Τι Είναι ο Θεός, ο Άνθρωπος και η Ψυχή;

 Γιώργος Ιωαννίδης

Κύρια μέριμνα της Μεταφυσικής είναι αναζήτηση των αρχών των πραγμάτων, γεγονός που σημαίνει την εξερεύνηση των αιτιών των όντων, θέμα βαθύτατα υπαρξιακό για το οποίο έχουν γραφτεί τόσα και τόσα, ενώ μπορούν να γραφτούν ακόμη περισσότερα.
Μια τέτοια προσέγγιση λοιπόν στα ζητήματα αυτά μπορεί να γίνει μέσω της ανάλυσης ορισμένων καίριων λέξεων που όπως πιστεύω μπορούν να καταδείξουν υψηλά νοήματα.

Συγκεκριμένα, η ετυμολογία της λέξης Θεός, αν και άγνωστη, καθόλου άδικα από τον Πλάτωνα (Κρατύλος 397d) σχετίζεται με το θέω που σημαίνει τρέχω. Θεός επομένως είναι ο ευκίνητος, εκείνος που δεν γνωρίζει τα βατά όρια του χρόνου.

Άνθρωπος τώρα, δεν σημαίνει αναθρώσκω (δηλαδή αναπηδώ) όπως αβάσιμα αναφέρουν πολλοί, αλλά προέρχεται από το ανδρ-ωπός, αυτός δηλαδή που μοιάζει με άνδρα. Στο σημείο αυτό δεν γίνεται λόγος βέβαια στο αρσενικό φύλο αλλά γενικότερο στο ανθρώπινο είδος. Να σημειώσω, πως ο όρος νοείται υποτιμητικά – έτσι, άνθρωπος είναι αυτός που δεν είναι ήρωας, δαίμονας ή Θεός, κατά τα πρότυπα της αρχαιοελληνικής κοσμικής ιεραρχίας πάντα.
Εφόσον λοιπόν ο άνθρωπος δεν είναι Θεός, σημαίνει πως δεν είναι ευκίνητος, δηλαδή είναι περιορισμένος μέσα στα βατά (για τον ίδιο) όρια του χρόνου. Καθόλου παράξενο συνεπώς που κάθε άνθρωπος επιδιώκει να μιμηθεί την θεϊκή κατάσταση μέσα από την κίνηση, ως χορευτής (βλ. πορεία των άστρων), δρομέας (βλ. αγώνες), εραστής κ.ο.κ. (βλ. το Πλατωνικό Φαίδων).
Κατανοούμε λοιπόν πως οι ίδιες οι ετυμολογίες των παραπάνω λέξεων δίνουν ιδιαίτερη βάση στο θέμα του χρόνου. Αν ο Θεός είναι πανταχού παρών τότε ο άνθρωπος είναι μια στιγμή, περιορισμένος δηλαδή μέσα στις διαστάσεις του χρόνου – λεπτομέρεια που γίνεται εμφανής αν ακόμη αναλύσουμε την λέξη Ψυχή που η αρχική της σημασία είναι αυτή της πνοής, της ζωής (βλ. Ζευς) και της ανάσας. Αν λοιπόν η Ψυχή είναι η ενέργεια που κινεί (βλ. το Αριστοτελικό Περί Ψυχής 405), τότε ο άνθρωπος ως ακίνητο ον, εμψυχωμένος πλέον (δηλαδή κινούμενο όχημα ή άρμα) αγγίζει λίγο περισσότερο την θεϊκή κατάσταση.
Προσέξτε όμως και την σχέση της λέξης Ψυχή με το ψύχω που σημαίνει παγώνω. Η αέρινη φύση της ψυχής θα έλεγε κανείς πως χάνοντας την θέρμη της, απολύει τα φτερά της (βλ. το Πλατωνικό Φαίδρο) και ως έτσι στερεοποιείτε δηλαδή βαραίνει που σημαίνει ότι κινείτε αργά!
Το «μυστικό» λοιπόν αν θέλετε συμπέρασμα που προκύπτει από όλα αυτά, έγκειται στην σημασία της κίνησης, της ροής, της εναλλαγής… στοιχεία που αποτελούν δηλαδή το ίδιο το θεμέλιο της ζωής. Και κάπου εδώ, δικαιολογημένα μπορούμε να θυμηθούμε τα σχόλια του Ιεροκλή στα Χρυσά Έπη των Πυθαγορείων, όπου αναφέρει ανάμεσα στα άλλα πως δια του Ζευς τα πάντα είναι και τα πάντα υπάρχουν. Ο Θεός φυσικά δεν υπάρχει (αφού όταν αναφερόμαστε σε ύπαρξη εννοούμε πως κάτι υφίσταται υπό μιας αρχής – ο Θεός όμως, οριζόμενος ως η αρχή όλων των πραγμάτων δεν μπορεί να υπάρχει!), αλλά είναι. Κατά αντιστοιχία, ένα τέτοιο κομμάτι του ανθρώπου είναι όχι το Εγώ του αλλά ο Εαυτός του, αυτό δηλαδή που είναι κατ’ αντιδιαστολή προς τους άλλους, όπως υπάρχει ο ίδιος.
Μήπως αυτό σημαίνει πως κάθε άνθρωπος είναι ένα μακρινό είδωλο του Θεού; Πιστεύω πως ναι…

πηγη