Τετάρτη 7 Νοεμβρίου 2012

Ο Ερωτόκριτος, του Βιτσέντζου Κορνάρου (ΒΙΝΤΕΟ)


Ο Ερωτόκριτος συντέθηκε από τον Βιτσέντσο Κορνάρο ) που γεννήθηκε στη Σητεία της Κρήτης τον 17ο αιώνα. (1553 – 1614) . Είναι ένα επικό, αφηγηματικό ποίημα και αποτελείται από δέκα χιλιάδες δώδεκα (10.012) ιαμβικούς δεκαπεντασύλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους γραμμενους στην Κρητική Διάλεκτο (οι τελευταίοι δώδεκα στίχοι αναφέρονται στον ποιητή).

Ο Κορνάρος, ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της αναγεννησιακής λογοτεχνίας της Κρήτης, είναι επίσης συγγραφέας και του θρησκευτικού δράματος «Η θυσία του Αβραάμ».
Ο “Ερωτόκριτος” ανήκει στην κατηγορία των επικών ποιημάτων και θεωρείται ως ένα από τα αριστουργήματα της Ελληνικής Λογοτεχνίας. Τον τίτλο του τον έχει πάρει από τον Ερωτόκριτο, το κύριο πρόσωπο του έργου, το οποίο υποδηλώνει «αυτόν που έχει κριθεί από τον Έρωτα».
Κεντρικό θέμα του είναι ο έρωτας ανάμεσα σε δύο νέους, τον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα, και γύρω από αυτό περιστρέφονται και άλλα θέματα όπως η τιμή, η φιλία, η γενναιότητα και το κουράγιο. Ο “Ερωτοκριτος” ειναι το επος που συνδέει την αρχαια με την νεωτερη Ελλαδα, μεσω μιας ηρωικής – ερωτικής σύνδεσης Κρητης – Αθήνας.
Ο Ερωτόκριτος πέρασε στην λαϊκή παράδοση και παραμένει δημοφιλές κλασικό έργο, χάρη και στη μουσική με την οποία έχει μελοποιηθεί. Μαζί με την Ερωφίλη του Γεώργιου Χορτάτση είναι από τα σημαντικότερα έργα της Κρητικής λογοτεχνίας.
Η πρώτη έντυπη έκδοση του ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ έγινε το 1713 στη Βενετία, ένα αντίγραφο της οποίας σώζεται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, ενώ στο Βρετανικό Μουσείο σώζεται ένα χειρόγραφο του 1710.
Η έκδοση του 1713 ανατυπώθηκε το 1737 και ένα αντίτυπο υπάρχει σήμερα στην Εθνική Βιβλιοθήκη, στην Αθήνα. Έκτοτε έγιναν πολλές εκδόσεις στη Βενετία, σε χιλιάδες αντίτυπα και αρκετές στην Αθήνα μετά την Απελευθέρωση.
Εκείνο πάντως που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι αν και ο Κορνάρος θεωρείται περίπου “λαϊκός” ποιητής, χωρίς να διαφαίνεται κάποια ιδιαίτερη παιδεία εκ μέρους του, τόσο το μέτρο, όσο και η ομοιοκαταληξία στον ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟ είναι πραγματικά τέλειες, χωρίς παράλληλα να παραβιάζονται πουθενά οι κανόνες της γλώσσας ή ο σωστός τονισμός των λέξεων.

Ταυτόχρονα, η ρίμα είναι παντού ιδιαίτερα πλούσια, με μεγάλη ποικιλία και εκφράζεται αβίαστα και με πειθαρχιμένη επανάληψη. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη σημασία αν λάβουμε υπόψη μας και την ιδιαίτερα μεγάλη έκταση του έπους. Από αυτές τις απόψεις, το ποίημα θεωρείται εφάμιλλο των καλύτερων έργων της δημοτικής ποίησης.
Σε ότι αφορά την υπόθεση, η κριτική έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο Κορνάρος δεν μιμήθηκε κάποια προγενέστερα έργα. Παράλληλα θα συναντήσουμε πάμπολλα ελληνικά και βυζαντινά στοιχεία, ενώ υπάρχουν ομοιότητες με έργα όπως η “Ερωφίλη” και η “Θυσία του Αβραάμ”. Το εκπληκτικό και εκείνο που πρέπει να κρατήσουμε είναι ότι, οι Βενετοί της Κρήτης του 15-16ου αιώνα είχαν εξελληνιστεί, καθόσον σκεπτόντουσαν τραγούδαγαν και έγραφαν σαν ¨Ελληνες.
Η διάδοση του ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ, μετά την πρώτη έκδοσή του το 1713, υπήρξε τεράστια σε όλες τις περιοχές όπου ζούσε τότε ο Ελληνισμός. Μάλιστα το έπος έγινε κανονικό “λαϊκό ανάγνωσμα”, το οποίο αποστηθιζόταν και απαγγελόταν σε κάθε ευκαιρία. Στίχοι του εμφανίστηκαν στη λαϊκή ερωτική ποίηση για πολλά χρόνια έκτοτε, ενώ τα δρώμενα έδωσαν αφορμή για θεατρικές παραστάσεις, δημιουργία τοπωνυμίων κ.α
Ήταν τέτοια η δημοτικότητα που γνώρισε ο ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ, ώστε ο ίδιος ο Αδαμάντιος Κοραής χαρακτήρισε, στις αρχές του 19ου αιώνα πλέον, τον Κορνάρο ως τον “Όμηρο της λαϊκής φιλολογίας”. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία καθόσον ο Κοραής θεωρούσε πάντα το επαναλαμβανόμενο μέτρο στο ποίημα αυτό σαν βαναυσότητα στη γλώσσα. Πάντως μεταγενέστερα οι Παλαμάς, Πολέμης και Δροσίνης το είχαν σαν πηγή έμπνευσης.
Υπόθεση και μέρη του «Ερωτόκριτου».
Το έργο διαδραματίζεται στην Αθήνα:
“εις την Αθήνα, που ήτονε τση μάθησις η βρώσις
και το θρονί της αρετής κι ο ποταμός τση γνώσης…” (στ. 25-26, Α΄μέρους).
Η εποχή όμως που περιγράφει αποτυπώνει ένα ιπποτικό πνεύμα, που το γνωρίσαμε κυρίως μέσω της επανεμφανίσεώς του στη Δύση… Το έπος συνδέει μυστηριακά την Κρήτη με την Αθήνα και την υπόλοιπη Ελλάδα.
Το έπος χωρίζεται σε πέντε μέρη και η υπόθεση είναι συνοπτικά η εξής:
Ο βασιλιάς της Αθήνας Ηράκλης και η σύζυγός του Άρτεμη αποκτούν μετά από πολλά χρόνια γάμου μια κόρη, την Αρετούσα. Τη βασιλοπούλα ερωτεύεται ο γιος του Πεζόστρατου, πιστού συμβούλου του βασιλιά, ο Ερωτόκριτος. Επειδή δεν μπορεί να φανερώσει τον έρωτά του, πηγαίνει κάτω από το παράθυρό της τα βράδια και της τραγουδά. Η κοπέλα σταδιακά ερωτεύεται τον άγνωστο τραγουδιστή. Ο Ηράκλης, όταν μαθαίνει για τον τραγουδιστή, του στέλνει 10 στρατιώτες του για να τον συλλάβουν, ο Ερωτόκριτος όμως μαζί με τον αγαπημένο του φίλο σκοτώνει τους 2 στρατιώτες του βασιλιά και λαβώνει τους άλλους 8. Ο Ερωτόκριτος, καταλαβαίνοντας ότι ο έρωτάς του δεν μπορεί να έχει αίσια έκβαση, ταξιδεύει στη Χαλκίδα για να ξεχάσει. Στο διάστημα αυτό ο πατέρας του αρρωσταίνει και όταν η Αρετούσα τον επισκέπτεται, βρίσκει στο δωμάτιο του Ερωτόκριτου μια ζωγραφιά που την απεικονίζει και τους στίχους που της τραγουδούσε. Όταν εκείνος επιστρέφει, ανακαλύπτει την απουσία της ζωγραφιάς και των τραγουδιών και μαθαίνει ότι μόνο η Αρετούσα τους είχε επισκεφτεί. Επειδή καταλαβαίνει ότι αποκαλύφθηκε η ταυτότητά του και ότι μπορεί να κινδυνεύει, μένει στο σπίτι προσποιούμενος ασθένεια και η Αρετούσα του στέλνει για περαστικά ένα καλάθι με μήλα, ως ένδειξη ότι ανταποκρίνεται στα συναισθήματά του.
Ο βασιλιάς οργανώνει κονταροχτύπημα για να διασκεδάσει την κόρη του. Παίρνουν μέρος πολλά αρχοντόπουλα από όλον τον γνωστό κόσμο και ο Ερωτόκριτος αναδεικνύεται νικητής.
Το ζευγάρι αρχίζει να συναντιέται κρυφά στο παράθυρο της Αρετούσας. Η κοπέλα παρακινεί τον Ερωτόκριτο να τη ζητήσει από τον πατέρα της. Όπως είναι φυσικό, ο βασιλιάς εξοργίζεται με το “θράσος” του νέου και τον εξορίζει. Ταυτόχρονα φτάνουν προξενιά για την Αρετούσα από το βασιλιά του Βυζαντίου. Η κοπέλα αμέσως αρραβωνιάζεται κρυφά με τον Ερωτόκριτο, πριν αυτός εγκαταλείψει την πόλη.
Η Αρετούσα αρνείται να δεχθεί το προξενιό και ο βασιλιάς τη φυλακίζει μαζί με την πιστή παραμάνα της. Έπειτα από τρία χρόνια, όταν οι Βλάχοι πολιορκούν την Αθήνα, εμφανίζεται ο Ερωτόκριτος μεταμφιεσμένος. Σε μια μάχη σώζει τη ζωή του βασιλιά και τραυματίζεται.
Ο βασιλιάς για να ευχαριστήσει τον τραυματισμένο ξένο του προσφέρει σύζυγο την κόρη του. Η Αρετούσα αρνείται και αυτόν τον γάμο και στη συζήτηση με τον μεταμφιεσμένο Ερωτόκριτο επιμένει στην άρνησή της. Ο Ερωτόκριτος την υποβάλλει σε δοκιμασίες για να επιβεβαιώσει την πίστη της και τελικά της αποκαλύπτεται αφού λύνει τα μαγικά που τον είχαν μεταμορφώσει. Ο βασιλιάς αποδέχεται το γάμο και συμφιλιώνεται με τον Ερωτόκριτο και τον πατέρα του και ο Ερωτόκριτος ενώνεται οριστικά με την Αρετούσα και ανεβαίνει στον θρόνο της Αθήνας.

Ο  Μάνος Κατράκης μας χάρισε μερικούς στοίχους όπως αυτός ήξερε:
Καί ο αείμνηστος Νίκος Ξυλούρης μας άφησε κληρονομιά την καλύτερη εκτέλεση του:
Τ άκουσες, Αρετούσα μου, τα θλιβερά μαντάτα;
ο Kύρης σου μ’ εξόρισε σ’ τση ξενιτιάς τη στράτα;
Tέσσερεις μέρες μοναχάς μου ‘δωκε ν’ ανιμένω,
κι αποκεί να ξενιτευτώ, πολλά μακρά να πηαίνω.
Kαι πώς να σ’ αποχωριστώ, και πώς να σου μακρύνω,
και πώς να ζήσω δίχως σου στο χωρισμόν εκείνο
Kατέχω το κι ο Kύρης σου γλήγορα σε παντρεύγει,
Pηγόπουλο, Aφεντόπουλο, σαν είσαι συ, γυρεύγει.
Kι ουδέ μπορείς ν’ αντισταθείς, σα θέλουν οι Γονείς σου
νικούν την-ε τη γνώμη σου, κι αλλάσσει η όρεξή σου.
“Mιά χάρη, Aφέντρα, σου ζητώ, κ’ εκείνη θέλω μόνο,
και μετά κείνη ολόχαρος τη ζήση μου τελειώνω.
Tην ώρα που αρραβωνιαστείς, να βαραναστενάξεις,
κι όντε σα νύφη στολιστείς, σαν παντρεμένη αλλάξεις,
ν’ αναδακρυώσεις και να πεις· “Pωτόκριτε καημένε,
τά σου’ταξα λησμόνησα, τό’θελες πλιό δεν έναι
Kαι κάθε μήνα μιά φορά μέσα στην κάμερά σου,
λόγιασε τά’παθα για σε, να με πονεί η καρδιά σου.
Kαι πιάνε και τη σγουραφιάν (ζωγραφιά), που’βρες στ’ αρμάρι μέσα,
και τα τραγούδια, που’λεγα, κι οπού πολλά σου αρέσα’,
και διάβαζέ τα, θώρειε τα, κι αναθυμού κ’ εμένα,
που μ’ εξορίσανε ο-για σε πολλά μακρά στα ξένα.
Kι ας τάξω ο κακορίζικος, πως δε σ’ είδα ποτέ μου,
μα ένα κερί-ν αφτούμενον εκράτουν, κ’ ήσβησέ μου.
Ακολουθεί ολόκληρο το ποίημα του Ερωτόκριτου ( πέντε ενότητες). Είναι σίγουρο ότι όταν το διαβάζετε, θα αρχίσετε να το τραγουδάτε. Απολαύστε το!





ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Επειδη Η Ανθρωπινη Ιστορια Δεν Εχει Ειπωθει Ποτε.....Ειπαμε κι εμεις να βαλουμε το χερακι μας!

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.