Η υπερπληροφόρηση μας μετατρέπει σε ψηφιακά πρεζόνια

Είμαστε απαθείς καταναλωτές πληροφοριών χωρίς ψυχική ζωή;

Θίγοντας, για άλλη μια φορά το θέμα της υπερπληροφόρησης και των επιδράσεων που ασκούνται από αυτήν στην ανθρώπινη συνείδηση, αποδελτιώνουμε κάποιες ενδιαφέρουσες θέσεις – αναλύσεις από πρόσφατα και παλαιότερα δημοσιεύματα του τύπου. Διαβάζουμε στα «Νέα»:

«O σύγχρονος άνθρωπος έχει απεριόριστη πρόσβαση σε κάθε είδους πληροφορία. Ειδήσεις στα ραδιόφωνα κάθε μία ώρα. Συνεχής ενημέρωση ιστοσελίδων και μπλογκ. Τουλάχιστον τρία δελτία ειδήσεων στους τηλεοπτικούς σταθμούς. Μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, updates στο facebook. Το αποτέλεσμα; Σύμφωνα με κάποιους επιστήμονες, δεν γίνεται σοφότερος αλλά κυνικότερος. 

Σύμφωνα με ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο υπάρχουν πλέον επαρκείς, αν όχι αδιαμφισβήτητες ενδείξεις πως ανθρώπινες αντιδράσεις όπως η κατανόηση, ο αλτρουισμός, η συμπόνια, η ανεκτικότητα και η συναισθηματική σταθερότητα «απειλούνται» από τον μεγάλο και συνεχή όγκο πληροφοριών που δέχεται ο εγκέφαλος.

Παράλληλα μελετητές από το Ινστιτούτο Εγκεφάλου και Δημιουργικότητας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας μελετώντας εγκεφαλογραφήματα διαπίστωσαν ότι ενώ αντιλαμβάνεται κανείς σχεδόν αστραπιαία τον πόνο και τον φόβο των άλλων ανθρώπων, απαιτείται πολύ περισσότερος χρόνος για αναπτυχθούν συναισθηματικές αντιδράσεις όπως η συμπόνια. Οι επιστήμονες λοιπόν κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου ότι όσο μεγαλώνει η ποσότητα των πληροφοριών που συγκεντρώνει κανείς τόσο αυξάνεται η σοφία του, αλλά παράλληλα και η πιθανότητα να γίνει κυνικότερος.

…«Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει τη δυνατότητα να επεξεργάζεται πολλές πληροφορίες ανά λεπτό. Ωστόσο, επειδή πλέον ο όγκος που δέχεται είναι πολύ μεγάλος επιλέγει πάντα τις πιο σημαντικές», λέει η ψυχολόγος κ. Αλεξάνδρα Καππάτου. Συμπληρώνει μάλιστα ότι όντως υπάρχει η πιθανότητα ο δέκτης της πληροφορίας να γίνει κυνικός επειδή «η υπερπληροφόρηση και η συνεχής και υπερβολική έκθεση στις λεπτομέρειες ενός θέματος κινητοποιεί μηχανισμούς αυτοπροστασίας. Όταν βλέπουμε κάτι που μας δυσαρεστεί, σταδιακά έχουμε την τάση να το απωθούμε», λέει χαρακτηριστικά.

… Η κ. Μπετίνα Ντάβου, καθηγήτρια Γνωστικής Ψυχολογίας στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών, επισημαίνει: «Υπάρχουν στρατηγικές οργάνωσης που επιτρέπουν στο άτομο να αυξήσει την ποσότητα των πληροφοριών που επεξεργάζεται. Για παράδειγμα, να κάνει αυθαίρετους συνδυασμούς των πληροφοριών που θέλει να διατηρήσει στη μνήμη του, ώστε να αφήνει νοητικό χώρο για νέες πληροφορίες».

και σε παλιότερο άρθρο της Φωτεινής Τσαλίκογλου:

Στο χάρτη του εγκεφάλου μας αποτυπώνεται η ειρωνεία της κοινωνικής πραγματικότητας που ζούμε. Πίσω από την πρόοδο και τον πλούτο παραμονεύει η φτώχεια. Δεν είναι να απορείς. Η λογοτεχνία πρόλαβε και πάλι την επιστήμη. Ο Μπόρχες μίλησε πριν από τους ερευνητές. Εκείνος που τα θυμάται όλα, όπως ο Φούνες στον «Μνήμονα», είναι ένας ηλίθιος. Γι΄ αυτόν όλες οι πληροφορίες είναι ουδέτερες ή καταλήγουν να είναι άχρηστες. Τα θυμάται όλα αλλά δεν ξέρει τίποτα.

Στην εποχή της υπερφόρτωσης και του βομβαρδισμού των πληροφοριών κινδυνεύουμε να γίνουμε Μνήμονες. Αδυνατούμε να αποτυπώσουμε, να κατατάξουμε, να αξιολογήσουμε. Μπορεί να γινόμαστε πιο ενήμεροι, όμως είναι μια κούφια, άδεια, ενημέρωση. Της λείπει η αξιολόγηση. Η ιεράρχηση. Η δυνατότητα να ξεχωρίσεις το ουσιώδες από το επουσιώδες.Αντίστοιχα, η ηθική κρίση αμβλύνεται. Χάνεται μέσα στην υπερέκθεση και στον βομβαρδισμό των ηθικά φορτισμένων πληροφοριών. Τα συναισθήματα της εμπάθειας, συμπόνιας, αλληλεγγύης, του οίκτου, της αλληλοβοήθειας, ακυρώνονται. Πόλεμοι, καταστροφές, αθλιότητα, φτώχεια, όλα είναι είναι εδώ, όμως δεν παράγουν συναίσθημα. Δεν απηχούν. Είναι σαν να ακούς ένα στόμα να φωνάζει και να μην ακούγεται κραυγή. Οι συναισθηματικά φορτισμένες πληροφορίες αποφορτίζονται από την έντασή τους. Φυσικοποιούνται. Αλληλοεξουδετερώνονται. Το συναίσθημα καταβροχθίζεται από την υπερπληροφόρηση. Γίνεται εικόνα που δεν παράγει κραδασμούς. Οι πληροφορίες υπάρχουν, όμως πολύ απλά θα μπορούσαν και να μην υπάρχουν.

Στο τέλος όλα τα ερεθίσματα καταλήγουν να είναι ουδέτερα και οι καταναλωτές τους απαθείς χρήστες νεκρωμένων από κραδασμούς πληροφοριών.

Χορτασμένα, αποχαυνωμένα βρέφη που από το πολύ και συνεχές μπούκωμα μιας ετοιμοπαράδοτης τροφής έχουν χάσει τη δυνατότητα της δικής τους αναζήτησης. Ο ανάλγητος απαθής πολίτης καταλήγει να είναι ο ιδεώδης τύπος της εποχής μας. Θα μιλήσω για τον θάνατο της ψυχικής ζωής. Αν ψυχική ζωή σημαίνει αναπαραστάσεις της εμπειρίας, αυτοστοχασμός, επεξεργασία συμβόλων, πολύπλοκες αποκωδικοποιήσεις σημάτων, αν ψυχική ζωή σημαίνει διεργασία και αναζήτηση, καταλαβαίνουμε ότι ο θάνατος αυτός δεν είναι ένα απλό σχήμα λόγου.

Παρακολουθήστε και μια κατατοπιστική ανάλυση για την «Υπερπληροφόρηση» με τίτλο «digital junkie» («ψηφιακό πρεζόνι»):

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ