Νοητικές οδηγίες

Δεν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη παρατήρηση ούτε κάποια ιδιαίτερη παιδεία ή στοχασμό, για να επισημάνει κανείς το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν σαν ζώα, ή σαν προγραμματισμένα αυτόματα, βυθισμένοι στην ανοησία και στην άγνοια και στην αμορφωσιά και στη σκληρότητα και στη μικρότητα, κινούμενοι από τα ορμέμφυτα, τις ψευδαισθήσεις τους, τις κοινωνικές επιταγές και τις επίπλαστες ανάγκες, υπνωτισμένοι, ανήμποροι να κατανοήσουν οτιδήποτε για τον αληθινό εαυτό τους, την ανθρωπότητα και το μυστήριο του κόσμου. Η επισήμανση αυτή είναι μια καταγγελία, η μόνη καταγγελία που αληθινά αξίζει να γίνεται, παντού και πάντα, από όλους μας. Δεν μας αξίζει αυτή η μοίρα. Να το καταγγέλλεις αυτό, όπου σταθείς και όπου βρεθείς, σε όλους.


Οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν σαν ζώα ή σαν προγραμματισμένα αυτόματα, δεν είναι ζώα ή αυτόματα. (Και δεν είναι στ’ αλήθεια α-νόητοι –δηλαδή, όντα χωρίς νου– αλλά λειτουργούν σαν ανόητοι). Ο άνθρωπος είναι κάτι πολύ παραπάνω από αυτό. Κατά τη γνώμη μου, αυτό το «κάτι πολύ παραπάνω» υποδεικνύεται από πέντε πράγματα: από τον Λόγο, από τη Φαντασία, από την Ελπίδα, από την Τέχνη και την Έμπνευση, και από τη Σοφία. Αυτά είναι τα πέντε χαρακτηριστικά που δεν φαίνεται να έχει κανένα άλλο όν γύρω μας, εκτός από τον άνθρωπο. Το παράξενο, όμως, είναι ότι δεν τα έχουν όλοι οι άνθρωποι! Κι επειδή, αυτοί που τα έχουν δεν είναι υπεράνθρωποι ή κάτι τέτοιο, είναι άνθρωποι σαν κι εμάς, αυτό το γεγονός αποτελεί μια πυξίδα για την ανθρωπότητα: ένας φάρος για την πορεία του ανθρώπου. Ποιος ξέρει τι άλλο μας περιμένει –εκτός από τη σοφία– αν αποκτήσουμε, εξερευνήσουμε και χειριστούμε αυτά τα πέντε ολόδικά μας πράγματα σε όλες τους τις δυνατότητες… Η σοφία είναι η αρχή και όχι το τέρμα. Πρέπει να είσαι φιλόσοφος, δηλαδή να είσαι φίλος όλων των σοφών και άρα της σοφίας, να κινείσαι προς τα εκεί, προς την αρχή σου. Πρέπει να δικαιώσεις την ανθρωπότητα. Πρέπει να προσπαθείς με όλες σου τις δυνάμεις να τα καταλάβεις όλα αυτά που σε ξεχωρίζουν από τα ζώα, να τα εξερευνήσεις και να τα αναπτύξεις όσο μπορείς… Και, πάνω απ’ όλα, να είσαι καλός άνθρωπος, καλύτερος άνθρωπος. Να είσαι καλύτερος από αυτόν που ήσουν χθες. Να κοιτάς πίσω σου και να αναρωτιέσαι: είμαι καλύτερος; Και να κοιτάς γύρω σου την κακία, να την εντοπίζεις, αλλά πριν την κατηγορήσεις να αναρωτιέσαι και πάλι: είμαι καλύτερος;
Μη δειλιάζεις να υπερασπιστείς το δίκαιο και να καταγγείλεις την αδικία, όπου βρεθείς μπροστά σε άλλους ανθρώπους.
Όμως, εσύ μέσα σου να ξέρεις πως δίκαιο δεν υπάρχει, ούτε άδικο υπάρχει, αυτά είναι πρόσημα που αλλάζουν από κεφάλι σε κεφάλι, δεν υπάρχει τίποτε παρόμοιο, υπάρχουν μόνο στενές και ανοικτές οπτικές. Έτσι, αρκεί να είσαι εναντίον της αυστηρότητας και της μικρότητας και να τις πολεμάς όταν και όπου εμφανίζονται μπροστά σου. (Αλλά πρόσεξε, πολεμώντας την αυστηρότητα πρέπει να την πολεμάς και μέσα σου, πράγμα που σημαίνει ότι δεν πρέπει να είσαι πολύ αυστηρός με την αυστηρότητα).
Το μεγαλύτερο χάρισμα που είναι δυνατόν να έχει ένας άνθρωπος, είναι να μπορεί να βγαίνει από το σώμα του και να μπαίνει στο σώμα του άλλου, να μπορεί να αφήνει για λίγο τη θέση του και να μπαίνει στη θέση του άλλου (αν είναι δυνατόν, στη θέση όλων των όντων και των πραγμάτων). Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να λειτουργεί όπως λειτουργούν οι άλλοι, ούτε πως πρέπει να αντιμετωπίζει λειτουργικά τα πάντα μ’ αυτόν τον τρόπο. Ας είναι μια πράξη μυστική, προσωπική, έτσι ώστε να μην αποκομίζεις θολές εικόνες από τις καταστάσεις, έτσι ώστε να γνωρίζεις τα ελατήρια των άλλων, έτσι ώστε να μπορείς να δείξεις κατανόηση όταν αυτή απαιτείται να ενεργοποιηθεί. Αυτό μπορεί να λειτουργεί και απλώς ως μια υπενθύμιση ότι εσύ δεν είσαι απλώς εσύ, αλλά είσαι όλος ο κόσμος.
Εσύ είσαι ο κόσμος. Ο κόσμος είναι δικό σου κατασκεύασμα. Είναι αυτό που εσύ βλέπεις, εσύ νιώθεις, εσύ καταλαβαίνεις. Όταν πολεμάς με τον κόσμο, πολεμάς με τον εαυτό σου. Ό,τι βλέπεις στον κόσμο, είναι δικό σου, γιατί το βλέπεις με τα δικά σου μάτια, και ο νους σου αναγνωρίζει μονάχα ό,τι γνωρίζει, δηλαδή μονάχα τον εαυτό του. Όταν διακρίνεις κάτι κακό μπροστά σου, στην ουσία διακρίνεις κάτι κακό μέσα σου. Όταν διακρίνεις κάτι καλό σε οτιδήποτε, είναι γιατί έχεις αυτό το καλό μέσα σου.
Να μη διστάζεις να κάνεις το καλό, παντού και πάντα, αρκεί να θυμάσαι ότι κάτι που είναι καλό για σένα ίσως να μην είναι καλό για κάποιον άλλον. Οπότε, κάτι που «είναι καλό», είναι απλά καλό για τον εαυτό σου. Η λαϊκή ρήση «κάνε το καλό και ρίξ’ το στο γιαλό», εννοεί ότι ο γιαλός θα το φέρει πίσω σε σένα, γιατί σου ανήκει, γιατί το κύμα φέρνει πίσω στο γιαλό ό,τι πετάξεις στο νερό από την παραλία. Αλλά, το κύμα φέρνει πίσω και το κακό.
Ό,τι σε κάνει να νιώθεις καλά, είναι «καλό». Ό,τι σε κάνει να νιώθεις άσχημα, είναι «κακό».
Να παρατηρείς προσεκτικά όλους τους ανθρώπους, αλλά να συναναστρέφεσαι στενά μόνο με ανθρώπους που σου ταιριάζουν, με ανθρώπους που σου μοιάζουν, που είναι σαν κι εσένα. Αν δεν το κάνεις αυτό, θα έχεις πάντα προβλήματα με τους άλλους ανθρώπους. Αν αποτυχαίνεις σ’ αυτές σου τις επιλογές ανθρώπων, σημαίνει πως δεν ξέρεις καλά εσένα, άρα δεν ξέρεις και ποιοι είναι αυτοί που είναι σαν κι εσένα.
Όταν βρίσκεις τον εαυτό σου σε αδιέξοδο, όταν ανακαλύπτεις ότι έχεις πέσει σε παγίδα, το φταίξιμο δεν είναι της παγίδας, αλλά δικό σου, γιατί αυτό σημαίνει ότι δεν προσέχεις πού βαδίζεις. Όλοι οι δρόμοι οδηγούν κάπου, κι αυτός που θέλει να πάει παντού και να γνωρίσει τα πάντα, δεν χάνει ποτέ τον δρόμο του. Αν νιώθεις χαμένος, σημαίνει ότι δεν γνωρίζεις αρκετά.
Ακολούθα την καρδιά σου. Όπου σου δείχνει η καρδιά σου ότι πρέπει να πας, εκεί να πηγαίνεις. Τα μεγαλύτερα εγκλήματα είναι εκείνα της καρδιάς. Το μεγαλύτερο έγκλημα που μπορείς να κάνεις είναι να εγκληματήσεις εις βάρος της καρδιάς σου. Αν ακούς τι σου λέει η καρδιά σου, ποτέ δεν θα κάνεις λάθος.
Αλλά πρέπει να απαλλάξεις την καρδιά σου από τις δαγκάνες της έμμονης συνήθειας. Συχνά η καρδιά αγαπά αυτό που απλώς έχει συνηθίσει να αγαπά, κι ο χρόνος μπορεί να τη διαψεύσει.
Να μην αφήνεις την καρδιά σου να κρίνει. Το μυαλό σου είναι αυτό που πρέπει να κρίνει. Η καρδιά νιώθει, και συμβουλεύει το μυαλό και όχι το μυαλό την καρδιά. Το μυαλό σκέφτεται, η καρδιά νιώθει. Έτσι, «ακολούθα την καρδιά σου» σημαίνει «ακολούθα αυτό που νιώθεις» και βάλε το μυαλό σου να σκεφτεί τα υπόλοιπα.
Να προσέχεις όταν κοιτάς. Να κοιτάς πολύ μακριά ή πολύ κοντά. Πολύ ψηλά ή πολύ χαμηλά. Πολύ βαθιά ή πολύ επιφανειακά. Πολύπλοκα ή πολύ απλά. Αλλά στο τέλος να τα κάνεις και τα δύο.
Να στέκεις μακριά από τη μετριότητα. Οι ενδιάμεσες καταστάσεις σχεδόν πάντα καταλήγουν σε κάτι πρόστυχο. (Και η περιβόητη «μέση οδός» είναι μια άλλη λέξη για την πονηριά). Η λέξη «μετριοπάθεια» σημαίνει ότι κάποιος πάσχει από το μέτριο. Να είσαι πολύ μικρός ή πολύ μεγάλος, και να θυμάσαι ότι το μέγεθος είναι αποτέλεσμα σύγκρισης. Να μην αφήνεις να σε συγκρίνουν, να συγκρίνεις εσύ, και τότε εσύ θα χειρίζεσαι τα μεγέθη όπως αποφασίζεις.
Να σέβεσαι τις αντιφάσεις. Ο κόσμος είναι φτιαγμένος απ’ αυτές. Η μεγαλύτερη ελευθερία που θα μπορούσε να έχει ένας άνθρωπος, είναι αυτή που του επιτρέπει να είναι ελεύθερος να αντιφάσκει. Να υπερασπίζεις το δικαίωμά σου να αντιφάσκεις, και να αποδέχεσαι τις αντιφάσεις των άλλων. Όταν η ζωή δεν είναι παρά συνεχής κίνηση και αλλαγή, αναπόφευκτα εσύ που είσαι ζωντανός αλλάζεις από στιγμή σε στιγμή, οπότε το να αντιφάσκεις σημαίνει απλά ότι είσαι ζωντανός.
Να μετανιώνεις πάντοτε για οτιδήποτε κάνεις. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είσαι πάντοτε σε επαφή με τις διαφορετικές πιθανότητες που λειτουργούν στο Σύμπαν, να ξέρεις ότι η πραγματικότητα θα μπορούσε να ακολουθήσει οποιαδήποτε άλλη επιλογή, κι ότι κάπου, κάπως, το έχει κάνει, έστω κι αν την έχεις αφήσει πίσω σου.
Το παρελθόν δεν υπάρχει, ανήκει μόνο στη μνήμη και στη φαντασία σου.
Το μέλλον δεν υπάρχει, είναι αποκλειστικά φανταστική κατασκευή.
Το παρόν δεν υπάρχει, γιατί είναι μια τόσο απειροελάχιστη στιγμή που κανείς δεν μπορεί να τη διακρίνει, παρόλο που όλοι μας στεκόμαστε πάνω της, η σκέψη δεν προλαβαίνει να το σκεφτεί, μπορούμε μόνο να το φανταστούμε.
Μονάχα αυτή η απειροελάχιστη στιγμή υπάρχει στ’ αλήθεια. Εδώ και τώρα. Μόνο αυτή δεν σου ανήκει. Όλα τα άλλα είναι δικά σου.
Το να δεις ένα πράγμα δύο φορές, σημαίνει να δεις δύο διαφορετικά πράγματα.
Πρέπει να μην αφήνουμε τις αποκτηθείσες αντιλήψεις και πεποιθήσεις μας να συσκοτίζουν την παρατήρησή μας του κόσμου, δηλαδή τη Θεωρία μας (ή την Κοσμοθεωρία μας), δηλαδή να μη βλέπουμε τα παλιά πράγματα με τα καινούργια μας γυαλιά, ή τα καινούρια πράγματα με τα παλιά μας γυαλιά. Αν αυτό μοιάζει δύσκολο ή ανέφικτο, πρόκειται για παρεξήγηση, είναι εξαιρετικά απλό: απλά μη σκέφτεσαι όταν παρατηρείς κάτι, σκέψου το αργότερα.
Να είσαι ρευστός και ακέραιος.
Το νερό ρέει συνεχώς, αλλά δεν παύει ποτέ να είναι νερό ή να επιστρέφει πάντα στο νερό. Να είσαι σαν το νερό. Μόνο αν είσαι ρευστός και ακέραιος μπορείς να έχεις ελπίδα.
Βρεθήκαμε εδώ μέσα σε μία τραγωδία. Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του τραγικός. Το μόνο που έχουμε αληθινά δικό μας είναι η ελπίδα. Η υφή του κόσμου αποτελείται από όνειρα και ελπίδα, γιατί ο άνθρωπος αποτελείται από όνειρα και ελπίδα. Αν χάσεις τα όνειρα και την ελπίδα σημαίνει ότι έχασες τον κόσμο. Ότι έχασες τον άνθρωπο. Ότι έχασες τον εαυτό σου.
Τίποτε δεν είναι ψέματα και τίποτε δεν είναι αλήθεια, γιατί δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να βγει έξω από τα πράγματα για να κρίνει αντικειμενικά τα πράγματα. Όλα είναι υποκειμενικά, γιατί όλοι είμαστε υποκείμενα. Αντικείμενα δεν υπάρχουν.
Να είσαι γενναίος και γενναιόδωρος. Να μη φοβάσαι τίποτε, και να μην κρατάς τίποτε μόνο για τον εαυτό σου, γιατί θα πεθάνεις, και όλα θα χαθούν μαζί σου. Αλλά, ο θάνατος δεν υπάρχει στ’ αλήθεια για εμάς, διότι δεν ξέρουμε τι είναι ο θάνατος, ξέρουμε μόνο τον φόβο του θανάτου. Όταν δεν φοβάσαι, όταν είσαι γενναίος και τολμηρός και γενναιόδωρος, δεν υπάρχει θάνατος για σένα.
Όποιος δεν ελπίζει, δεν πρόκειται ποτέ να βρει το ανέλπιστο.
Κανείς δεν μπορεί να βρει κάτι που δεν έχει ήδη.
Το μόνο που γνωρίζουμε αληθινά είναι ότι είμαστε ζωντανοί. Κι αφού η ζωή είναι τα πάντα, τότε γνωρίζουμε τα πάντα ή θα έπρεπε να γνωρίζουμε τα πάντα. Αν δεν γνωρίζουμε τα πάντα σημαίνει ότι δεν είμαστε αρκετά ζωντανοί. Οτιδήποτε μας αποτρέπει από το να γνωρίσουμε τα πάντα, αυτό είναι ο εχθρός μας, γιατί είναι εχθρός της ζωής. Το νόημα της ζωής είναι η ίδια η ζωή. Τα νοήματα δεν υπήρχαν, εμείς είμαστε αυτοί που δίνουμε νόημα στα πάντα.

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗΣ

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ