Ψυχοσωματική σύνδεση

Μπορεί ένα διαζύγιο να επηρεάσει την υγεία μας; Κι όμως ναι! Η ψυχοσωματική θεωρία κρίνει υπεύθυνες τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας για όσα συμβαίνουν στο σώμα μας.

Οι αρχαίοι θεραπευτές οι ιερείς και οι μύστες το ήξεραν: ο νους και το σώμα είναι άμεσα συνδεδεμένα και αλληλοεπηρεαζόμενα. Στην πραγματικότητα το σώμα είναι ο καθρέφτης ή το «θέατρο επιχειρήσεων του νου». Πάνω του είναι που ξεσπούν οι νοητικές θύελλες που σαρώνουν συχνά τον ψυχισμό μας καταλήγοντας να εκδηλώνονται με τη μορφή διαφόρων ασθενειών.
Αυτή την προφανή σύνδεση, που οι απλοί άνθρωποι βίωναν αλλά δεν μπορούσαν να εξηγήσουν, την είδαν σαν κάτι μοιραίο κι αναπόφευκτο. Σαν ένα κομπολόι από στενοχώριες που ρίχνει στα χέρια μας η ζωή. « Ενός κακού δοθέντος μύρια έπονται» έλεγαν στωικά παρατηρώντας πως συχνά αρρώσταιναν ύστερα από μια περίοδο ψυχικής έντασης και απογοήτευσης. Μόνο οι κλασσικοί γιατροί των περασμένων δεκαετιών δεν μπορούσαν να διακρίνουν τη σύνδεση της ψυχικής κατάστασης με την υγεία. Είναι ειρωνεία ότι η έρευνα των λοιμωδών νόσων και των φλεγμονών οδήγησε αρχικά την ιατρική του 20^ου αιώνα στην απόρριψη της ιδέας της συμμετοχής του νου στην εκδήλωση ασθενειών . Μέσα από τα μικροσκόπιά τους οι επιστήμονες εντόπιζαν τους ενόχους των ασθενειών -ιούς, μικρόβια και βακτηρίδια- και αρνούντο να παραδεχθούν πως κάτι μέσα στο νου του ανθρώπου ήταν που «άνοιγε την πόρτα» σ’ αυτούς τους εισβολείς.

Ο επιστημονικός δογματισμός έκανε πολλούς να χλευάζουν εκείνους που ισχυρίζονταν ότι όλες οι ασθένειες έχουν ψυχοσωματικό χαρακτήρα. Οι αρνητές της ψυχοσωματικής θεωρίας έβλεπαν τον άνθρωπο με ένα …μπακλαβαδωτό τρόπο: κομμάτι – κομμάτι κι όχι ως σύνολο. Διέκριναν ένα πάσχον στομάχι κι όχι ένα ολοκληρωμένο ανθρώπινο πλάσμα με νου και ψυχικές λειτουργίες που μπορούσαν να επηρεάσουν και να επηρεαστούν από την οργανική δυσλειτουργία. Ιερή επιστημονική αγανάκτηση τους έκανε να αρνούνται κατηγορηματικά την κακή ψυχολογική κατάσταση ως ρίζα της ασθένειας.

Tι ανοησίες είναι αυτές;

« Τι ανοησίες είναι αυτές; Ακούς εκεί να θεωρούν κάποιοι ότι ένα διαζύγιο μπορεί να ρίξει κάποιον άρρωστο στο κρεβάτι. Τις γρίππες τις οι προκαλούν ιοί όχι τα διαζύγια » έλεγαν με μπλαζέ ύφος κλείνοντας τα αυτιά τους στην αρχαία σοφία που επέμενε πως ο νους είναι ο χτίστης της πραγματικότητάς μας και πως η ποιότητα των σκέψεων και των συναισθημάτων μας επιδρούν άμεσα στην υγεία μας. Η εξέλιξη των νευροεπιστημών , όμως, έφερε νέα δεδομένα που αποδείκνυαν πέραν πάσης αμφιβολίας την ευστάθεια της ψυχοσωματικής θεωρίας. Νέα διαγνωστικά εργαλεία αποκάλυψαν την αλληλεπίδραση εγκεφάλου – ανοσοποιητικού συστήματος. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν έκθαμβοι πως οι χημικές ουσίες που παράγονται από τα ανοσοποιητικά κύτταρα φθάνουν ως μηνύματα στον εγκέφαλο ο οποίος απαντά στέλνοντας με τη σειρά του χημικά σήματα στο ανοσοποιητικό σύστημα. Αυτός ο χημικός διάλογος επηρεάζει και επηρεάζεται από τη συμπεριφορά και στην ψυχική μας διάθεση. Ο Φίλιπ Γκολντ επικεφαλής του Εθνικού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ, παραδέχεται πως έχουν απόλυτο δίκιο όσοι υποστηρίζουν ότι το άγχος και οι στενοχώριες μας κάνουν πιο επιρρεπείς σε μολυσματικές ασθένειες. «Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι το άγχος επιδρά αρνητικά στο ανοσοποιητικό σύστημα εξασθενώντας την αντίδρασή του στους ιούς και τα βακτηρίδια» επισημαίνει. Σε σχετικές μελέτες με εθελοντές στους οποίους δόθηκε μια μικρή δόση ρινοϊού, - ο ιός που προκαλεί το κοινό κρυολόγημα- παρατηρήθηκε πως εκείνοι που παράλληλα βρίσκονταν σε μια περίοδο άγχους παρουσίασαν πολύ μεγαλύτερη καταρροή και γενικά βαρύτερα συμπτώματα από τους άλλους που δεν είχαν πέσει θύματα του στρες. Σε μια άλλη μελέτη διαπιστώθηκε επίσης ότι οι φοιτητές που έκαναν εμβόλιο ηπατίτιδας την περίοδο που έδιναν τις διπλωματικές εξετάσεις τους δεν κατάφερναν τελικά να αναπτύξουν πλήρη ανοσία. «Αυτή η διαπίστωση παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τους εμβολιασμούς .Αν οι άνθρωποι που εμβολιάζονται βρίσκονται σε κακή ψυχολογική κατάσταση ή σε περίοδο έντονου στρες ενδέχεται να μην αναπτύξουν μια πλήρη ασπίδα αντισωμάτων» παρατηρεί ο Φίλιπ Γκολντ.

Πες Μου Τι Κρύβεις Στην Καρδιά σου

Νοσογόνοι παράγοντες δεν είναι λοιπόν, μόνο οι ιοί και τα μικρόβια αλλά και η κατάσταση των προσωπικών μας σχέσεων, η ατμόσφαιρα στη δουλειά μας, η ποιότητα ζωής στην καθημερινότητά μας και οι κοινωνικές συνθήκες που μας περιβάλλουν . Για παράδειγμα, σχετικές μελέτες έδειξαν ότι τα άτομα τα οποία ζουν σε συνθήκες χρόνιου στρες για περισσότερο από δυο μήνες είναι πολύ πιο επιρρεπή στο κοινό κρυολόγημα. Ο λόγος είναι προφανής: όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση συνεχούς μάχης για να αποδείξουμε την αξία μας ή να επιβιώσουμε σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον ολόκληρο το σώμα μας καταπονείται και το ανοσοποιητικό σύστημα εξαντλείται. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις οι… φύλακες στις πύλες είναι κουρασμένοι και δεν μπορούν να αντισταθούν σθεναρά στους επιδρομείς. Έτσι, πριν το κάστρο – σώμα μας υποκύψει στους εισβολείς έχει ήδη αλωθεί από μέσα: από τις αγχώδεις ή αρνητικές σκέψεις.

Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού μας συστήματος γεννιούνται μέσα στα βάθη των οστών μας- στο μυελό- στη λέμφο, στον σπλήνα και στο θύμο αδένα που βρίσκεται φωλιασμένος στο στήθος, εκεί, κοντά στην καρδιά.

« Πες μου τι κρύβεις στην καρδιά σου να διαγνώσω την κατάσταση της υγείας σου.» Μια τέτοια φράση δεν θα απείχε ουσιαστικά από την αλήθεια και η ολιστική ιατρική, αυτή που βλέπει τον άνθρωπο ως ένα ψυχοσωματικό σύνολο, θα μπορούσε να την επαληθεύσει. Στην πραγματικότητα όχι μόνο ο θύμος αδένας αλλά ολόκληρο το ενδοκρινικό μας σύστημα αλληλεπιδρά με τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας. Το διαζύγιο, για παράδειγμα , είναι ένας από τους πιο…νοσογόνους παράγοντες. Από συνδυασμένες μελέτες νευροανοσολόγων και κοινωνιολόγων έχουν προκύψει εξαιρετικά ενδιαφέροντα συμπεράσματα σχετικά με τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος ατόμων που αντιμετωπίζουν τα προβλήματα ενός αποτυχημένου γάμου ή ενός διαζυγίου. Συχνότερα, μάλιστα, είναι οι γυναίκες που παρουσιάζονται πιο ευάλωτες καθώς αντιμετωπίζουν με πολύ μεγαλύτερο άγχος αυτές τις καταστάσεις. Οι ορμόνες που σχετίζονται με το στρες είναι αισθητά πιο αυξημένες στις γυναίκες μειώνοντας αντίστοιχα την αντίσταση του οργανισμού τους στις ασθένειες. Από την άλλη πλευρά , αν ένα άτομο βρίσκεται σε ένα ασφαλές , θετικό και υποστηρικτικό περιβάλλον ή συμμετέχει σε μια ομάδα ψυχοθεραπείας απ’ όπου εισπράττει μια γενική αποδοχή , το ανοσοποιητικό του σύστημα ενισχύεται αισθητά , συχνά σε τέτοιο βαθμό ώστε μπορεί να νικήσει ακόμα και τον καρκίνο.

 Η συμμετοχή σε ομάδες με πνευματικό ή new age προσανατολισμό έχουν παρόμοια θετικά αποτελέσματα καθώς προσφέρουν στα μέλη τους ένα περιβάλλον γαλήνης , αποδοχής και ψυχικής υποστήριξης. Η θρησκευτική πίστη ,επίσης, καθώς και τα θετικά συναισθήματα και κυρίως η αγάπη μπορούν να ενισχύουν ουσιαστικά την άμυνα του οργανισμού ενάντια στις ασθένειες ωθώντας το σώμα στην παραγωγή χημικών ουσιών ,όπως οι ενδορφίνες ,που αποτελούν «τροφή» για το ανοσοποιητικό σύστημα. Οι ενδορφίνες είναι οι ορμόνες του γέλιου , της χαράς , της αγάπης και της απόλαυσης. Όποτε νιώθουμε ένα από αυτά τα θετικά συναισθήματα να μας κατακλύζει , μέσα μας ξεχύνονται οι ενδορφίνες σκορπίζοντας στο πέρασμά τους μια γενικότερη κατάσταση «καλώς έχειν» που περιλαμβάνει και το σώμα και την ψυχική μας διάθεση.

Σκέψεις Που Αρρωσταίνουν Και Σκέψεις Που Γιατρεύουν

Ο Ντήπακ Τσόπρα με το βιβλίο του «Κβαντική Θεραπεία» κατάφερε να εξηγήσει στο ευρύ κοινό πόσο υπεύθυνα είναι τα συναισθήματα και οι σκέψεις μας για την κατάσταση της υγείας μας. « Δεν έχουμε να κάνουμε με ένα έλκος στομάχου ή μια στεφανιαία νόσο αλλά με ένα νευρικό και αγχώδες στομάχι ή με μια φοβισμένη και λυπημένη καρδιά» έχει πει. Αυτές οι εκφράσεις δεν είναι ποιητικές αλλά κυριολεκτικές. Η δρ. Τζόαν Μπορισένκο ιδρύτρια της Ένωσης Ψυχοσωματικής Ιατρικής των ΗΠΑ έχει κάνει επίσης εντυπωσιακές μελέτες για τη σχέση του ψυχισμού με την κατάσταση της υγείας. « Έχω διαπιστώσει, λέει, ότι οι καρδιοπαθείς έχουν μια τάση να είναι προσκολλημένοι στο παρελθόν και συχνά δυσκολεύονται να συγχωρήσουν και να ξεχάσουν πράγματα που μπορεί να έχουν συμβεί πολύ παλαιότερα. Τα έκρυβαν μέσα τους , χρόνια, κι αυτές οι πικρίες , αυτοί οι κρυφοί πόνοι και τα παράπονα κατάφεραν σιγά- σιγά και σωματοποιήθηκαν. Όταν ,όμως, οι άνθρωποι βοηθηθούν να ξεπεράσουν τις απογοητεύσεις και τα τραύματα του παρελθόντος η κατάσταση της υγείας τους βελτιώνεται συχνά σε επίπεδο θαύματος!» Από τη δική του πλευρά ο Γάλλος μοριακός βιολόγος Ετιέν Γκιγιέ έχει καταφέρει να αποδείξει με τα πρωτοποριακά πειράματά του τη στενή σχέση των αρνητικών σκέψεων και του έντονου στρες με την εκδήλωση του καρκίνου. Όπως εξηγεί λεπτομερώς στα βιβλία του , σε περιόδους στρες μεγάλος αριθμός κυττάρων αποδομείται ενώ νέα κύτταρα παίρνουν τη θέση τους. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή είναι που μπορεί να εμφανιστεί μια μετάλλαξη είτε προς το χειρότερο , π.χ. καρκίνωμα, είτε προς το καλύτερο. Τι μπορεί να είναι αυτό το καλύτερο; «Τα πάντα!» λέει με έμφαση ο Γκιγιέ. «Μπορούμε ακόμα και να ψηλώσουμε ή να ξανακάνουμε τα λευκά μαλλιά ,μαύρα και φυσικά μπορούμε να εξαλείψουμε και κάποια ασθένεια, όσο σοβαρή κι αν είναι.» Για να συμβούν όλα αυτά , όμως, πρέπει να είμαστε εμείς κύριοι των σκέψεων και των συναισθημάτων μας κι όχι έρμαιό τους. Οι αισιόδοξες , θετικές σκέψεις, η ισχυρή επιθυμία για ζωή και υγεία και η αίσθηση ότι αξίζουμε μεταφράζονται αυτόματα από τον εγκέφαλο σε εκατομμύρια ηλεκτρικά και χημικά σήματα που μεταφέρουν το σχετικό μήνυμα απ’ άκρου σ’ άκρου στο σώμα. Τα κύτταρα και τα όργανα που το λαμβάνουν ανταποκρίνονται αναλόγως και το αποτέλεσμα ονομάζεται υγεία.

Τι με πνίγει;

Όταν λοιπόν οι αρχαίοι Έλληνες έλεγαν «νους υγιής εν σώματι υγιή» ήξεραν πολύ καλά πως είναι αδύνατον να υπάρχει ένα σώμα που νοσεί δίχως να νοσεί με κάποιο τρόπο και ο νους. Τίποτα δεν συμβαίνει στο σώμα αν δεν συμβεί πρώτα στο νου αναφέρει ,επίσης, η αρχαία σοφία της Ανατολής συμβουλεύοντας, όπως και ο Ιπποκράτης, να ελέγξουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας για να ανιχνεύσουμε την αληθινή αιτία της ασθένειας. Αυτού του τύπου η προσέγγιση προτείνει να αναρωτηθούμε κάθε φορά που μας ταλαιπωρεί ένας βήχας «τι είναι αυτό που νιώθω να με πνίγει στη ζωή μου; Ή , τι λόγια ήθελα να πω και τα έπνιξα;» Και κάθε φορά που η μύτη μας τρέχει σαν βρύση από κάποιο συνάχι ας αναρωτηθούμε «μήπως αυτά είναι τα δάκρυα που δεν επέτρεψα στον εαυτό μου να φανερώσει; Υπάρχει κάτι για το οποίο ήθελα να κλάψω κρυφά;» Κι ακόμα , όταν μια ασθένεια μας καθηλώσει για λίγο στο κρεβάτι καλό είναι να ρωτήσουμε τον εαυτό μας « μήπως χρειαζόμουν ξεκούραση που δεν επέτρεπα στον εαυτό μου να έχει ; Ή μήπως νιώθω ότι οι άλλοι δεν με αγαπούν όσο θέλω και αυτός είναι ένας τρόπος να αποσπάσω τη στοργή και την προσοχή τους;» Όπως λένε οι ολιστικοί θεραπευτές δεν υπάρχει ασθένεια που δεν κρύβει πίσω της ένα φόβο ή ένα ψυχικό πόνο. Στην πραγματικότητα, μάλιστα, οι αρρώστιες δεν είναι παρά τα συμπτώματα. Οι αιτίες είναι πάντα στην ψυχική σφαίρα. Γι αυτό και η πλήρης ίαση επέρχεται μόνο αν κάποιος ασχοληθεί ταυτόχρονα και με την ψυχική κατάσταση του ασθενούς. Κάτι τέτοιο βρίσκεται ακόμα σε σπαργανώδη μορφή στα μεγάλα νοσηλευτικά ιδρύματα. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ιατρική του μέλλοντος θα συνυπολογίζει τον ψυχικό παράγοντα στη διάγνωση και στη θεραπεία των ασθενειών. Ήδη στις ΗΠΑ δημιουργούνται οι πρώτες κλινικές όπου ανάμεσα στην καθημερινή θεραπευτική αγωγή συμπεριλαμβάνονται και η ακρόαση ειδικής χαλαρωτικής και ευχάριστης μουσικής, η προβολή βιντεοταινιών με κωμωδίες καθώς και η συμμετοχή σε ομάδες ψυχοθεραπείας, προσευχής ή διαλογισμού. Κι αφού ο νους μας έχει για αντηχείο του το σώμα μας, όπως αποδεικνύεται τελικά, το καλύτερο φάρμακο είναι η χαρά.

Της Ιουλίας Πιτσούλη

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ