναι το ψυχολογικό στίγμα της κρίσης;

- Είναι ένα πένθιμο μούδιασμα. Οι άνθρωποι ζουν πολλαπλές απώλειες. Χάνουν υλικές απολαβές. Χάνουν φαντασιακές ευχαριστήσεις - το σύμπλεγμα διασκεδαστικής αυταπάτης που καλλιεργούσε ο καταναλωτικός ναρκισσισμός. Χάνουν την εμπιστοσύνη τους στον κόσμο, στον άλλον και σε ό,τι καλό κι αγαπητό έβλεπαν στον εαυτό τους. Η απώλεια της μεγάλης αυταπάτης γεννά ένα βίαιο πένθος. Ωστόσο, πιο αξιοπερίεργο είναι το μούδιασμα της σκέψης, του λόγου και της πράξης, που χαρακτηρίζει τη στάση των ανθρώπων, ιδιαίτερα όσων πλήττονται εξοντωτικά από την κρίση. Μούδιασμα που αντιπροσωπεύει την ψυχολογική ιδιαιτερότητα της παρούσας κρίσης.

* Τι προκαλεί το μούδιασμα;

- Ο κύριος ψυχοδιανοητικός μηχανισμός του ονομάζεται «διπλός δεσμός». Αντιστοιχεί στην εμπλοκή της σκέψης, που προκύπτει όταν οι άνθρωποι γίνονται στόχος παράδοξων μηνυμάτων που αλληλοακυρώνονται, χωρίς να επιτρέπεται να σκεφτείς σχετικά μ' αυτό το παράδοξο. Στην Ελλάδα της κρίσης, αυτή η επικοινωνιακή μηχανή παραγωγής διανοητικής εμπλοκής συνίσταται στο εξής σύμπλεγμα: Ενα πρώτο μήνυμα λέει «Αν αντισταθείς, χάθηκες» (=πτώχευση, καταστροφή...). Ενα δεύτερο μήνυμα λέει «Αν υποκύψεις, χάθηκες» (=ανεργία, φτώχεια, μιζέρια...). Κι ένα τρίτο απαγορεύει τη σκέψη, εφ' όσον «Είναι μονόδρομος» γιατί «Το είπε η τρόικα».

Νεο-ραγιαδισμός

* Μια τέτοια επικοινωνιακή καταιγίδα;

-Καλλιεργεί ψυχολογία νεο-ραγιαδισμού και καθιστά ανέφικτη τη νηφάλια, ορθολογική σκέψη. Γι' αυτό οι άνθρωποι είναι μουδιασμένοι και «τρελαμένοι». Το διπλό δεσμό συμπληρώνουν ορισμένα ψυχοσυναισθηματικά πάθη, όπου δεσπόζουν τα εξής: απόγνωση, ανήμπορη οργή, φόβος (έλλογος και άλογος), αγωνιώδης αναμονή. Ολο αυτό το σύμπλεγμα κάνει τους ανθρώπους να υποφέρουν, αλλά να μην ξέρουν να εκφράσουν πώς, να σκεφτούν και να αντιδράσουν ορθολογικά και αποτελεσματικά.

* Οι σφυγμομετρήσεις δείχνουν ότι, παρά τα αλλεπάλληλα μέτρα, η πολιτική στάση των ανθρώπων δεν μετακινείται. Γιατί η αντιπολίτευση δεν έλκει τους πληττομένους από την κυβερνητική πολιτική;

-Οσο η αντιπολίτευση δεν ασχολείται με την αποδόμηση του διπλού δεσμού, όσο παραβλέπει το μπλοκάρισμα των ψυχών, οι άνθρωποι θα παραμένουν μουδιασμένοι και πολιτικά καθηλωμένοι. Και τα πιο ισχυρά επιχειρήματα είναι ανήμπορα όταν συναντούν μυαλά μπλοκαρισμένα, ανίκανα να παράγουν σκέψη.

Ζητείται νηφάλια σκέψη

*Η κυβέρνηση τι πρέπει να κάνει για να αναχαιτίσει τη Χρυσή Αυγή;

-Προφανώς, η χρυσαυγοποίηση του λόγου και της πράξης δεν είναι απάντηση. Το αληθινό αντίδοτο είναι η ενεργοποίηση της ορθολογικής και νηφάλιας σκέψης, που είναι η ψυχή του δημοκρατικού λογισμού. Αρα, η κυβέρνηση καλείται να αναπροσαρμόσει τον πολιτικό της λόγο. Να σταματήσει το «Είναι μονόδρομος» (το ΔΝΤ δεν το δέχεται...) και να διατυπώσει την πολιτική της με όρους έλλογης επιλογής μεταξύ πολλών πολιτικών. Επιλογή που βασίζεται στην έγκυρη και νηφάλια σκέψη, και όχι στην αναγκαστική πορεία που επιβάλλουν οι (διαφωνούντες μεταξύ τους) ισχυροί, δηλαδή στην απαγόρευση και την απονέκρωση της σκέψης.

* Η κρίση πλήττει μεγάλους και μικρούς. Αυτή τη διάσταση αναλύει άλλωστε και το πρόσφατο βιβλίο σας «Μιλώ για την κρίση με το παιδί», στις εκδόσεις Μεταίχμιο. Τι περιμένουν λοιπόν τα παιδιά από τους μεγάλους στις συνθήκες της κρίσης;

-Περιμένουν ομπρέλα και λόγια. Δηλαδή, οι μεγάλοι να τους παρέχουν πρακτική προστασία, συναισθηματική υποστήριξη, αλλά και λόγια που δίνουν νόημα στη δοκιμασία και δείχνουν τον τρόπο υπέρβασης της αντιξοότητας.

* Υπάρχει αντίδοτο στη δοκιμασία;

-Ναι, υπάρχει. Προφανώς, αναφέρομαι στο ψυχολογικό επίπεδο της προσωπικής στάσης. Ευρύτερες διεργασίες είναι επίσης αναγκαίες, όπως μία βαθιά διανοητική και ηθική μεταρρύθμιση, μια «θεραπεία αλήθειας», ή η επιστροφή στους ανθρώπους, μακριά από τις σειρήνες του καταναλωτικού ναρκισσισμού. Ωστόσο, στο προσωπικό επίπεδο, αντίδοτο υπάρχει, διαθέσιμο τώρα, και για τους μεγάλους και για τα παιδιά.

* Ποια είναι τα συστατικά αυτού του αντιδότου;

-Ανθρώπινη σχέση, δηλαδή να πας κοντά στους ανθρώπους και να καλλιεργείς την αμοιβαία υποστήριξη, προσφορά και αλληλεγγύη. Ευρυγώνια ματιά. Σκέψη, σκέψη, σκέψη. Σκληρή προσπάθεια. Και αξιοπρέπεια πάνω απ' όλα.

Η σχέση γονέων - παιδιών

* Πώς μιλάμε στο παιδί γι' αυτά;

-Του μιλάμε αφού πρώτα το ακούμε και φροντίζοντας να γνωρίζουμε τον κόσμο του. Του μιλάμε στην κατάλληλη στιγμή, σε γλώσσα που κατανοεί. Και με τρόπο που μιλάει όχι μόνο στη λογική, αλλά και στη φαντασία και στο συναίσθημα του παιδιού. Αλλιώς, και το καλύτερο, αλλά «ψυχρό» επιχείρημα, θα πάει χαμένο. Γι' αυτόν το λόγο, το καλύτερο εργαλείο που διαθέτουν γονείς, παιδαγωγοί και κάθε μεγάλος προκειμένου να μιλήσει στο παιδί, είναι να του μιλά με ιστορίες.

* Η σχολική συμβίωση ενδέχεται να υποβάλει τα παιδιά σε διαδικασίες σύγκρισης - ανταγωνισμού με τους συμμαθητές τους. Πώς μπορούν οι γονείς να αντιμετωπίσουν τέτοια ενδεχόμενα;

-Ψυχραιμία, κοντά στο παιδί, μαζί με τους δασκάλους, κουβέντα ατελείωτη, χιούμορ, ιδού το γενικό πλαίσιο για κάθε θέμα που αφορά το σχολείο. Ως προς τη σύγκριση - ανταγωνισμό, οι γονείς καλούνται να διδάξουν στα παιδιά δύο μεγάλες αλήθειες: Είναι ντροπή και δείγμα κόμπλεξ να κάνεις επίδειξη χρημάτων ή πραγμάτων, όταν άλλα παιδιά στερούνται και υποφέρουν. Είναι τιμή και δείγμα ανωτερότητας να είσαι αλληλέγγυος και αλτρουιστής, να σκέφτεσαι τους άλλους και όχι μόνο τον εαυτό σου (όπως έκαναν τα παιδιά στα Δεμένικα!). Τηρώντας αυτές τις δύο αρχές ως οδηγό και μέτρο για όλα, ούτε εσύ προκαλείς σε σύγκριση και ανταγωνισμό ούτε τσιμπάς όταν κάποιος σε προκαλεί να παίξεις τέτοια ανόητα ναρκισσιστικά παιχνίδια. Τον αφήνεις να παίζει μόνος του σαν ανόητος. Game over!

  ΝΙΚΟΣ ΣΙΔΕΡΗΣ (ψυχολόγος, ψυχίατρος και συγγραφέας)

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ Ο ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ