Ιστορικές προκαταλήψεις

της Όλγας Σελλά, Καθημερινή, 4/6/2013

«Η προκατάληψη είναι μία άποψη που δεν βασίζεται σε κρίση. Έτσι σε όλη την υφήλιο μεταδίδουμε στα παιδιά τις απόψεις που θέλουμε, προτού αυτά αποκτήσουν κριτική ικανότητα». Τα λόγια ανήκουν στον Βολταίρο και προέρχονται από την έκδοση «Επιλογή από το Φιλοσοφικό Λεξικό και τις Φιλοσοφικές Επιστολές του Βολταίρου» (εκδόσεις «Πόλις», 1994), από το κεφάλαιο με τον τίτλο «Προκαταλήψεις». Δεν έπεσαν ξαφνικά μπροστά μου, ομολογώ ότι αναζήτησα την ψύχραιμη, τη διαφορετική σκέψη, εκείνη την παλαιά του Διαφωτισμού, στα ράφια της βιβλιοθήκης μου. Γιατί φοβάμαι ότι μόνο εκεί μπορεί να βρεθεί σήμερα.

Και συνεχίζει ο Βολταίρος: «Πιστέψατε από προκατάληψη τους μύθους που σας διηγούνταν στα παιδικά σας χρόνια: σας είπαν ότι οι Τιτάνες πολέμησαν με τους θεούς, ότι η Αφροδίτη ερωτεύτηκε τον Αδωνι. Στα δώδεκά σας χρόνια, θεωρούσατε αυτούς τους μύθους πραγματικότητα, στα είκοσι τους θεωρείτε εμπνευσμένες αλληγορίες». Αλλά επειδή έχει υπόψη του, ο Βολταίρος πάντα, ότι τα θέματα της Ιστορίας έλκουν τις προκαταλήψεις κάθε είδους σαν μαγνήτης, αφιερώνει ειδικό εδάφιο στο κεφάλαιο για τις προκαταλήψεις, στις «ιστορικές προκαταλήψεις»: «Τις περισσότερες ιστορίες τις πιστεύουμε χωρίς να τις εξετάσουμε και αυτή η πίστη είναι προκατάληψη. Ο Fabious Pictor διηγείται ότι πολλούς αιώνες πριν απ’ αυτόν, μια ιέρεια της πόλης Ελβας, που πήγαινε να φέρει νερό με το κανάτι της, έπεσε θύμα βιασμού, γέννησε τον Ρωμύλο και τον Ρέμο, οι οποίοι θήλασαν τη λύκαινα κ.ο.κ. Ο ρωμαϊκός λαός τον πίστεψε αυτόν τον θρύλο. Δεν εξέτασε αν εκείνη την εποχή υπήρχαν εστιάδες στο Λάτιο, αν ήταν λογικό η κόρη του βασιλιά να βγει από τον ναό με το κανάτι της, αν ήταν πιθανόν μια λύκαινα να θηλάσει δύο παιδιά αντί να τα φάει. Η προκατάληψη καθιερώθηκε».

Δεν έγινε αποδεκτή χωρίς κόπο η σκέψη του Βολταίρου, ούτε και η στάση ζωής και σκέψης όσων την ασπάστηκαν και βάδισαν στην οδό της ορθής σκέψης: ο «αρχιστράτηγος Σατανάς δολίως και σκολιώς και υποκριτικώς εισήγαγεν εις το έθνος την φιλοσοφίαν του Βολταίρου και την παιδείαν του Κοραή, ίνα δι’ αυτών εκτυφλώση και αποπλανήση το έθνος από του Χριστού», έγραφε το 1884 ο Απ. Μακράκης, όπως θύμισε ο ιστορικός Φίλιππος Ηλιού στο βιβλίο του «Ιδεολογικές χρήσεις του κοραϊσμού στον 20^ό αιώνα» (εκδ. Βιβλιόραμα).

Από το 1884 μέχρι σήμερα έχουν περάσει 129 χρόνια και πολύ περισσότερα από τότε που ο Βολταίρος προσπάθησε να αφυπνίσει τους ανθρώπους και να τους καταδείξει όσα τους κρατούσαν εν υπνώσει. Τόσα χρόνια μετά, είναι σαν ποτέ κανείς να μην αποκάλυψε πού οδηγούν οι προκαταλήψεις τους ανθρώπους. Και το χειρότερο; Το βιώνουμε διαρκώς τον τελευταίο καιρό, με πολλές «ευκαιρίες». Ακόμα και τα επιχειρήματα έχουν το ίδιο ύφος. Μόνο που σήμερα η γλώσσα, στην οποία διατυπώνονται οι εμπαθείς κρίσεις, είναι απλώς χυδαία.

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ