Είναι τρελοί αυτοί οι άνθρωποι

Η τάση των ανθρώπων να προσπαθούν πάντα να δείχνουν όσο ωραιότεροι γίνεται δεν αποτελεί καινούργιο χαρακτηριστικό μιας εποχής που, όπως και να το κάνουμε, ξεχωρίζει για την ρηχότητα που διακρίνει τους «πολιτισμένους» λαούς. Ανέκαθεν η ανθρωπότητα, και δη οι εύπορες τάξεις αυτής, ενδιαφερόταν για την εξωτερική της εμφάνιση και ανέκαθεν έφτανε σε αδιανόητες υπερβολές και κακογουστιές προκειμένου να εντυπωσιάσει, να τραβήξει τα βλέμματα και να προκαλέσει το ενδιαφέρον των υπολοίπων.

Από γιγαντιαίες περούκες, ψεύτικες ελιές και ανδρικά παπούτσια με τακούνια, μέχρι μαυρισμένα δόντια, απλυσιά και αλουσιά, και ασφυκτικά φορέματα για τις γυναίκες, οι κατά καιρούς τάσεις της, ευρωπαϊκής κυρίως, μόδας στην ιστορία μοιάζουν σήμερα από γελοίες έως επικίνδυνες. Αν, ωστόσο, αναλογιστεί κανείς ότι ήταν οι αρχαίοι Ρωμαίοι αυτοί που ουσιαστικά εφηύραν την βουλιμία, κάνοντας εμετό ανάμεσα στα γεύματα για να μην παχαίνουν και να μπορούν να τρώνε περισσότερο, αναρωτιόμαστε μήπως τελικά η ιστορία επαναλαμβάνεται. Και τότε η σημασία του να διευκρινίσουμε τις δέκα καταστροφικότερες τάσεις στην ιστορία της μόδας γίνεται ακόμα πιο ουσιαστική.

> Στενός κορσές (μας έγινε): Ο ελισαβετιανού τύπου κορσές αποτελούσε βασικό γυναικείο εσώρουχο από τις αρχές του 16ου αιώνα. Όλοι έχουμε δει ταινίες εποχής με τις παραμάνες να σφίγγουν ασφυκτικά τα κορδόνια του κορσέ της λαίδης, προκειμένου η μέση της να «μπει» όσο πιο μέσα επιτρέπουν οι αντοχές της (ένα βήμα πριν της κοπεί η ανάσα δηλαδή). Σκοπός του κορσέ, βέβαια, δεν ήταν μόνο να κάνει την γυναικεία μέση να φαίνεται λεπτότερη, αλλά κυρίως να «πατικώσει» το στήθος προς τα πάνω, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα ολοστρόγγυλο, εντυπωσιακό μπούστο.

Λόγω του σκληρού υλικού από το οποίο ήταν δημιουργημένος ο κορσές, οι γυναίκες δε μπορούσαν μεν να αναπνεύσουν, αλλά καμάρωναν για τις στητές τους πλάτες και την εντυπωσιακή τους κορμοστασιά. Όσο, βέβαια, εντυπωσιακό trend κι αν υπήρξε ο κορσές, όσο ελκυστικές κι αν έκανε τις γυναίκες να δείχνουν, άλλο τόσο επικίνδυνος ήταν, καθώς συμπίεζε τόσο πολύ τα εσωτερικά τους όργανα και παραμόρφωνε τα πλευρά τους που προκαλούσε στις γυναίκες συχνά δυσκολία στην αναπνοή και λιποθυμία. Στην ιστορία, μάλιστα, αναφέρεται η περίπτωση μιας γυναίκας που πέθανε επειδή τα πλευρά της τρύπησαν από το πολύ σφίξιμο το συκώτι της. Στις αρχές του 20ου αιώνα ο κορσές αντικαταστάθηκε από το σουτιέν.

> Μαύρισμα… δοντιών: Ανάμεσα στις παρωδίες της μόδας στην ελισαβετιανή εποχή ήταν και τα μαύρα δόντια. Περί τον 16ο αιώνα, λοιπόν, ένδειξη πλούτου ήταν να αφήνουν οι αριστοκράτες τα δόντια τους να χαλάνε και να μαυρίζουν. Γιατί; Γιατί αυτό έδειχνε πως οι πολύ πλούσιοι δεν χρειαζόταν να τρώνε κανονικό, απλό φαγητό, όπως ο υπόλοιπος κόσμος, αλλά απολαυστικά γλυκά και «junk food» της εποχής, τα οποία φυσικά κατάστρεφαν τα δόντια. Όχι, βέβαια, πως και αυτά να μην έτρωγαν θα επιβίωναν τα δόντια τους περισσότερο. Οι «οδοντόκρεμες» και οι σκόνες δοντιών της εποχής ήταν πολύ χειρότερες για την υγεία των δοντιών.

> Οι περούκες της ντροπής: Δημοφιλείς στην Αγγλία και την Γαλλία του 17ου και 18ου αιώνα ήταν οι περούκες, τις οποίες φορούσαν μόνο αυλικοί, ευγενείς και πολύ πλούσιοι άνδρες (και γυναίκες). Βασικός σκοπός της περούκας, πέραν ίσως του να χαρίσει στον φέροντα όποιο look επιθυμούσε ή ήταν της μόδας ανά πάσα στιγμή, ήταν να καλύψει την καράφλα τους, η οποία προερχόταν κυρίως από έλλειψη καθαριότητας. Οι περούκες, βέβαια, τότε ήταν τρομερά ακριβές και τρομερά γελοίες, ειδικά οι ανδρικές. Άπαξ και την αποκτούσε, όμως, κανείς, μπορούσε έπειτα να την κρατήσει καλά διατηρημένη με μία απλή πούδρα, που την γυάλιζε και την καθάριζε. Οι γυναίκες, από την άλλη, που ήθελαν τις περούκες τους ακόμα πιο καλοδιατηρημένες και λαμπερές, του έριχναν σουλφουρικό οξύ, το οποίο αργότερα εισχωρούσε στο κεφάλι τους και συχνά δημιουργούσε βλάβες και οπωσδήποτε πτώση μαλλιών.

> Όταν η βρώμα ήταν της μόδας: Το «καθαριότητα ίσον μισή αρχοντιά» φαίνεται πως δεν ίσχυε πάντοτε στην ιστορία της Δύσης. Η αποκήρυξη της καθαριότητας ξεκίνησε με τους πρώτους χριστιανούς, οι οποίοι καταδίκαζαν τα Ρωμαϊκά κι Ελληνικά λουτρά και για να αποτρέψουν τον κόσμο από αυτά δημιούργησαν την εντύπωση ότι είναι καλό να μένει κανείς βρώμικος για καιρό ή, ανάποδα, ότι το μπάνιο δεν είναι απαραίτητο. Κάπως έτσι έφτασε στην Αναγέννηση το μπάνιο να θεωρείται επιβλαβές για την υγεία, καθώς μπορούσε να προκαλέσει ασθένειες και λοιμώξεις, οπότε οι άνθρωποι ήταν καταδικασμένοι να φορούν make-up και αρώματα προκειμένου να μην πλυθούν. Όσοι μπορούσαν, τουλάχιστον, να διαθέσουν χρήματα γι’ αυτά. Οι υπόλοιποι απλά πέθαναν στην ίδια τους την βρώμα…

> Μαύρα μάτια: Μιλώντας για make-up, το αποκορύφωμα στο μακιγιάζ, και μάλιστα πολύ πριν τον 16ο αιώνα, ήταν τα μαύρα μάτια. Η μόδα του kohl, της ανατολίτικης αυτής σκιάς ματιών, ξεκίνησε από τους αρχαίους Αιγυπτίους και των δύο φίλων με σκοπό να προσδώσει στο βλέμμα ένταση και βάθος. Το πρόβλημα, όμως, ήταν ότι πέρα από τα γοητευτικά αυτά χαρίσματα προσέδιδε και δηλητηρίαση από μόλυβδο, αφού το kohl φτιαχνόταν αρχικά από ορυκτό γαληνίτη (σουλφίδιο μολύβδου), το οποία σταδιακά εισερχόταν στον οργανισμό οδηγώντας μέχρι και στον θάνατο. Με τα χρόνια η σύσταση του kohl βελτιώθηκε, με αποτέλεσμα αυτό να χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα, ειδικά στην Αφρική, την Νότια Ασία και την Μέση Ανατολή. Υποτίθεται δε ότι σήμερα δεν είναι δηλητηριώδες, αλλά σε κάθε περίπτωση η «βάση» της σύστασής του παραμένει ο μόλυβδος.

> Δολοφονικά χτενάκια: Η ιατρική στην αρχαία Ρώμη ήταν ιδιαίτερα προχωρημένη, τουλάχιστον συγκριτικά με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές πόλεις του αρχαίου κόσμου. Οι Ρωμαίοι, λοιπόν, είχαν μια παραπάνω ιδέα της ανατομίας τους και σε γενικές γραμμές καταλάβαιναν ποιες ουσίες ήταν τοξικές και ποιες όχι. Μερικές φορές, όμως, η ματαιοδοξία υπερνικούσε την λογική και έτσι προκειμένου να τονώσουν το χρώμα στα γκριζαρισμένα μαλλιά τους πολλοί Ρωμαίοι αριστοκράτες χρησιμοποιούσαν χτενάκια φτιαγμένα από μόλυβδο, τα οποία βουτούσαν σε ξύδι και έπειτα χτενίζονταν με αυτά. Ο συνδυασμός των δύο αυτών συστατικών δημιουργούσε στην τρίχα ένα έντονο σκούρο χρώμα, το οποίο ήταν όμως δηλητηριώδες, και έτσι λίγο καιρό μετά οι περισσότεροι από αυτούς πέθαιναν από μόλυνση στο κεφάλι.

>  Και δολοφονικότερες βαφές μαλλιών: Κι αν τα χτενάκια από μόλυβδο σας… τρόμαξαν, μην νομίζετε ότι οι πιο σύγχρονες βαφές, τουλάχιστον αυτές που ξεκίνησαν να χρησιμοποιούνται πριν 40 περίπου χρόνια είναι πιο ασφαλείς. Κατά την δεκαετία του 1970 βρέθηκε ότι οι περισσότερες βαφές μαλλιών που πωλούνταν στο εμπόριο περιείχαν καρκινογενή και μεταλλαξιογόνα σύνθετα και παρόλο που οι περισσότερες εταιρίες αφαίρεσαν τα πιο επικίνδυνα από αυτά, το να βάφουμε ακόμα και σήμερα τα μαλλιά μας αποδεδειγμένα μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα, και μάλιστα όχι μόνο σ’ αυτούς που βάφουν τα ίδια τους τα μαλλιά: Έρευνες έχουν αποδείξει ότι οι κομμωτές που ασχολούνται με βαφές μαλλιών έχουν 500% παραπάνω πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο στην ουροδόχο κύστη από τους κομμωτές που δεν αγγίζουν τις βαφές.

> Λεύκανση προσώπου: Επιστρέφουμε στην ελισαβετιανή εποχή και στο πάθος της τότε αριστοκρατίες προς τα χλωμά πρόσωπα. Και επειδή δεν είχαν όλοι την τύχη να γεννηθούν με το «εκρού του νεκρού», για να το πετύχουν χρησιμοποιούσαν ένα καλλυντικό με βάση -ξανά- τον μόλυβδο, αλλά τον λευκό αυτήν την φορά, το οποίο χάριζε μία… μακάβρια λευκή επιδερμίδα. Φυσικά, επρόκειτο για μία άκρως δηλητηριώδη ουσία, η οποία χρησιμοποιείται σήμερα στο βάψιμο των πλοίων. Οι ελισαβετιανοί, ωστόσο, δεν δίσταζαν για πολλά χρόνια να την χρησιμοποιούν, καθώς, φαίνεται, προτιμούσαν να πεθάνουν δηλητηριασμένοι αλλά χλωμοί και αριστοκράτες, παρά ηλιοκαμένοι και φτωχοί.

> Τακούνια για άνδρες: Η τραγωδία της αναγεννησιακής μόδα στα ρούχα πραγματικά δεν έχει τέλος. Το αξεσουάρ που οπωσδήποτε ξεχώρισε και μάλιστα στην ανδρική γκαρνταρόμπα ήταν τα τακούνια. Έτσι, πριν επανέλθουν στα λογικά τους, οι ευγενείς συνήθιζαν να βολτάρουν για τουλάχιστον τρεις αιώνες, πάνω σε 8ποντα τακούνια που τους προσέθεταν εντυπωσιακότερη θωριά και στυλ. Η μόδα βέβαια αυτή δεν έφυγε ποτέ οριστικά. Σήμερα βλέπουμε, χαμηλότερα βέβαια, τακούνια σε κοντούς άνδρες (τύπου Σαρκοζί) ή σε drag-queens, οπότε δεν μας κάνουν ιδιαίτερη εντύπωση.

> Ψεύτικες ελιές: Τέλος, ανάμεσα στα παράλογα της τότε μόδας δε μπορούμε να παραλείψουμε και την δημιουργία ψεύτικων ελιών στο πρόσωπο. Οι ελιές (beauty marks ή beauty spots στα αγγλικά) θεωρούνταν στοιχείο ιδιαίτερης γοητείας κατά την αναγεννησιακή περίοδο και έτσι πολλές γυναίκες και άνδρες συνήθιζαν να σημαδεύουν το πρόσωπό τους με ψεύτικα μαύρα σημάδια, και μάλιστα σε συγκεκριμένα σημεία του προσώπου για υπέρμετρη γοητεία. Ακόμα, ένας σκοπός της τοποθέτησης ψεύτικων ελιών ήταν να καλύψουν κάποιο σημάδι στο πρόσωπο ή κάποια δυσχρωμία του δέρματος. Οι ψεύτικες ελιές είτε ζωγραφίζονταν με μελάνι ή κατασκευάζονταν από δέρμα ή μετάξι.

Έλενα Μπούλια

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ