Κληρονομούμε επίκτητα χαρίσματα;

Αν έχεις μάθει να παίζεις καταπληκτική κιθάρα, ακόμη κι αν έχεις αφοσιωθεί τόσο πολύ ώστε να ματώνεις κάθε μέρα τα χέρια σου στις χορδές της, το παιδί που θα κάνεις αργότερα δεν θα έχει ιδέα για το παίξιμο της κιθάρας. Καμιά από τις μουσικές γνώσεις σου δεν θα μεταφερθεί στον απόγονό σου.

Αν σε όλη σου τη ζωή είσαι επαναστάτης και έχεις μάθει να μη σκύβεις ποτέ το κεφάλι σου, το παιδί που θα γεννήσεις αύριο δεν θα έχει καμιά προδιάθεση για να συνεχίσει την επανάστασή σου.

Αν είσαι Έλληνας αλλά γεννήθηκες και ζεις επί πολλά χρόνια στο εξωτερικό με ξένους θετούς γονείς, πιθανότατα δεν θα σου αρέσει το ελληνικό φαγητό, δεν θα μιλάς Ελληνικά, και κάθε τι ελληνικό θα είναι τελείως αδιάφορο για σένα…

Τα «επίκτητα χαρακτηριστικά ενός οργανισμού δεν κληρονομούνται». Αυτό πιστεύει η σημερινή Βιολογία, αυτή τουλάχιστον που διδάσκεται στα σχολεία. Με άλλα λόγια, ενώ αναγνωρίζουμε ότι η Φύση είναι τόσο «σοφή» ώστε να δημιουργήσει απίστευτα περίπλοκες δυνατότητες όπως αυτές του εγκεφάλου μας, πιστεύουμε ταυτόχρονα ότι είναι τόσο ανόητη που δεν κατασκεύασε κανέναν μηχανισμό για την αποθήκευση και τη διάσωση του Νου και της Σκέψης και της Μνήμης, αυτών των χαρακτηριστικών που είναι καθοριστικά για την επιβίωσή μας.

Είναι όμως έτσι; Μήπως διαθέτουμε –αντίθετα με ό,τι πιστεύει σήμερα η επίσημη επιστήμη– μηχανισμούς που αποθηκεύουν, σε κυτταρικό επίπεδο, τις γνώσεις και τις εμπειρίες, όχι μόνο τις δικές μας, αλλά και όλων των προγόνων μας; Μήπως στα κύτταρά μας είναι κατά κάποιον τρόπο εγγεγραμμένη η ιστορία εκατομμυρίων χρόνων εξέλιξης, και μπορούμε να την ανασύρουμε, να τη «θυμηθούμε»;

Οι βιολόγοι αρνούνται ότι υπάρχει άλλος μηχανισμός καταγραφής μέσα στο κύτταρο πέρα από το DNA. Όπως όμως θα δούμε παρακάτω, μάλλον πολλά μυστικά των κυττάρων μας δεν τα έχουμε ανακαλύψει ακόμη, και όσα έχουμε ανακαλύψει τα θεωρούμε «ταμπού» και προτιμάμε να μην τα συζητάμε…

Ακολουθείστε τα tabs παρακάτω, για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο του Λουκά Καβακόπουλου, που δημοσιεύτηκε στο τεύχος 82 του περιοδικού Strange….

Το μυαλό έρχεται γεμάτο… Οτιδήποτε, από τις ικανότητες αντίληψης μέχρι την αφηρημένη Φυσική και τους κανόνες των κοινωνικών ανταλλαγών, όλα βρίσκονται μέσα στο μυαλό. Αυτά τα πράγματα δεν τα μαθαίνουμε, βρίσκονται έτοιμα, προεγκατεστημένα από το εργοστάσιο…Dr. Michael Gazzaniga, νευροψυχολόγος, 1998

Η αλήθεια είναι ότι τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, τα παιδιά μοιάζουν πράγματι να μη γνωρίζουν απολύτως τίποτε. Ακόμη και τα πιο βασικά πράγματα, εκείνα που οι γονείς τους επαναλαμβάνουν σε όλη τους τη ζωή, όπως π.χ. το πώς να τρώνε, το πώς να πηγαίνουν στην τουαλέτα, το πώς να επικοινωνούν με τους γύρω τους, τους είναι τελείως άγνωστα. Πώς να πιστέψει λοιπόν κανείς ότι διαθέτουν μνήμες και εμπειρίες εκατομμυρίων ετών;

Βασισμένος στην τελευταία παρατήρηση, ο Άγγλος φιλόσοφος Τζον Λοκ (1632-1704), διατύπωσε τον 17ο αιώνα τη θεωρία τής «tabula rasa», του «κενού πίνακα». Σύμφωνα μ’ αυτήν, ο άνθρωπος γεννιέται με κενό Νου, τελείως άδειο όπως ένα άγραφο χαρτί. Σύμφωνα με τον Λοκ δεν υπάρχουν προδιαθέσεις, δεν υπάρχουν έμφυτες ιδέες ή μνήμες που κάνουν τον έναν άνθρωπο να ξεχωρίζει από τον άλλον.

Νομίζω ότι ο φιλόσοφος δεν ήθελε να καταλήξει σε ένα βιολογικό συμπέρασμα. Ήταν σίγουρα αρκετά παρατηρητικός για να προσέξει ότι κάθε άνθρωπος γεννιέται με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Χρησιμοποιούσε όμως αυτή την επιχειρηματολογία για να υποστηρίξει κάτι που ήταν απαραίτητο για την εποχή του, τότε που οι άνθρωποι χωρίζονταν με πολύ άσχημο τρόπο σε «αφέντες» και «υπηκόους»: Ήθελε να τονίσει ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται όμοιοι, με την ίδια μορφή, με ίσα δικαιώματα, και δεν υπάρχει κανένας λόγος να θεωρούνται άλλοι ως ανώτεροι και άλλοι ως κατώτεροι…

Τη θεωρία τού Λοκ όμως χρησιμοποίησε αργότερα κυριολεκτικά ο «πατέρας της ψυχανάλυσης», ο Σίγκμουντ Φρόιντ, για να στηρίξει τις δικές του θεωρίες. Επειδή όμως τα μωρά έχουν ολοφάνερα διαφορετικές προσωπικότητες και δεν μπορείς με τίποτε να τα δεις σαν «κενούς πίνακες», ο Φρόιντ αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι το άγραφο χαρτί του ανθρώπου δεν είναι τελικά και τόσο… άγραφο. Επάνω του, είπε, υπάρχουν προγραμμένα κάποια βασικά ένστικτα, όπως το ένστικτο της επιβίωσης και το ένστικτο της αναπαραγωγής. Αλλά αυτά είναι τελείως ζωώδη και απλοϊκά, και λειτουργούν ως απλοί μηχανισμοί που διασφαλίζουν την επιβίωση του οργανισμού, τόνιζε.

Όλα αυτά βόλεψαν πολύ στους αρχηγούς των ισχυρότερων πολιτικών συστημάτων του 20ού αιώνα, του καπιταλισμού και του «υπαρκτού» κομμουνισμού, οι οποίοι ήθελαν –και θέλουν– να βλέπουν τον άνθρωπο ως μια μηχανή, ως ένα απρόσωπο και εύκολα καθοδηγούμενο πρόβατο προς άρμεγμα, χωρίς ταυτότητα και ιστορία. Έτσι, οι θεωρίες τού Φρόιντ προωθήθηκαν από διάφορα –πολιτικά, στην ουσία– κέντρα ως η «ανώτερη ερμηνεία» της ανθρώπινης ψυχολογίας. Και έτσι, από τότε, ο σημερινός άνθρωπος πείθεται ότι δεν έχει ταυτότητα, ότι είναι ένα «κοσμικό ατύχημα». Αυτή η «φιλοσοφική» στάση, τον οδηγεί πολύ συχνά στην απογοήτευση και στην αυτοκαταστροφή…

Αργότερα, όταν οι ερευνητές της ανθρώπινης ψυχής άρχισαν να καταλαβαίνουν ότι η θεωρία τής tabula rasa είναι τελικά ύποπτη και στην ουσία είναι απλά μια πολιτική προπαγάνδα, άρχισαν να την ονομάζουν –υποτιμητικά– «Τυπικό Μοντέλο των Κοινωνικών Επιστημών» (Standard Social Science Model) και να απομακρύνονται από αυτήν. Εξάλλου, όλες οι επιστημονικές ανακαλύψεις έδειχναν ότι δεν ίσχυε. Όμως ο ερχομός του Ναζισμού και των φασιστικών πολιτικών συστημάτων μετέτρεψε την υπόνοια της ύπαρξης μιας «γενετικής μνήμης» σε εφιάλτη, και έτσι οι περισσότεροι επιστήμονες προτίμησαν να αποσιωπήσουν το όλο θέμα. (Σκέφτεστε τι θα γινόταν αν ο Δυτικός κόσμος αποδεχόταν τη δεκαετία τού 1930 την ύπαρξη της γενετικής μνήμης;)

Όμως η αλήθεια δεν κοιτάζει τις κοινωνικές αναγκαιότητες και αργά ή γρήγορα βγαίνει στην επιφάνεια. Ακόμη και οι πιο σκληροπυρηνικοί ακόλουθοι του Φρόιντ άρχισαν να παρατηρούν ότι στο «άγραφο χαρτί» της ανθρώπινης ψυχής ήταν γραμμένες και πολλές άλλες… σημειώσεις, πολύ σημαντικές για να μπορέσουν να τις αρνηθούν και να τις αποσιωπήσουν.

Το 1904, ο Γερμανός βιολόγος Ρίχαρντ Σέμον έγραψε για την ιδέα του «εγγράμματος» (engram) το οποίο αναφερόταν σε ίχνη μνήμης που περιέχονται σε κάθε ζωντανή ύλη και τα οποία μπορούν να «ανασυρθούν». (Αυτή την ιδέα «δανείστηκε» αργότερα ο Ρον Χάμπαρντ, ο αμφιλεγόμενος ιδρυτής της Σαϊντολογίας, και την έκανε κεντρική ιδέα στις θεωρίες του που έχουν προκαλέσει αμέτρητες διαμάχες τα τελευταία χρόνια.)

Ο διασημότερος μαθητής τού Φρόιντ, ο Καρλ Γιουνγκ, ήρθε σύντομα σε σύγκρουση με τον δάσκαλό του. Ο Γιουνγκ παρατήρησε ότι σε κάθε ανθρώπινη ομάδα υπάρχουν ψυχολογικά μοτίβα που είναι κοινά σε όλους. Αυτά ο Γιουνγκ τα ονόμασε «αρχέτυπα» και τα όρισε ως κομμάτια της «φυλογενετικής κληρονομιάς» του κάθε ανθρώπου, απέφυγε όμως να αναλύσει πώς μεταδίδονται από τον έναν άνθρωπο στον άλλον. Επειδή οι εκφράσεις «φυλογενετική κληρονομιά», «φυλετική μνήμη» κλπ, θύμιζαν πολύ τις ιδέες των Ναζί και των διαφόρων φασιστοειδών που είχαν αρχίσει από τις αρχές του αιώνα να στοιχειώνουν την Ευρώπη, ο Γιουνγκ προτίμησε τελικά τον όρο «συλλογικό ασυνείδητο». Μαζί του, η επιστημονική κοινότητα αποφάσισε να κρατήσει κι αυτή το στόμα της κλειστό και προτίμησε να συνεχίσει να δηλώνει ότι η μόνη «επιστημονική αλήθεια» ήταν η θεωρία τής tabula rasa… 

ΠΗΓΗ