Η σημασία του φωτός στη ζωή μας και το επικίνδυνο μπλε φάσμα των λαμπτήρων φθορισμού

Το Φως στη ζωή μας

Το Φως ως γλώσσα της ύλης – Φυσικός και τεχνητός φωτισμός

της Βίκυς Χρυσού

(το άρθρο μου αυτό δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό ΑΒΑΤΟΝ)

Το φως αποτελεί ένα ουσιαστικό και αυτόνομο κεφάλαιο της ζωής και ίσως να μην είναι υπερβολή αν θα λέγαμε πως είναι η ίδια η ζωή… Κατανοώντας τις πολλές διαφορετικές όψεις του, γίνεται φανερό πως η προσέγγιση που θα επιχειρήσω εδώ δεν μπορεί να είναι ολοκληρωμένη, αφού το φως αποτελεί συστατικό στοιχείο πολλών διαφορετικών δομών της καθημερινότητας μας, αλλά και αναπόσπαστο κομμάτι της αναζήτησης της α-λήθειας (της μη λήθης) στα διάφορα πνευματικά ή θρησκευτικά μονοπάτια.

Η Φώτιση, ως ζητούμενο στο δρόμο του αναζητητή, το “ Φως το αληθινό” που έρχεται στους πιστούς χριστιανούς την ημέρα της Αναστάσεως, οι ηλιοκεντρικές θρησκείες, παλαιότερων κυρίως εποχών, είναι μόνο μερικά από τα παραδείγματα που φανερώνουν τη σημαντική θέση του φωτός στην πνευματικότητα των ανθρώπων. Από την άλλη το φως ως ακτινοβολία εμπλέκεται και καθορίζει, με βάση την επιστήμη, πολλές παραμέτρους στο ορατό, αλλά και στο αόρατο μέρος των διαδικασιών του σύμπαντος και της φύσης που μας περιβάλλει, ως ενέργεια… Αν λάβουμε δε υπ’ όψη το γεγονός πως και εμείς οι ίδιοι είμαστε κατά κύριο λόγο “ενεργο-πληροφοριακές” οντότητες με μία αύρα φωτεινών χρωμάτων να μας περιβάλλει, αντιλαμβανόμαστε πόσο μεγάλη σημασία έχει το φως και για την υλική μας υπόσταση -το σώμα μας… Ωστόσο θα προσπαθήσω εδώ να ισορροπήσω ανάμεσα στην τετράγωνη λογική της επιστήμης και τη μεταφυσική επιμένοντας κυρίως σε άγνωστες στο ευρύ κοινό επιστημονικές αλήθειες που αφορούν το φως και τα φωτόνια, πιάνοντας έτσι μία από τις πολλές άκρες του νήματος που οδηγούν στο ΦΩΣ…

Κάθε διαδικασία της ζωής συνοδεύεται από ακτινοβολίες φωτός.

Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ένας αυτόνομος κλάδος της βιολογίας: η φωτο-βιολογία, η οποία σε συνεργασία με την ιατρική προσπαθούν να ανιχνεύσουν την ουσία των φωτονίων και την επίδραση του φωτός στην υγεία μας.

Ο γερμανός γιατρός και φωτοβιολόγος Alexander Wunsch λέει χαρακτηριστικά: «Το φως είναι η γλώσσα της ύλης. Τα φωτόνια δίνουν τις πληροφορίες για κάθε τι που σχετίζεται με άτομα ή μόρια.»

Οι διαδικασίες που διέπουν δηλαδή ένα άτομο ή ένα κύτταρο μπορούν να περιγραφούν – πέρα από το γνωστό τρόπο της χημείας- και μέσω των φωτονίων, δηλαδή μέσω συγκεκριμένων ακτινοβολιών. Κάθε χημική αντίδραση, όπως και κάθε ενεργειακή αλλαγή σε ένα άτομο, οδηγεί σε εκπομπή ακτινοβολίας, το μήκος κύματος της οποίας μπορεί να βρίσκεται στο ορατό ή στο αόρατο πεδίο.

Για τις βάσεις αυτής της γνώσης είχε απονεμηθεί μάλιστα το 1921 βραβείο Νόμπελ στον Αϊνσταιν. Δεν αναφέρομαι βέβαια στη θεωρία της σχετικότητας, αλλά στην εργασία του που περιγράφει τη φωτοηλεκτρική επίδραση και που αποτελεί τη βάση της μοντέρνας κβαντικής φυσικής. (Ο Αϊνστάιν είχε διαπιστώσει με πειράματα του, πως εάν ένα μεταλλικό ηλεκτρόδιο δεχτεί αρκετή φωτεινή ακτινοβολία, θα αποσπαστούν ηλεκτρόνια από την μεταλλική του επιφάνεια. Η δε ταχύτητα των απελευθερωμένων ηλεκτρονίων εξαρτάται από το χρώμα του φωτός –το φάσμα φωτός δηλαδή- που χρησιμοποιήθηκε.)

Σήμερα γνωρίζουμε πως τέτοια φωτοηλεκτρικά φαινόμενα εμφανίζονται και σε ημιαγώγιμα υλικά, αλλά και σε φωτονικούς κρυστάλλους. Μάλιστα η εξωτερική μεμβράνη των κυττάρων –το «δέρμα» του κυττάρου- εμφανίζει επίσης ιδιότητες όμοιες με αυτές ενός ημιαγωγού, πράγμα που κάνει τους ερευνητές του φωτός να πιστεύουν, πως το φως του ήλιου μπορεί να προκαλεί αντιδράσεις σε κυτταρικό επίπεδο.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ πως το φως του ήλιου, δεν λαμβάνεται μόνο μέσω των οφθαλμών, αλλά και μέσω του δέρματος μας και φτάνει δίχως πρόβλημα μέχρι το λιπώδη ιστό, ενώ ακόμη και το κρανίο και ο εγκέφαλος μας είναι διαπερατοί στο ηλιακό φως. Επιπλέον σύμφωνα με εκτίμηση της σχετικά νέας επιστήμης της “Φωτο-ιατρικής” και της “χρονο-βιολογίας”, που στηρίζονται σε βασικούς κανόνες της κβαντικής φυσικής, το ηλιακό φως είναι είδος βασικής τροφής -ίσως η βασικότερη- για το ανθρώπινο σώμα. Οπότε καταλαβαίνουμε πως είναι λάθος να φοράμε γυαλιά ηλίου επί πολλές ώρες, αφού ως άνθρωποι της “δυτικής κουλτούρας” περνάμε ιδιαίτερα λίγη ώρα στην ύπαιθρο και αφύσικα πολλές ώρες σε κλειστούς τεχνητά φωτισμένους χώρους…

Επιπλέον η σύνθεση του ηλιακού φωτός που φτάνει στις εξωτερικές στοιβάδες του ανθρώπινου δέρματος φαίνεται πως επηρεάζει την κατανομή των ιόντων ανάμεσα στις μεμβράνες των κυττάρων. Στις μεμβράνες αυτές λαμβάνουν χώρα σημαντικές διαδικασίες μεταβολισμού, όπου κάποια συγκεκριμένα στοιχεία πρέπει να μπορούν να εισχωρούν μέσα στο κύτταρο, ενώ αντίθετα άλλες ουσίες θα πρέπει να μπλοκάρονται. Παρόμοιες είναι οι διεργασίες που λαμβάνουν χώρα και σε συγκεκριμένα στρώματα του δέρματος μας.

Στις διεργασίες αυτές παίζει λοιπόν σημαντικό ρόλο το φάσμα του φωτός – δηλαδή το χρώμα του φωτός – που καταφτάνει στο ανθρώπινο δέρμα, εγκέφαλο και οφθαλμούς. Ειδικά στις περιπτώσεις όπου κάποια ποσοστά χρώματος υπερισχύουν ή απουσιάζουν όταν επικρατεί ο τεχνητός φωτισμός.

Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει και η ένταση του φωτός, η οποία και ρυθμίζει τον μεταβολισμό του κυττάρου. Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει, πως η επίδραση του φωτός στις βιολογικές διεργασίες των κυττάρων είναι ιδιαίτερα έντονη, όταν το φως παρουσιάζει στο φάσμα του ακμές (δηλ. έντονες ενεργειακές ωθήσεις) ή ‘κενά’ (δηλ. ιδιαίτερη απουσία ενεργειακών ωθήσεων).

Εδώ ήδη αγγίζουμε το ζήτημα του δυσαρμονικού φάσματος φωτός των λαμπτήρων φθορισμού και κατ΄επέκταση το ζήτημα των αστόχως ονομαζόμενων λαμπτήρων «εξοικονόμησης ενέργειας», το οποίο όμως θα δούμε και παρακάτω…

Κάποια φυσικά κενά παρουσιάζει βέβαια στο φάσμα του και το ηλιακό φως, τα οποία στο φασματογράφο φαίνονται ως μαύρες γραμμές που είναι γνωστές ως «γραμμές Frauenhofer» (Φραουενχόφερ). Αυτές αποτελούν ένα ‘κβαντο-οπτικό’ μηχανισμό, που μολονότι δεν έχει διερευνηθεί ακόμη σε απόλυτο βαθμό, δίνει κάποια πρώτα βασικά συμπεράσματα σχετικά με την υγεία.

Για τον Wunsch π.χ. είναι σαφές πως τα μαύρα κενά που εμφανίζει στο φάσμα του το ηλιακό φως, αποτελούν μία καθορισμένη πληροφορία που αφορά την κατανομή διαφόρων χημικών στοιχείων στο ανθρώπινο σώμα, πράγμα που με τη σειρά του επηρεάζει το μεταβολισμό μας. [Αυτή ακριβώς την ιδιότητα του ηλιακού φωτός χρησιμοποιεί και η «ηλιοθεραπεία»*, η ιατρική αγωγή με ηλιακό φως, η οποία εάν εφαρμόζεται σωστά, οδηγεί πάντα σε μία αρμονική εξισορρόπηση του σώματος, ασχέτως εάν εφαρμόζεται για την αντιμετώπιση μίας υπερδραστηριότητας ή μιας υπολειτουργίας της διαδικασίας μεταβολισμού. (*δεν εννοούμε την απλή έκθεση του σώματος στον ήλιο, αλλά μία συγκεκριμένη θεραπευτική μέθοδο.)]

Στην ουσία οι ερευνητές μας λένε πως το ηλιακό φως περιέχει το πρόγραμμα της ζωής (!)

Αφού λοιπόν τα κενά που εμφανίζονται στο φάσμα του ηλιακού φωτός υποστηρίζουν συγκεκριμένες διεργασίες μεταβολισμού στο σώμα, μπορούμε λογικά να συμπεράνουμε πως οι φωτεινές ακμές –ειδικά αυτές των λαμπτήρων φθορισμού/ τάχα εξοικονόμησης ενέργειας- δρουν ανασταλτικά σε ορισμένες χημικές διεργασίες.

Και αυτό πράγματι συμβαίνει, αφού πειράματα ερευνητών έδειξαν πως το ψυχρό, έντονα μπλε φάσμα φωτός των λαμπτήρων “εξοικονόμησης ενέργειας” (ΛΕΕ,), όπως και το φως στις οθόνες TFT των υπολογιστών ή των τηλεοράσεων LCD προκαλεί τύφλωση, καρκίνο και ορμονικές διαταραχές. (!)

Το φως του ήλιου αποτελείται από ένα αρμονικό πλήρες φάσμα φωτός -περιλαμβάνονται δηλαδή όλα τα μέρη του ορατού φωτός- που γίνεται ορατό στο ουράνιο τόξο ή σε μηχανήματα φασματογράφου και είναι ο απόλυτα υγιής φωτισμός για τον άνθρωπο. Το ίδιο βεβαίως και πηγές “φυσικού” τεχνητού φωτισμού που πλησιάζουν την ποιότητα του, όπως το φως των κεριών ή οι λάμπες πυρακτώσεως.

Σε αντίθεση με το φυσικό ηλιακό φως, όπου μόνο η υπερβολική ποσότητα μπορεί να είναι αρνητική, το φως των λαμπτήρων φθορισμού, στις οποίες συγκαταλέγονται και οι περισσότερες ΛΕΕ, είναι βλαβερό για τον οργανισμό ανεξάρτητα από την «δόση» και αυτό, διότι περιέχει ένα φάσμα, το οποίο δεν υπάρχει στη φύση και στο οποίο δεν είναι προσαρμοσμένο το σώμα μας. Συγκεκριμένα αυτές εκπέμπουν μονάχα ξεκομμένες ακμές από το φάσμα ορατού φωτός, δηλαδή μεμονωμένες και ιδιαίτερα υψηλές συχνότητες φωτός. (βλέπε σχετική εικόνα) Αυτό εξηγεί τη δυσαρμονία και την ενόχληση που προκαλεί το φως τους.

Το ίδιο βέβαια ισχύει και για κάθε λάμπα που χαρακτηρίζεται “πλήρους φάσματος”, “θερμού φωτισμού”, “τύπου ημέρας”, ή “biolight”, καθώς ο χαρακτηρισμός τους αφορά μόνο την “αισθητική” χρωματική απόχρωση του φωτός που εκπέμπουν, αλλά -σαν συχνότητες φωτός- δεν έχουν καμία σχέση με το φως του ήλιου.

(Εικόνα: πάνω φάσμα φωτός λαμπτήρα πυρακτώσεως, στη μέση φάσμα λάμπας “εξοικονόμησης ενέργειας”, κάτω φάσμα ηλιακού φωτός)

Γενικότερα ο φωτισμός του χώρου μας και με βάση τα δεδομένα της φωτο-βιολογίας θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα, αφού όπως θα δούμε και παρακάτω, επηρεάζει άμεσα και πολύ σοβαρά την υγεία μας.

Το μπλε φως και το εσωτερικό μας ρολόι

Το πόσο βασικό είναι το φως, αλλά και η ρυθμική εναλλαγή του με το σκοτάδι (την απουσία δηλαδή του φωτός) για τη ζωή μας γίνεται φανερό από τον ανθρώπινο βιορυθμό, ή αλλιώς κυρκαδικό ρυθμό, που στην καλύτερη περίπτωση του οφείλει να ακολουθεί την εναλλαγή μέρας και νύχτας. Την ημέρα οφείλει να είναι ο άνθρωπος δραστήριος και τη νύχτα να ησυχάζει. Λέμε βέβαια στην καλύτερη περίπτωση, γιατί στη σύγχρονη τεχνητά υπερ-φωτισμένη νύχτα, κάθε άλλο παρά οι ρυθμοί της φύσης ακολουθούνται…

(εικόνα: μέτρηση της επίδρασης διαφόρων λαμπτήρων φωτισμού στην παραγωγή ορμονών από έρευνες του καθηγητή Dieter Kunz της πανεπιστημιακής ψυχιατρικής κλινικής Charite. Κίτρινη γραμμή: φυσιολογική παραγωγή ορμονών. Κόκκινη γραμμή: μείωση της παραγωγής υπό την επίδραση θερμού-λαυκού φωτός. Μπλε γραμμή: χαρακτηριστική μείωση της μελατονίνης από ψυχρό-λευκό φως. Υπό την επίδραση δε λαμπτήρων φθορισμού -εξοικονόμησης ενέργειας- η επίδραση είναι μετρήσιμη μετά από μόλις 10 λεπτά!)

Ήδη πριν από μία δεκαετία ο Αμερικανός ερευνητής στο χώρο του καρκίνου, Richard Stevens, προειδοποιούσε πως ο τεχνητός φωτισμός τη νύχτα, μπορεί να προκαλέσει καρκίνο στον άνθρωπο, επειδή αποδιοργανώνεται το εσωτερικό μας ρολόϊ (ο βιορυθμός μας) και παράγει πολύ λιγότερη μελατονίνη, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει την παραγωγή άλλων ορμονών στον οργανισμό μας.

Αναφερόμενος στον καρκίνο του στήθους λέει ο καθηγητής Stevens πως: “Η μελατονίνη και ο καρκίνος του στήθους συνδέονται στενά: Από τη μία πλευρά η μελατονίνη επιβραδύνει την ανάπτυξη κακοηθών όγκων. Από την άλλη μειώνει την παραγωγή οιστρογόνων. Όταν παράγεται λιγότερη μελατονίνη αυξάνεται το επίπεδο των οιστρογόνων. Και τα οιστρογόνα με τη σειρά τους παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη καρκίνου του στήθους”.

Νεότερες έρευνες δείχνουν μάλιστα πως υπάρχει στενή σχέση του τεχνητού φωτός και με άλλες μορφές καρκίνου, όπως ο καρκίνος του παχέος εντέρου και καρκίνος του προστάτη.

Πρόσφατη μελέτη του ίδιου καθηγητή σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο της Haifa, δημοσιεύτηκε το Φεβρουάριο του 2009 και αναφέρει πως 30% μεγαλύτερα ποσοστά καρκίνου του προστάτη εμφανίζονται σε χώρες με τεχνητό νυχτερινό φωτισμό που ξεπερνά το μέσο όρο των 164 χωρών που μελετήθηκαν. Στις χώρες μάλιστα που σημείωναν τους υψηλότερους δείκτες νυχτερινού φωτισμού, εμφανιζόταν μέχρι και80% μεγαλύτερη συχνότητα καρκίνων του προστάτη!

Καρκίνος… επειδή η νύχτα γίνεται μέρα

Το φως όμως δεν καθορίζει μόνο τη λειτουργία των κυττάρων μας αλλά και την ισορροπία των ορμονών στον οργανισμό μας. Οπότε ο φωτισμός πρέπει να είναι ανάλογος με τη χρονική στιγμή της ημέρας, γιατί διαφορετικά αποδιοργανώνει βασικές διαδικασίες της ζωής.

Συγκεκριμένα κατά τη διάρκεια της νύχτας και για τουλάχιστον 6-8 ώρες πρέπει να βρισκόμαστε -ή να κοιμόμαστε στην ιδανική περίπτωση- σε απόλυτο σκοτάδι, ούτως ώστε ο οργανισμός μας να μπορέσει να παράξει την χαλαρωτική ορμόνη μελατονίνη.

Η μελατονίνη αποτελεί όμως παράλληλα και ισχυρό αντικαρκινικό, οπότε καταλαβαίνει κανείς πόσο σημαντικό είναι να κοιμόμαστε αρκετά και σε απόλυτο σκοτάδι -ή με ένα μικρό κόκκινο φως εάν δεν γίνεται αλλιώς. Πέρα από τον αναζωογονητικό ύπνο φροντίζουμε να μην εμφανίσουμε καρκίνο…

Κατά τη διάρκεια δε της μέρας, θα πρέπει να προσλαμβάνουμε αρκετό φυσικό φως από τον ήλιο, ώστε ο οργανισμός μας να μπορεί να παράξει την “φωτεινή” βιταμίνη D.

Λαμβάνοντας δε υπ’ όψη το γεγονός πως οι άνθρωποι στα μοντέρνα αστικά κέντρα περνούν έως και το 95% του χρόνου τους σε συνθήκες τεχνητού φωτισμού, είναι απορίας άξιο πως μπορούν οι γιατροί να ισχυρίζονται ότι οι “ασθένειες φωτοευαισθησίας”, όπως και άλλες οργανικές βλάβες που οφείλονται σε επίδραση του φωτός -π.χ. καρκίνος του δέρματος, εκφυλισμός της ωχράς κηλίδας, ανάπτυξη καταρράκτη κτλ, οφείλονται στο φως του ήλιου…

Το γεγονός δε πως ειδικά οι λάμπες εξοικονόμησης ενέργειας -όπως και όλες οι λάμπες φθορισμού- εμφανίζουν στο φάσμα φωτός τους ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό μπλε και γενικά είναι πολύ πιο φωτεινές από τις λάμπες πυρακτώσεως, παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση καρκίνου, διότι ειδικά αυτό το μπλε φάσμα φωτός είναι που εμποδίζει και μειώνει την παραγωγή μελατονίνης στον οργανισμό.

Τα μάτια μας δε, όπως ανακαλύφθηκε το 2002, πέρα από τα ραβδία και τα κωνία περιλαμβάνουν και ένα τρίτο υποδοχέα, ο οποίος ασχολείται αποκλειστικά με την μέτρηση του ποσοστού μπλε χρώματος στο ορατό φως. Επειδή η ποιότητα του ηλιακού φωτός αλλάζει από εποχή σε εποχή και αυξομειώνεται το ποσοστό υπέρυθρης (ζέστης) και υπεριώδους ακτινοβολίας, ο οργανισμός μας διαθέτει αυτό το μηχανισμό, ώστε να προσαρμόζεται σε κατάσταση εγρήγορσης-ημέρας, όσο μεγαλύτερο ποσοστό μπλε χρώματος περιλαμβάνει το φυσικό φως του ήλιου, μιας και υπάρχει σταθερή αναλογία ανάμεσα στο μπλε φάσμα και την υπεριώδη ακτινοβολία. Όταν όμως το μπλε φάσμα προέρχεται από τεχνητές πηγές φωτισμού ή τις οθόνες υπολογιστών και τηλεοράσεων, τότε αντιλαμβανόμαστε σε ποιό μέγεθος επηρεάζεται η παραγωγή των ορμονών μας, αλλά και ο κυρκαδικός ρυθμός μας…

Επιπλέον το έντονο μπλε φως προκαλεί βλάβες στα μάτια, επειδή καίει τον αμφιβληστροειδή, ενώ παράλληλα εμποδίζει την αυτο-αποκατάσταση του οφθαλμού!

Επίσης πολύ μεγάλη δόση ακτινοβολίας UV προκαλεί, εκτός από το εγκαύματα στο δέρμα και μείωση των ορμονών που εκκρίνει η υπόφυση στο αίμα.

Ακόμη και η ψυχή μας αντιδρά στην ποιότητα του φωτός, όπως αποδείχτηκε σε έρευνες της πανεπιστημιακής κλινικής του Αμβούργου, που επί ένα χρόνο συνέκριναν τις επιδόσεις μαθητών δημοτικού σχολείου σε τάξεις με “κλασικό φωτισμό” ή λαμπτήρων φθορισμού, με αυτές σε αίθουσες όπου οι δάσκαλοι είχαν στη διάθεση τους σύστημα φωτισμού με ρυθμιζόμενη χρωματική απόχρωση και ένταση του φωτός -”δυναμικό φωτισμό”. Αποτέλεσμα? Σε συνθήκες “δυναμικού φωτισμού“, το ανοιχτόχρωμο, ψυχρό λευκό φως “ξύπναγε” τη νοητική δραστηριότητα των μαθητών, ενώ το κοκκινωπό χαμηλό φως τους ηρεμούσε. Επίσης αυξήθηκε κατά 35% η ταχύτητα ανάγνωσης, επηρεάστηκε θετικά η συγκέντρωση και η προσοχή των μαθητών και μειώθηκε το φαινόμενο της ενοχλητικής υπερκινητικότητας…

Επιστήμονες επισημαίνουν: βλάπτει τα μάτια και την υγεία μας το φως των λαμπτήρων εξοικονόμησης ενέργειας.

Μάλιστα η ύπαρξη υδραργύρου στις ΛΕΕ εκπέμπει και ένα συγκεκριμένο “αποτύπωμα”-συχνότητα του τοξικού αυτού μετάλλου, το οποίο ενεργοποιεί ξανά τον υδράργυρο που υπάρχει ήδη -αλλά βρίσκεται σε “νάρκη”- μέσα στο σώμα μας -π.χ. από εμβόλια που κάναμε- με αποτέλεσμα να ξαναεμφανίζονται συμπτώματα τοξικής δηλητηρίασης από το βαρύ αυτό μέταλλο.

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ