The Matrix

Ταινία που τα είχε όλα. Δράση, εντυπωσιακή πλοκή, όμορφους πρωταγωνιστές, έντονη μουσική και υψηλών προδιαγραφών κινηματογραφικά εφέ. Ίσως να έκοβε τόσα πολλά εισιτήρια, ακόμη κι αν δεν κουβαλούσε το βάθος του σεναρίου της. Κι αυτό το βάθος ήταν πραγματικά τόσο μεγάλο, που αναρωτιέται κανείς αν οι δημιουργοί της είχαν συνείδηση όλων αυτών ή αν τελικά η ταινία (αυτό γίνεται στην τέχνη άλλωστε) ήταν απλώς μια εμπνευσμένη σύλληψη.

Η ταινία εμπεριείχε όλα τα στοιχεία ενός  Ηρωικού Έπους. Κεντρικό σημείο πάντα ο Ήρωας, ο οποίος είναι ένας κοινός άνθρωπος. Το μόνο που αρχικά ίσως να τον ξεχωρίζει είναι μια τάση προς την έρευνα. Σε κανένα Μύθο όμως δεν φτάνει κάποιος στην αλήθεια μόνος του. Πάντα, υπάρχει ένας Δάσκαλος, ένα Ον που τον καθοδηγεί. Στην περίπτωση του δικού μας Ήρωα ο Δάσκαλος είναι ο Μορφέας (Θεός του ύπνου στην Ελληνική Μυθολογία, ο οποίος στη συγκεκριμένη ταινία ξυπνά τον Ήρωα από το λήθαργο).

Συνήθως όλα ξεκινάνε με μια Απόφαση. Αυτή είναι και η πρώτη δοκιμασία του μαθητή. Κανείς δεν μπορεί να διδαχθεί, αν δεν το θελήσει ο ίδιος. Γι’ αυτό, η μαθητεία είναι μια ενεργητική δράση. Μάλιστα υπάρχουν αναφορές ότι ο υποψήφιος στα μεγάλα μυστήρια της Αιγύπτου έπρεπε να διαλέξει ανάμεσα σε δύο ποτήρια κρασί. Ένα από τα δύο περιείχε δηλητήριο. Μ’ αυτόν τον τρόπο δοκιμαζόταν όχι μόνο αν είχε ξεπεράσει το φόβο του θανάτου, έχοντας πίστη στην αθανασία της ψυχής, αλλά και αν είχε αναπτύξει τέτοιες δυνάμεις, ώστε να μπορεί να διαισθανθεί ποιο είναι το κρασί που δεν θα τον οδηγούσε στο θάνατο.  Διότι μόνο ένας ανόητος πεθαίνει, ενώ δεν χρειάζεται να το κάνει. (Ίσως,  αν κάποιος επέλεγε το λάθος ποτήρι, να μην τον άφηναν να το πιει). 

Έτσι και στην ταινία, ο υποψήφιος στη Μύηση, δηλαδή στη γνώση, πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στο κόκκινο και στο μπλε χάπι. Συνεπώς, καλείται να επιλέξει ανάμεσα στο βόλεμα που προσφέρουν η άγνοια και η έλλειψη συνείδησης και στην «κατάρα» της γνώσης, στο «βάρος» της ελευθερίας και της υπευθυνότητας. Ο πρωταγωνιστής όμως επιλέγει το δεύτερο και η δράση ξεκινά. Ξαναγεννιέται στον πραγματικό κόσμο αυτήν τη φορά. Δεν είναι τυχαίο ότι τους μυημένους στα μεγάλα μυστήρια τους ονόμαζαν «δύο φορές γεννημένους», «διγενείς» ή «τρισμέγιστους». Και αυτό, επειδή γεννιόντουσαν μία φορά στην ύλη, όπως όλοι μας, και μία στο πνεύμα.

Στη νέα αυτή κατάσταση που βρίσκεται, προσπαθεί πλέον με αργό ρυθμό να προσαρμοστεί και να μάθει να ζει στην πραγματικότητα. Σ’ αυτήν την προσπάθεια τον βοηθούν οι σύντροφοί του, οι οποίοι έχουν     περάσει την ίδια εμπειρία πριν απ’ αυτόν.

Άλλο ενδιαφέρον σημείο είναι ότι καθώς γεννιέται, πονάνε τα μάτια του. Ο Μορφέας του λέει ότι αυτό συμβαίνει, επειδή τα χρησιμοποιεί για πρώτη φορά. Εδώ, ο συμβολισμός είναι ξεκάθαρος. Θυμίζουμε τον Πλάτωνα, ο οποίος στο «Μύθο της Σπηλιάς» αναφέρει ότι είναι σημαντικό αυτός που θα βγει από τη σπηλιά, να το κάνει αργά, προκειμένου να συνηθίσουν τα μάτια του, αλλιώς θα τυφλωθεί από το φως. Πρέπει δηλαδή ο μαθητής να κατακτά τη γνώση σιγά-σιγά, διαφορετικά θα τυφλωθεί και θα γίνει εγωιστής. Συνεπώς, θα χρησιμοποιήσει αυτά που γνωρίζει για κακό σκοπό.

Αφού όμως κάποιος γνωρίσει την αλήθεια, δηλαδή την ομορφιά και το φως του κόσμου έξω από τη σπηλιά, θα θελήσει να τη μοιραστεί με τους αλυσοδεμένους. Θα θελήσει να τους βοηθήσει να σπάσουν τις αλυσίδες τους. Το ίδιο κάνει κι ο Ήρωάς μας. Αφού ανακαλύψει το Μάτριξ (Μάγια= ψευδαίσθηση, σανσκριτική ονομασία για τον αισθητό κόσμο), προσπαθεί -επιστρέφοντας σ’ αυτό- να πείσει κι άλλους να αφυπνιστούν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να χαρακτηριστεί τρομοκράτης από τους άρχοντες της σπηλιάς, οι οποίοι στη συγκεκριμένη ταινία είναι μηχανές. (Άλλος ένας συμβολισμός για την απάνθρωπη τεχνοκρατική νοοτροπία της κοινωνίας που ζούμε). Οι μηχανές αυτές τρέφονται από τους ανθρώπους, από τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Ο Πλάτωνας λέει ότι οι άρχοντες της σπηλιάς, που είναι ελεύθερα όντα χωρίς αλυσίδες (άρα πιο εξελιγμένα), δημιουργούν μηχανισμούς μέσα στη σπηλιά, για να κρατούν τους ανθρώπους όσο γίνεται στην άγνοια, επειδή τους έχουν ανάγκη για να εξασκούν πάνω τους εξουσία. Διαφορετικά, δεν έχει νόημα η ύπαρξή τους. Έτσι λοιπόν, στην ταινία ξεκινά ένας ανταρτοπόλεμος μεταξύ των καλών και των κακών. Αυτός ο πόλεμος μεταξύ των «γιων του Ήλιου» και των «γιων της Σελήνης» είναι ένα αρχετυπικό μοτίβο, το οποίο συναντάμε σε μύθους και πανάρχαιους πολιτισμούς.

Ένα άλλο σημαντικό θέμα που αγγίζει η ταινία, είναι η προδοσία. Ο προδότης κατέχει κάτι από τη γνώση, δεν έχει όμως την  ανδρεία να «σηκώσει» αυτήν τη γνώση. Προτιμά να τη θυσιάσει στον βωμό του πλούτου και της εφήμερης δόξας. Στην ταινία, προδίδει το Δάσκαλό του, τους συντρόφους του και το σκοπό τους, για να γίνει Σταρ του Χόλυγουντ (φοβερός ο σαρκασμός του σκηνοθέτη). Ο Μαθητής πρέπει να περάσει πολλές δοκιμασίες πριν αναμετρηθεί τελικά με το μεγαλύτερο εχθρό του, ο οποίος είναι ο ίδιος του ο εαυτός, οι αμφιβολίες, η έλλειψη πίστης, ο εγωισμός. Πρέπει να γίνει σαν τον Αϊ-Γιώργη, ο οποίος σκοτώνει το Δράκο, δηλαδή την ίδια του τη σκιά. (Ας θυμηθούμε τον Τελευταίο Πειρασμό του Καζαντζάκη, έργο που αναφέρεται ακριβώς σ’ αυτήν την τελική δοκιμασία.)

Αυτός είναι και  ο λόγος για τον οποίο αυτό που προσπαθεί να μάθει ο ΄Ηρωας-Μαθητής σε όλη του την εκπαίδευση, είναι η ανάπτυξη της Αρετής της Πίστης. Πρέπει να πιστέψει στις δυνάμεις του, να πιστέψει στο σκοπό του και στην Αθανασία της ψυχής του. Μόνο τότε γίνεται άτρωτος στον πόλεμο με τους άρχοντες του Μάτριξ. Διότι, όπως του λέει ο Μορφέας, «Αν πεθάνει το πνεύμα σου, πεθαίνει και το σώμα». Αλλά, και ο Χριστός  έλεγε ότι μπορούμε να κάνουμε τα βουνά να κινηθούν, αν το πιστέψουμε πραγματικά. Η δύναμη αυτής της πίστης θα αποδείξει ότι είναι ο εκλεκτός. Εδώ πάλι, βρίσκουμε αναφορά στην Ινδική παράδοση για τους Αβατάρα, τους εκλεκτούς, οι οποίοι έρχονται, για να βοηθήσουν τον κόσμο, όταν αυτός απομακρύνεται από την αλήθεια.

Είναι πραγματικά πολλά τα σημεία στα οποία θα μπορούσε κανείς να σταθεί και ν’ αναλύσει. Σκοπός όμως αυτού του άρθρου είναι μια μικρή παρουσίαση της ταινίας, προκειμένου να κινήσει το ενδιαφέρον του σκεπτόμενου θεατή. Όλα τα υπόλοιπα τ’ αφήνουμε στον ίδιο να τα αναγνωρίσει ή να τα θυμηθεί ...

Ούτως ή άλλως, η μεγάλη ερώτηση που πάντα θα  περιμένει  απάντηση είναι: 
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΑΤΡΙΞ;   
ΠΗΓΗ
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ