Ο Μυθικός Ορφέας

                                    


“ Πού πας, ζωή μου; Κοίτα, σ’ακολουθώ, μα, αλίμονο, ποιός μ΄εμποδίζει;
Όνειρο είναι ή παραίσθηση; Ποια δύναμη μυστηριώδης με διώχνει απ΄τα σκοτάδια, 
απ΄τα λατρεμένα αυτά σκοτάδια, και μ΄οδηγεί στο φως που τ΄αποστρέφομαι; ‘’ L’Orfeo, Monteverdi. 

O Ορφέας αποτελεί μία προσωπικότητα μείζονος σημασίας στην ελληνική μυθολογία. Σύμφωνα με μια ετυμολογική εκδοχή το όνομά του Ορφέα προέρχεται από την λέξη όρφνη (=σκοτάδι), καθώς ο ίδιος μυήθηκε από μικρός σε «σκοτεινές» ιστορίες που είχαν σχέση με απόκρυφες τελετουργίες.
Δεν αποτελεί τυχαίο γεγονός το ότι μητέρα του ήταν η Καλλιόπη, η μεγαλύτερη και ευγενέστερη από τις 9 Μούσες. Προστάτις της επικής ποίησης και της Ρητορικής, καθώς και όλων των καλών τεχνών (Καλλιέπουσα). Με μητέρα Μούσα και πνευματικό πατέρα τον θεό Απόλλωνα, ο Ορφέας αναντίρρητα αναπαριστά την υψηλή τέχνη, αυτήν που σε οδηγεί στο αγλάο φως και άγει την ψυχή σου εις τους αιθέρες. Ο Απόλλωνας του χαρίζει την λύρα, κι έτσι ο Ορφέας αποκτά το μέσο πραγμάτωσης, με το οποίο εκφράζει την δύναμη και την θεϊκή προέλευση της μουσικής τέχνης που υπονοείται κι από την κατάβαση του στον Άδη. Η γυναίκα του Ευρυδίκη (εύρος + δίκη) αντιπροσωπεύει την πλατιά, ανώτερη και «άγια» δικαιοσύνη που συχνά (παρα)βιάζεται, εξού κι ο βιασμός της στον μύθο,και που ο Ορφέας προσπαθεί με την μουσική του να επαναφέρει. 

                               

Μία μουσική που συντονίζει το σύμπαν, τους θεούς, την πνευματική δύναμη, προκειμένου να θεραπεύσει τα ανθρώπινα πάθη. Για την εδραίωση της πλατιάς δικαιοσύνης είναι απαραίτητο να μυηθούμε στα άγνωστα μονοπάτια της για να μπορέσουμε να την κατανοήσουμε. Η μύηση συμβολίζεται με την κατάβαση στον Άδη, ο οποίος είναι σκοτεινός κι αδυσώπητος, αλληγορώντας έτσι τα μυστικά της φύσης. Ο Ορφέας κατεβαίνοντας στον συμβολικό Τάρταρο, κατάφερε να λάβει γνώση και να μυηθεί στα μυστήρια κι η αποτυχία του να επαναφέρει στο φως του ήλιου την Ευρυδίκη αποτελεί μία δικαιολογία για να μην διαρρεύσουν αυτά τα μυστήρια στους αμύητους, οι οποίοι θα τα διαστρεβλώσουν. Γιατί, όμως, διαλέγει την μουσική για την αποκατάσταση της δικαιοσύνης; Τί είδους μαγεία ενυπάρχει σε αυτήν που έχει τέτοια δύναμη; Είναι γνωστό πως αποτελεί μία τέχνη που συνάδει με την ανθρώπινη ύπαρξη από πρώιμο στάδιο και συνδέονται αρρήκτως. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη από την μουσική τέχνη καθώς αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του είναι του. Πολλές φορές δεν μπορεί να εντοπίσει αυτό που τον μαγεύει σε αυτήν, αλλά αφήνεται στην θαλπωρή της μουσικότητάς της. Οδηγείται στα μύχια αυτής, αλλά δεν μπορεί να την φέρει στην επιφάνεια, να την αντικρύσει στο φως διότι δεν δύναται να την ερμηνεύσει. Φαντάζει μαγική γιατί είναι μυστηριώδης κι απόκρυφη. Οπότε αποτελεί το καταλληλότερο μέσο για τον εξίσου απόκρυφο Ορφέα, με το οποίο θα σαγηνεύσει τον άνθρωπο και μαζί με την δική του καθοδήγηση θα τον οδηγήσει σ’ένα ταξίδι αναζήτησης. Οι άξιοι να μυηθούν θα αποκωδικοποιήσουν τα σύμβολα και θα οδηγηθούν μέσα από το μονοπάτι της μουσικής στα ανώτατα μυστικά της φύσης. Οι υπόλοιποι... θα νιώσουν απλώς επιφανειακά κι ανερμήνευτα την μαγεία της...

                                        
Ο μύθος έχει ως εξής: Ο Ορφέας ήταν γιος του βασιλιά της Θράκης Οιάγρου και της μούσας Καλλιόπης, καθώς κι ο πιο φημισμένος ποιητής και μουσικός που έζησε ποτέ. Ο Απόλλων του χάρισε μία λύρα κι οι Μούσες του δίδαξαν την χρήση της, έτσι που ο Ορφέας όχι μόνο μάγευε τα άγρια θηρία, αλλά έκανε και τα δέντρα και τους βράχους να μετακινούνται από τις θέσεις τους και να ακολουθούν τον ήχο της μουσικής. Ύστερα από μία επίσκεψη στην Αίγυπτο, ο Ορφέας κατατάχθηκε στους Αργοναύτες, ταξίδεψε μαζί τους στην Κολχίδα, και η μουσική του τούς βοήθησε να ξεπεράσουν πολλές δυσκολίες κι όταν επέστρεψε, παντρεύτηκε την Ευρυδίκη κι εγκαταστάθηκε ανάμεσα στους Κίκονες της Θράκης. Κάποια μέρα, κοντά στα Τέμπη, στην κοιλάδα του ποταμού Πηνειού, η Ευρυδίκη συνάντησε τον Αρισταίο, ο οποίος επιχείρησε να την βιάσει. Καθώς έτρεξε για να γλιτώσει, η Ευρυδίκη πάτησε ένα φίδι, και πέθανε από την δαγκωματιά του. Ο Ορφέας έκλαψε και θρήνησε οδυνηρά τον άδικο χαμό της γυναίκας του. Περιφερόταν μαινόμενος για μέρες ώσπου αποφασιστικά πήρε την λύρα του και βάδισε στο Άορνο της Θεσπρωτίας. Βρήκε το άνοιγμα που οδηγούσε στον Κάτω Κόσμο και παίζοντας ένα μελωδικό αλλά θλιβερό κομμάτι στην λύρα του, άρχισε να απομακρύνεται από το φως του ήλιου προς το σκοτεινό σπήλαιο. Σε κάθε του βήμα ο χώρος γινόταν ανήλιαγος και σκοτεινόχρωμος. Όσο κι αν εξελισσόταν η κατάβαση που γινόταν δαιδαλώδης, δεν έχανε την αποφασιστικότητά του και το θάρρος του. Πολύ γρήγορα άρχισε να συνηθίζει στο σκοτάδι, αν και δεν έβλεπε με τα μάτια, αλλά με τα μάτια της ψυχής. Πολλές φορές χάρις την λύρα του γλίτωσε από πολύ δύσκολες συνθήκες. Έτσι και τώρα. Με την βοήθεια της λυπητερής μουσικής του κατάφερε να μαγέψει τον περατάρη Χάρωνα, τον Σκύλο Κέρβερο και τους τρεις κριτές των νεκρών, αλλά και ανέστειλε προσωρινά τα βασανιστήρια των κολασμένων. Τόσο πολύ μαλάκωσε την άγρια καρδιά του Άδη ώστε πήρε την άδεια να ανεβάσει πάλι την Ευρυδίκη στον κόσμο των ζωντανών. Έθεσε όμως, έναν και μοναδικό όρο: ο Ορφέας δεν θα κοίταζε πίσω του ώσπου η Ευρυδίκη να βρεθεί σώα και αβλαβής κάτω από το φως του ήλιου. Ανεβαίνοντας μέσα από το σκοτεινό πέρασμα η Ευρυδίκη ακολουθούσε τον Ορφέα καθοδηγούμενη από τους ήχους της λύρας του, κι ο Ορφέας μόνο όταν ο ίδιος έφτασε στο φώς, από την λαχτάρα του, η οποία νίκησε την υπομονή του, γύρισε να σιγουρέψει πως η Ευρυδίκη του δεν είχε χαθεί στην διαδρομή, αντικρύζοντάς την την ώρα που μόλις ετοιμαζόταν να βγει στο φως! 

                           

Ευθύς, εκείνη εξαφανίστηκε κι επέστρεψε στον Κάτω Κόσμο. Νέος θρήνος τον κατέλαβε και η λύρα του σταμάτησε να παίζει! Προς το τέλος της ζωής του περιφρόνησε την λατρεία όλων των θεών εκτός από του ήλιου, τον οποίο αποκαλούσε Απόλλωνα. Ένα πρωινό ανέβηκε το όρος Παγγαίον (όπου ο Διόνυσος είχε ένα μαντείο) για να χαιρετήσει τον θεό κατά την ανατολή, αλλά σκοτώθηκε από Θρακικές Μαινάδες, τις οποίες είχε στείλει ο ίδιος ο θεός Διόνυσος, επειδή δεν τον τιμούσε δεόντως. Εξαγριωμένες οι Μαινάδες τον έσκισαν σε κομμάτια κατά τη φρενίτιδα των Βακχικών τους οργίων. Οι άνεμοι και τα κύματα μετέφεραν την λύρα του και το κεφάλι του στην Λεσβιακή ακτή, όπου οι κάτοικοι το έθαψαν και ένας ναός κατασκευάστηκε προς τιμήν του κοντά στην Άντισσα. Οι Μούσες συνέλεξαν τα κομμάτια του κορμιού του και τα έθαψαν κάτω από τον Όλυμπο. Έτσι η ψυχή του επέστρεψε στον κάτω κόσμο, όπου επανενώθηκε τελικά με την αγαπημένη του Ευρυδίκη. Όσο για την λύρα του, ο Δίας, ύστερα από παράκληση των Μουσών και του Απόλλωνα, την τοποθέτησε ανάμεσα στα άστρα, κι έτσι σήμερα μπορούμε να την βλέπουμε στον βόρειο ουρανό, ανάμεσα στον Ηρακλή και τον Κύκνο.

Filiafabulae Sofia

Αλέκος Χρυσόπουλος

https://www.facebook.com/TheMythologists

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ