Τρίτη 21 Μαΐου 2013

Γνωστικισμός...η «αίρεση» όλων των αιρέσεων; (μέρος B)




"Οι μαθητές τον ρώτησαν :πότε θα έλθει η βασιλεία;. O Ιησούς αποκρίθηκε: Δεν θα τη δούμε να έρχεται αν καιροφυλακτούμε. Δεν θα πούμε : να, είναι εκεί ή είναι εδώ. Η βασιλεία του Πατρός είναι διασκορπισμένη σε όλη τη γη και οι άνθρωποι δεν τη βλέπουν"
Ευαγγέλιο του Θωμά (απόκρυφο), Λόγιον 113



Περιεχόμενα


H παράδοση του Γνωστικισμού
Βαλεντιανοί, Βασιλιδιανοί, Οφίτες, Καρποκρατιανοί, Βογόμιλοι, Καθαροί, Μανιχαίοι, είναι μερικές μόνο από τις θρησκευτικές ομάδες που στήριξαν τη θεολογία και την κοσμολογία τους στο Γνωστικισμό. Οι περισσότερες θα διωχθούν ανελέητα ως αιρέσεις. Όλες διατηρούν τη δυϊστική αντίληψη του Κόσμου. Η  ζωή και το σώμα αποτελεί μια φυλακή για την ανθρώπινη ψυχή, το μόνο τμήμα που έχει θεϊκή προέλευση. Οι περισσότερες από αυτές τις κοινότητες, θα κατηγορηθούν ως αιρετικές, άλλες θα αποτελέσουν για το χριστιανικό κόσμο ένα πραγματικό εκπρόσωπο του διαβόλου. Θα αναζητήσουμε τα ίχνη τους σε επόμενα άρθρα. Ας δούμε όμως τους κύριους εκπροσώπους των πρώτων αιώνων, τότε που Γνωστικισμός και Χριστιανισμός βάδιζαν σε κοινά μονοπάτια.

Ντοκιμαντέρ σχετικά με τα πρώτα χρόνια του Xριστιανισμού, το Γνωστικισμό και τα "απόκρυφα ευαγγέλια"




Σίμων ο Μάγος
Ο πρώτος γνωστικός διδάσκαλος, του οποίου το όνομα μας έχει διασωθεί, είναι ο Σίμων ο Μάγος. Γεννήθηκε  στη Σαμάρεια, κοιτίδα του «αιρετικού» Ιουδαϊσμού. Ο Σίμωνας είναι πιθανότατα σύγχρονος των αποστόλων, επομένως βρίσκεται πολύ κοντά, χρονικά, στην πραγματική διδασκαλία του Ιησού. Το όνομα του μνημονεύεται στις Πράξεις των Αποστόλων, όπου έρχεται σε σύγκρουση με τους Αποστόλους Πέτρο και Ιωάννη. Αξιοπερίεργο είναι το γεγονός πως αν και ο Σίμωνας «μετανόησε» για τις μαγικές πρακτικές του (σύμφωνα με τις Πράξεις Αποστόλων), οι Πατέρες της Εκκλησίας συνέχιζαν να μνημονεύουν το Σίμωνα, ως αιρεσιάρχη και μάγο. Το γεγονός αυτό σημαίνει πως είτε η μετάνοια του Σίμωνα ήταν κατασκευασμένη, είτε πως η απήχηση των διδασκαλιών του ήταν μεγάλη και οι οπαδοί του πολυάριθμοι (ακόμη και μετά το θάνατο του). Πιθανότατα να ισχύουν και τα δύο. Ο Σίμωνας θεωρείται πως ήταν, όπως και ο Ιησούς, μαθητής του Ιωάννη του Βαπτιστή. Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, ήταν μαθητής του Δοσίθεου, ο οποίος ήταν μαθητής του Ιωάννη. Όπως και αν είναι η πραγματικότητα, γεγονός παραμένει πως οι διδασκαλίες του Ιωάννη του Βαπτιστή, δεν βρήκαν απήχηση μόνο στην ομάδα του Ιησού, αλλά και σε άλλες ομάδες. Έργα του Σίμωνα είναι τα : Περι των Τεσσάρων Σημείων του Κόσμου και οι Αντιρρητικοί Λόγοι. Κανένα από τα δύο έργα δεν σώζεται δυστυχώς, γνωρίζουμε όμως πως, στο Αντιρρητικοί Λόγοι, παρουσιάζει το Θεό της Παλαιάς Διαθήκης ως απατεώνα και τον Όφι στον κήπο της Εδέμ, ως σοφό διδάσκαλο.Τη σχολή  του Σίμωνα παρέλαβε ο μαθητής του Μένανδρος. Ο Μένανδρος, όπως και ο δάσκαλος του είχε τη φήμη του μάγου και καταγόταν και ο ίδιος από τη Σαμάρεια.


Ο Βασιλίδης
Ο 2ος μ.Χ αιώνας υπήρξε ο αιώνας της άνθησης του Γνωστικισμού. Η μεγαλύτερη μορφή αυτής της εποχής ήταν αναμφισβήτητα ο Βασιλίδης. Έδρασε στην Αλεξάνδρεια περί τα 117-161 μ.Χ. Σύμφωνα με τον Βασιλίδη, ο Χριστός ήταν ο ίδιος Γνωστικός. Οι πληροφορίες που μας δίνονται από τους μαθητές του, αναφέρουν πως ο μυστικιστής διδάσκαλος τους, απαιτούσε από τους ίδιους (μαθητές),  να ξεκινούν τη μύηση στο σύστημα του, τηρώντας σιωπή πέντε ετών! Κατά τον Ειρηναίο, ο Βασιλίδης δίδασκε την εκπόρευση των αγγελικών ταγμάτων από το Θεό. Από τις πρώτες εκπορεύσεις προέκυψαν άλλες 365 (όσες και οι ημέρες ενός ημερολογιακού έτους). Ο υλικός κόσμος δημιουργήθηκε από τον θεό της τελευταίας και υποδεέστερης εκπόρευσης, ο οποίος ονομάζεται Αβράσαξ (ή Αβράξας) και ταυτίζεται με το θεό της παλαιάς διαθήκης. Οι κύριες πηγές για τη διδασκαλία του Βασιλίδη, είναι αυτές των Ειρηναίου και Ιππολύτου (Ειρηναίος «Έλεγχος», Ιππόλυτος «Φιλοσοφούμενα»). Ο Ιππόλυτος παρουσιάζει τη διδασκαλία του Βασιλίδη άμεσα επηρεασμένη από τον Αριστοτέλη, ενώ αντιστρέφει και την  πορεία των «εκπορεύσεων» από πτωτική, σε ανοδική. Ο «Βασιλιδιανισμός», όπως ονομάστηκε το σύστημα του Βασιλίδη, βρήκε ιδιαίτερη απήχηση στην περιοχή της Αλεξάνδρειας, όμως τόσο οι αντικρουόμενες πηγές, όσο και η  «σιωπή» των μαθητών του, σχετικά με τη διδασκαλία του, μας δίνουν ελάχιστα τεκμήρια γύρω από την ιστορική πραγματικότητα. Σίγουρα πάντως ο Βασιλίδης άφησε το δικό του στίγμα, βοηθώντας στη συστηματοποίηση  του Γνωστικισμού της Αιγύπτου.



Ο Βαλεντίνος
Ο Βαλεντίνος γεννήθηκε στην Αίγυπτο περίπου  το 100 μ.Χ. Θεωρείται ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του Γνωστικισμού του 2ου μ.Χ αιώνα. Η  Εκκλησία τον θεωρούσε μέγα εχθρό της, γεγονός που μαρτυρά την μεγάλη επιρροή του. Ο Βαλεντίνος προσπάθησε να καταστήσει συμβατό το Γνωστικισμό με το Χριστιανισμό, αναπτύσσοντας μια περίπλοκη μορφή Γνωστικισμού. Αυτό το είδος  Γνωστικισμού ενσωμάτωνε στη διδασκαλία του μια τεράστια μυθολογία, με εξωτερικές και εσωτερικές ερμηνείες. Οι οπαδοί του Βαλεντινισμού, θεωρώντας τους εαυτούς τους  Χριστιανούς, σύχναζαν στις «επίσημες» εκκλησίες, αλλά δεν παρέλειπαν , να συναντώνται και κρυφά, γεγονός που κίνησε τις υποψίες στους κόλπους της Εκκλησίας. Γύρω στα 135 μ.Χ , ο Βαλεντίνος μετοίκησε στη Ρώμη, όπου και παρέμεινε για 25 χρόνια. Από τις πληροφορίες που έχουμε για τη ζωή του, γνωρίζουμε πως ο ίδιος ήταν ενταγμένος στο σώμα της Εκκλησίας. Μάλιστα σύμφωνα με τον  Τερτυλλιανό, ο Βαλεντίνος παραλίγο να γίνει Πάπας, αλλά έχασε το αξίωμα από τον Πίο Α’. Χωρίς να γνωρίζουμε αν η εκλογή του Πίου Α’ έπαιξε καθοριστικό ρόλο, αμέσως μετά ο Βαλεντίνος κηρύχθηκε αιρετικός. Ο Βαλεντινισμός, υπήρξε το πιο ανεπτυγμένο σύστημα Γνωστικισμού. Χριστιανικές έννοιες ,συνδυάστηκαν με ελληνικές  και ανατολίτικες ιδέες. Στο Βαλεντινιανό σύστημα, ο προϋπάρχων-άγνωστος Θεός κατοικεί στο πλήρωμα, ατάραχος και ανεκδήλωτος. Από αυτόν ξεκινά μια σειράεκπορεύσεων , οι οποίες σχηματίζουν 15 ζεύγη αιώνων. Τα σημαντικότερα ζευγάρια είναιο Βυθός και η Έννοια, ο Νους και η Αλήθεια, ο Λόγος και η Ζωή, ο Άνθρωπος και η Εκκλησία.Το σύστημα (Βαλεντιανισμός), θεωρεί ότι η ανθρωπότητα είναι έργο του Δημιουργού και την χωρίζει σε τρείς κατηγορίες ανθρώπων:  στους υλικούς ανθρώπους, οι οποίοι είναι προσηλωμένοι στην ύλη και ενδιαφέρονται για τις σαρκικές απολαύσεις, στους ψυχικούς ανθρώπους, οι οποίοι απολαμβάνουν  το συναίσθημα και τη σκέψη και στουςπνευματικούς ανθρώπους, οι οποίοι έχουν αφυπνιστεί και είναι σε θέση να δεχθούν τη Γνώση. Ο Βαλεντινισμός επικρίθηκε σφοδρά για τον εκλεκτισμό του και την τάση του να χωρίζει τους ανθρώπους σε κατηγορίες.
"Όπου η μία οργάνωση σταματούσε (συνήθως δια της βίας), μια άλλη έπαιρνε τη σκυτάλη. Από το μεσαίωνα στην Αναγέννηση και από εκεί στο Διαφωτισμό, στη σκιά της επίσημης θρησκείας και εξουσίας, μικρές ομάδες έκαναν τις δικές τους θεολογικές και  φιλοσοφικές μελέτες, προσπαθώντας να δώσουν απαντήσεις στα μεγάλα μυστήρια του κόσμου"


Οι Μανιχαίοι
 Ο Μανιχαϊσμός ιδρύθηκε από τον Πέρση προφήτη Μάνη (216-277μ.Χ). Ο Μάνης μεγάλωσε στην ιουδαϊκή-χριστιανική σέκτα των Ελκεσαϊτών, οι οποίοι ονομάζονταν καιΚαθαροί. Ο Μάνης εκδιώχθηκε από τους Ελκεσαϊτες όταν προσπάθησε να μεταρρυθμίσει την κοινότητα. Ο ίδιος  άρχισε μια ιεραποστολή, πλαισιωμένος από τρεις πιστούς του (ένας εξ αυτών ήταν και ο φυσικός του πατέρας).Στην πορεία του κήρυττε τη Θρησκεία του Φωτός ,όπως ο ίδιος την αποκαλούσε. Ο Μάνης δημιούργησε μια νέα διδασκαλία στην οποία είχε ενσωματώσει ιδέες από το Ζωροαστρισμό, το Χριστιανισμό και το Βουδισμό, με σκοπό να ενώσει την ανθρωπότητα κάτω από μία πίστη. Ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του συνεχιστή του Σηθ, του Ζωροάστρη, του Χριστού και του Βούδα. Διακήρυττε πως οι προηγούμενοι διδάσκαλοι είχαν ως αποστολή τους την αποκάλυψη, την οποία όμως δεν ολοκλήρωσαν. Ο Μάνης ως συνεχιστής τους, θα ολοκλήρωνε αυτή την αποστολή. Κατάφερε να γίνει ευνοούμενος της βασιλικής αυλής του Πέρση Βασιλέα Σαπόρ. Όμως η έχθρα του με το ζωροαστρικό ιερατείο, τον οδήγησε σε δίκη και καταδίκη. Για 26 ημέρες βίωσε βασανιστήρια και τέλος ξεψύχησε. Το σώμα του αποκεφαλίστηκε και το κεφάλι του εκτέθηκε σε κοινή θέα.
Κατά τον Μανιχαϊσμό υπάρχουν δύο (δυϊσμός) αιωνίως προϋπάρχοντα βασίλεια, αυτό του φωτός και αυτό του σκότους. Το ταραχοποιό σκότος αποφασίζει να επιτεθεί στο φως και αυτό για να αμυνθεί στέλνει τον πρωτογενή άνθρωπο με τους πέντε γιούς του, να πολεμήσουν. Οι αιώνες της αύρας ηττώνται από τους άρχοντες του σκότους. Ο πρωτογενής άνθρωπος απελευθερώνεται από το θεό του φωτός τελικά, όμως η ψυχή του εγκλωβίζεται στο σκοτάδι. Δώδεκα άγγελοι φωτός (12 απόστολοι;) στέλνονται  στους άρχοντες του σκότους, προκειμένου να συλλέξουν τα φωτεινά σωματίδια της εγκλωβισμένης ανθρώπινης ψυχής. Ο Βασιλέας του σκότους συλλέγει όσα περισσότερα φωτεινά σωματίδια μπορεί και δημιουργεί δύο όντα για να τα παγιδεύσει εντός τους, τον Αδάμ και την Εύα. Γι’ αυτό το σκοπό αποστέλλεται στον κόσμο ο «φωτεινός» Ιησούς, ο οποίος σαν άλλος Όφις αφυπνίζει τον Αδάμ, παρακινώντας τον να δοκιμάσει τον καρπό του Δέντρου της Γνώσης.  Όμως οι ηδονές της σάρκας στις οποίες είχε μυηθεί η Εύα, οδηγούν στον πολλαπλασιασμό της ανθρωπότητας, εντός της οποίας εγκλωβίζονται θεϊκές σπίθες. Ο «φωτεινός» Ιησούς, σύμφωνα με τη διδασκαλία του Μάνη, κατήλθε στην ανθρωπότητα με διάφορες μορφές όπως αυτή του Σηθ, του Ζωροάστρη, του Χριστού και τελευταία, με αυτή του Μάνη. Εντός των Μανιχαίων σχηματίστηκαν δύο ομάδες πιστών, οι «Εκλεκτοί» και οι «Ακροατές». Οι Εκλεκτοί αποτελούσαν τον εσώτερο κύκλο των μυημένων, το ιερατείο, ζούσαν ασκητικά και απείχαν από το σεξ, το αλκοόλ και το κρέας. Οι  Ακροατές ήταν οι κοινοί πιστοί, οι οποίοι παντρεύονταν αλλά δεν τεκνοποιούσαν. Ο Μανιχαϊσμός ήταν εχθρικά διακείμενος απέναντι στη σάρκα, δεν αναγνώριζε την Παλαιά  Διαθήκη και τα ευαγγέλια της. Ο Μάνης, σύμφωνα με τυπικές γνωστικές και μυστηριακές αντιλήψεις, δίδασκε ότι ο καθένας έχει το δικό του άγγελο, τον πνευματικό «δίδυμο» αδελφό του, τον οποίο θα πρέπει να εντοπίσει κατά τη διάρκεια της ζωής του. Ο φύλακας ,αυτός, άγγελος εκπροσωπούσε τη θεία σπίθα του κάθε ανθρώπου, η οποία μπορούσε να τον βοηθήσει να υπερβεί τη φυλακή της ύλης. Ο ίδιος πίστευε ότι είχε έρθει σε επαφή μαζί του, όταν ήταν δώδεκα χρονών και για δεύτερη φορά στα εικοσιπέντε του, έκτοτε τον συνόδευε πάντοτε. Παρότι ο Μανιχαϊσμός υπέστη διώξεις, πολλοί Μανιχαίοι κατέφυγαν στην Ανατολή με αποτέλεσμα να διαδώσουν τη θρησκεία τους στην κεντρική Ασία, στο Θιβέτ και στην Κίνα.


Ο Γνωστικισμός μέσα στους αιώνες
Καθώς η χριστιανική εκκλησία ισχυροποιούσε τη θέση της , ο Γνωστικισμός εξασθενούσε, κάθε μη «Ορθόδοξη» ιδέα αποτελούσε θανάσιμο κίνδυνο, για τον φορέα της ιδέας πρωτίστως. Διωγμοί δεκάδων ομάδων, ακολούθησαν τις θεολογικές διαμάχες. Οι Γνωστικές ιδέες αποτέλεσαν απειλή  για τη νεοσύστατη θρησκεία του Χριστιανισμού. Ο Γνωστικισμός όμως παρατηρείται σε κάθε περίοδο της Ιστορίας. Είτε με τη μορφή χριστιανικής , μουσουλμανικής σέχτας, είτε με τη μορφή αίρεσης ή ακόμη και ως θρησκεία, όπως οι Μανδαίοι (θα ασχοληθούμε εκτενέστερα σε  επόμενο αφιέρωμα), οι γνωστικές ιδέες κατάφεραν να επιβιώσουν μέσα από κλειστά συστήματα, απόκρυφα κείμενα, σύμβολα και συμβολισμούς. Ακόμη και μετά τον 5ο αιώνα, όταν ο Χριστιανισμός επικράτησε οριστικά της «αίρεσης» του Γνωστικισμού, οι παλαιές ιδέες των γνωστικών θα καταφέρουν να διαδοθούν από νέες θρησκευτικές ομάδες, όπως αυτές των Βογόμιλων και των Καθαρών. Ναϊτες, Αλχημιστές, Τέκτονες, Ροδόσταυροι και αρκετές άλλες αδελφότητες θα  δημιούργησαν ένα τεράστιο δίκτυο, όπου η κρυφή  γνώση μεταδίδεται από γενιά σε γενιά και από αδελφό σε αδελφό. Όπου η μία οργάνωση σταματούσε (συνήθως δια της βίας), μια άλλη έπαιρνε τη σκυτάλη. Από το μεσαίωνα στην Αναγέννηση και από εκεί στο Διαφωτισμό, στη σκιά της επίσημης θρησκείας και εξουσίας, μικρές ομάδες έκαναν τις δικές τους θεολογικές και  φιλοσοφικές μελέτες, προσπαθώντας να δώσουν απαντήσεις στα μεγάλα μυστήρια του κόσμου. 
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Επειδη Η Ανθρωπινη Ιστορια Δεν Εχει Ειπωθει Ποτε.....Ειπαμε κι εμεις να βαλουμε το χερακι μας!

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.