Η ΔΙΑΜΑΧΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΘΕΤΩΝ

                            

Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί προβάλλει η ζωή μας μέσα από τις αντιθέσεις;

Υπάρχουν αντιθέσεις που αναμφίβολα εξυπηρετούν συγκεκριμένες πρακτικές ανάγκες. Όλες οι διαστάσεις του χώρου και της κατεύθυνσης είναι αντιθετικές. Πάνω-κάτω, μέσα-έξω, ψηλά-χαμηλά, μακριά-κοντά, βορράς-νότος, κορυφή-πυθμένας, αριστερά-δεξιά.

Τα πράγματα περιπλέκονται όμως όταν μεταφέρουμε αυτό το μηχανισμό διάκρισης στη ζωή, στην αισθητική και την ηθική. Έτσι έχουμε καλό και κακό, ζωή και θάνατο, χαρά και πόνο, επιτυχία και αποτυχία, όμορφο και άσχημο, δυνατό και αδύνατο, έξυπνο και ηλίθιο, χρήσιμο και άχρηστο, δίκαιο και άδικο, υλικό και ιδεατό. Δεν θα υπήρχε καμία ένσταση και σε αυτό αν δεν ξεχνούσαμε ότι αυτή η διάκριση είναι τεχνητή, συμβατική και σε καμία περίπτωση τα όρια που χαράζουμε δεν έχουν απόλυτο μεταφυσικό και αμετάβλητο χαρακτήρα.. Σ αυτή τη δεύτερη περίπτωση ο χαρακτηρισμός αποκτά μαγική υπόσταση και έρχεται να αντικαταστήσει ή να παραμορφώσει το όντως πραγματικό.

Σύμφωνα με τη Γένεση, ένα από τα πρώτα καθήκοντα του Αδάμ ήταν να κατονομάσει τα ζώα και τα φυτά που υπάρχουν στη φύση. Ο Αδάμ ήταν ο πρώτος χαρτογράφος και σχεδιαστής φραγμάτων.Τα αποτελέσματα των προσπαθειών του Αδάμ, υπήρξαν θεαματικά, πανίσχυρα ,μαγικά. Έτσι έγινε λιγάκι φαντασμένος. Άρχισε να επεκτείνει τα φράγματά του προς τα μέσα. Αυτή η συμπεριφορά του κορυφώθηκε στο Δέντρο της Γνώσης, που ήταν στην πραγματικότητα το δέντρο των αντιθέτων του καλού και του κακού. Όταν ο Αδάμ γνώρισε τη διαφορά ανάμεσα στο καλό και το κακό, δηλαδή όταν χάραξε το μοιραίο φράγμα, ο κόσμος διαλύθηκε σε κομμάτια. Αμαρτάνοντας ο Αδάμ έστρεψε ολόκληρο τον κόσμο των αντιθέτων εναντίον του για να τον βασανίσει. Έτσι έπεσε πάνω στην ανθρωπότητα ολόκληρη η σειρά των αντιμαχομένων αντιθέτων. Φάνηκε ο πόνος ενάντια στη χαρά, η ζωή ενάντια στο θάνατο, ο μόχθος ενάντια στο παιχνίδι.

Η φύση, όμως, δε γνωρίζει τίποτε για αυτόν τον κόσμο των αντιθέτων στον οποίο ζουν οι άνθρωποι. Η φύση δεν αναπτύσσεται σε αληθινούς και ψεύτικους βατράχους, σε ηθικά ή ανήθικα δέντρα, σε ορθούς ή λαθεμένους ωκεανούς. Στη φύση δε θα συναντήσουμε ούτε ίχνος ιερών ή βέβηλων βουνών. Ακόμη, όπως όλοι γνωρίζουμε, δεν υπάρχουν όμορφα ή άσχημα είδη, πολύτιμοι ή ευτελείς οργανισμοί, τουλάχιστον όχι στη φύση, αφού εκείνη παράγει με την ίδια ευχαρίστηση και φροντίδα όλα τα είδη. Φυσικά, είναι αλήθεια ότι μερικά από τα πράγματα που αποκαλούμε <<αντίθετα>> υπάρχουν και στη Φύση. Για παράδειγμα, υπάρχουν μεγάλοι και μικροί βάτραχοι, μεγάλα και μικρά δέντρα, ώριμα και άγουρα πορτοκάλια. Αυτό όμως δεν γίνεται πρόβλημα ούτε προκαλεί αγχωτικούς παροξυσμούς. Ακόμη, ίσως να υπάρχουν έξυπνες και χαζές αρκούδες, αλλά αυτό δε φαίνεται να τις πολυενδιαφέρει. Δεν θα συναντήσουμε ποτέ συμπλέγματα κατωτερότητας σε αρκούδες.

Παρόμοια, υπάρχει ζωή και θάνατος στη φύση, αλλά δε φαίνεται να πέρνει τις τρομακτικές διαστάσεις που έχει στον κόσμο των ανθρώπων. Δε θα δείτε ποτέ μια γάτα μεγάλης ηλικίας να τρέμει από το φόβο του επικείμενου θανάτου. Απλά, θα βαδίσει ήσυχα στο δάσος, θα κουλουριαστεί κάτω από ένα δέντρο και θα πεθάνει.

Ο πόνος και η απόλαυση εμφανίζονται στη φύση, αλλά δεν αποτελούν πρόβλημα. Όταν πονάει ο σκύλος κλαψουρίζει,

όταν δεν πονάει, απλά δεν συμβαίνει τίποτε. Δε φοβάται μελλοντικούς πόνους, ούτε και αρνείται τους περασμένους !

Λέμε ότι αυτά φαίνονται έτσι επειδή η Φύση είναι βουβή. Αυτό δεν είναι αρκετό γιατί αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε πως η Φύση είναι εξυπνότερη από όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε. Σε τελική ανάλυση, η Φύση δημιούργησε τον ανθρώπινο εγκέφαλο, για τον οποίο κολακευόμαστε να πιστεύουμε ότι είναι το εξυπνότερο εργαλείο στον κόσμο.Μπορεί ένας ανόητος να δημιουργήσει λοιπόν ένα τέτοιο αριστούργημα;

* Ζούμε σε έναν κόσμο διαμάχης και αντιθέτων, επειδή ζούμε σ έναν κόσμο διαχωριστικών γραμμών. Αφού όμως η κάθε διαχωριστική γραμμή είναι ταυτόχρονα και γραμμή πυρός, ανακαλύπτουμε κάτι που ευθύνεται για το ανθρώπινο χάλι. Όσο δυνατότερα είναι τα φράγματα του ατόμου, τόσο περισσότερο περιχαρακωμένες είναι και οι διαμάχες του. Επιπλέον, όσο περισσότερο έλκεται κανείς από την ευχαρίστηση, τόσο περισσότερο φοβάται τον πόνο. Όσο αυξάνει η προσκόλλησή μας στο καλό, τόσο περισσότερο φοβάται μας κυριεύει το κακό. Όσο περισσότερο επιζητούμε την ευτυχία, τόσο τρέμουμε την αποτυχία. Όσο περισσότερο κρεμόμαστε από τη ζωή, τόσο τρομακτικότερος παρουσιάζεται ο θάνατος. Τέλος, όσο δίνουμε αξία σε κάτι, τόσο μας κυριεύει η ανησυχία για την απώλειά του.

Με άλλα λόγια, τα περισσότερα από τα προβλήματά μας είναι προβλήματα φραγμάτων και των αντιθέτων που αυτά δημιουργούν απλά και μόνο επειδή υπάρχουν.

Ο τρόπος με τον οποίο αγωνιζόμαστε συνήθως για να επιλύσουμε αυτά τα προβλήματα είναι η προσπάθειά μας να απαλείψουμε το ένα μέρος του ζεύγους. Χειριζόμαστε το πρόβλημα του καλού και του κακού προσπαθώντας να εξαφανίσουμε το κακό. Στη φιλοσοφία χειριζόμαστε τα εννοιολογικά αντίθετα και προσπαθούμε να εξαφανίσουμε τον ένα από τους πόλους ή να τον ελαττώσουμε μέχρι να ταυτιστεί με τον άλλον. Ο υλιστής προσπαθεί να μειώσει το νου και να τον μετατρέψει σε ύλη, ενώ ο ιδεαλιστής να μειώσει την ύλη και να τη μετατρέψει σε νου. Οι μονιστές προσπαθούν να μετατρέψουν την πολλαπλότητα σε ενότητα, ενώ οι πλουραλιστές να εξηγήσουν την ενότητα σαν πολλαπλότητα.

Το θέμα είναι ότι έχουμε πάντοτε την τάση να αντιμετωπίσουμε το φράγμα σαν να είναι ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ και στη συνέχεια να ασχολούμαστε με τα αντίθετα που δημιουργούνται από αυτό. Φαίνεται ότι ποτέ δεν αναρωτιόμαστε για την ύπαρξη του ίδιου του φράγματος.

Επειδή πιστεύουμε ότι το φράγμα είναι πραγματικό, φανταζόμαστε διαρκώς ότι τα αντίθετα δεν επιδέχονται αλλαγές, ότι είναι ξεχωριστά το ένα από το άλλο και για πάντα απομονωμένα. << Η Ανατολή είναι Ανατολή και η Δύση είναι Δύση και ποτέ δε θα συναντηθούν >>. Υποστηρίζουμε πως η ζωή και ο θάνατος, το καλό και το κακό, η αγάπη και το μίσος, ο εαυτός και οι άλλοι είναι τόσο διαφορετικά, όσο η μέρα με τη νύχτα. Μετά από αυτές τις σκέψεις υποθέτουμε πως μπορούμε να απολαύσουμε τη ζωή, μόνο αν εξαφανίσουμε τους αρνητικούς και ανεπιθύμητους πόλους των αντιθέτων. Ο Παράδεισος ερμηνεύεται γενικά όχι σαν το σημείο υπέρβασης των αντιθέτων, αλλά σαν τόπος συσσώρευσης όλων των θετικών τμημάτων των ζευγών των αντιθέτων.

Η ουσία είναι ότι χωρίς τη νύχτα δε θα μπορούσαμε να αναγνωρίσουμε καν εκείνο που αποκαλούμε ημέρα. Η καταστροφή του αρνητικού σημαίνει πως την ίδια στιγμή καταστρέφουμε όλες τις πιθανότητες να απολαύσουμε το θετικό

Η ρίζα της όλης δυσκολίας βρίσκεται στην τάση μας να βλέπουμε τα αντίθετα σαν εντελώς ασυμφιλίωτα , ξέχωρα το ένα από το άλλο. Ακό μη και τα απλούστερα των αντιθέτων, όπως η αγορά και η πώληση, θεωρούνται σαν δύο διαφορετικά και ξεχωριστά. Η αλήθεια,βέβαια, είναι ότι η πώληση και η αγορά είναι κατά κάποια έννοια διαφορετικά πράγματα αλλά (και εδώ βρίσκεται το θέμα) επίσης είναι εντελώς αδιαίρετα. Με άλλα λόγια, η αγορά και η πώληση είναι απλά δύο άκρες του ίδιου συμβάντος, δηλαδή της πράξης της αγοραπωλησίας. Με άλλα λόγια τα αντίθετα είναι εντελώς αδιαίρετα και αλληλεξαρτώμενα, και συνεπώς το ένα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το άλλο.

Έτσι γίνεται φανερό πως δεν υπάρχει το μέσα χωρίς το έξω, ούτε το πάνω χωρίς το κάτω, το κέρδος χωρίς τη ζημιά, η απόλαυση χωρίς τον πόνο, η ζωή χωρίς το θάνατο. 

Ο αρχαίος κινέζος σοφός Λάο Τσε έλεγε:

<< Υπάρχει καμιά διαφορά ανάμεσα στο ναι και το όχι;

Ή μήπως υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο καλό και το κακό;

Θά πρεπε άραγε να φοβάμαι ό,τι φοβούνται οι άλλοι;

Τι ανοησία! Η επάρκεια και η έλλειψη φυτρώνουν μαζί, η δυσκολία και η ευκολία συμπληρώνουν η μία την άλλη, το μακρύ και το βραχύ ισορροπούν το ένα στο άλλο, το ψηλό και το χαμηλό αναπαύονται το ένα στο άλλο. Αλλά και το εμπρός και το πίσω ακολουθούν το ένα το άλλο>>.

Ο Τσουάγκ Τσου συμπληρώνει :

<< Έτσι, εκείνοι που λένε ότι θα μπορούσαν να έχουν μόνο το σωστό δίχως το λάθος ή την καλή διακυβέρνηση δίχως τη λαθεμένη, δεν κατανοούν τις μεγάλες αρχές του σύμπαντος, ούτε τη φύση της όλης δημιουργίας. Παρόμοια πως θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για την ύπαρξη του Ουρανού χωρίς τη Γη; ή της αρνητικής αρχής χωρίς τη θετική, πράγμα που είναι ολοφάνερα αδύνατο. Παρόλα αυτά οι άνθρωποι συνεχίζουν να το συζητούν αδιάκοπα. Πραγματικά, πρέπει να είναι τρελοί ή απατεώνες >>.

                                                                            

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ