Εωσφόρος: ο εκπεσών άγγελος του κακού (μέρος 2ο)

O Σατανάς αναλαμβάνει δράση

Μετά την πτώση των Αγγέλων η τάξη αποκαταστάθηκε στον Ουρανό. Όμως ο ριγμένος στη “γη” Εωσφόρος δεν είχε πει την τελευταία του κουβέντα. Είχει ήδη δημιουργηθεί ο Αδάμ και η Εύα και είχαν λάβει σαφή εντολή από το Δημιουργό να μην δοκιμάσουν τους καρπούς του δέντρου της Γνώσεως του Καλού και του Κακού. Μια εντολή της οποίας η καταπάτηση θα αποδεικνυόταν μοιραία για το ανθρώπινο γένος. Δεν θα εξετάσουμε την ερμηνεία του γεγονότος αυτού (μιας και θα μας απασχολήσει σε άλλο άρθρο), θα αφήσουμε τη Γένεση να μας διηγηθεί τις στιγμές εκείνες κατά τις οποίες ο Εωσφόρος θα έπαιρνε την εκδίκησή του.

“Ο δε οφις ην φρονιμοτατος παντων των θηριων των επι της γης ων εποιησε Κυριος ο Θεος. Και ειπεν οφις τη γυναικι. Τι οτι ειπεν ο Θεος, ου μη φαγετε απο παντος

ξυλου του παραδεισου; Και ειπεν η γυνη τω οφει. Απο καρπου του ξυλου του παραδεισου φαγουμεθα, απο δε του καρπου του ξυλου, ο εστιν εν εμσω του παραδεισου ειπεν ο Θεος ου φαγεσθε απ’ αυτου, ου δε μη αψησθε αυτου, ινα μη αποθανειτε. Και ειπεν ο οφις τη γυναικι: ου θανατω αποθανεισθε. Ηδει γαρ ο Θεος οτι η αν ημερα φαγητε απ’ αυτου, διανοιχθησονται υμων οι οφθαλμοι και εσεσθε ως Θεοι, γινωσκοντες καλον και πονηρον”(Γεν. 1 – 6)

Η συνέχεια είναι γνωστή: ο Θεός ανακαλύπτει την απάτη, διώχνει τους πρωτόπλαστους από τον παράδεισο και θέτει έχθρα ανάμεσα στην ανθρωπότητα και στον Όφι.

 Αιώνες μετά τη συγγραφή της Γένεσης, ο Απόστολος Ιωάννης στο Κ’ κεφάλαιο της Αποκάλυψης και στους στίχους 1 έως 2 είναι σαφής: ” Και ειδον αγγελον καταβαινοντα εκ του ουρανου, εχοντα την κλειν της αβυσσου και αλυσιν μεγαλην επι την χειραν αυτου. Και εκρατησε τον δρακοντα, τον οφιν τον αρχαιον, ος εστι Διαβολος και Σατανας, ο πλανων την οικουμενην και εδησεν αυτον χιλια ετη” (η υπογράμμιση δική μου). Με άλλα λόγια, Διάβολος, Σατανάς και Όφις ταυτίζονται, ενώ στη συνείδηση κάποιων, όπως ο Ωριγένης και ο Τερτυλλιανός και ο Εωσφόρος είναι το ίδιο πράγμα.

Σατανάς, Διάβολος και Εωσφόρος

Για τους περισσότερους, όπως είπαμε, τα τρία αυτά ονόματα αναφέρονται στον ίδιο εκπεσόντα  Άγγελο, που με τη μορφή του Όφι εξαπάτησε τους πρωτόπλαστους και έφερε το Θάνατο στο ανθρώπινο γένος. “Διά-βολος” είναι εκείνος που διαβάλει το Θεό, που αντιστρέφει τις διδασκαλίες και λοιδορεί το Δημιουργό. “Σατανάς” είναι η απόδοση της εβραϊκής λέξης Ha -satan που σημαίνει “εχθρός, ενάντιος” και υποδηλώνει εκείνον που είναι εχθρός της ανθρωπότητας και εναντιώνεται στη Θεϊκή θέληση.

 “Σατανιήλ” ή “Σαταριέλ” είναι το όνομα που δίνεται στο απόκρυφο του Ενώχ για τον Σεμιαζά, τον αρχηγό των Γρηγορούντων (εκπεσόντων αγγέλων), ενώ “Εωσφόρος” είναι εκείνος που φέρνει την Αυγή, το άστρο της αυγής, ο πλανήτης Αφροδίτη και το στοιχείο φώσφορος. 

Αριθμολογικά, μάλιστα, θα παρατηρήσουμε σχέση μεταξύ του ονόματος “Διάβολος” και του “τραγοπόδαρος Θεός”, μια σχέση που και για άλλους λόγους οδήγησε σε μια ταύτιση του αρχηγού των εκπεσόντων με τον αρχαιοελληνικό Θεό Πάνα, κατά τη γνώμη μου μη εύστοχη.

Αρχαίοι “Διάβολοι”

Αν και στις αρχαίες θρησκείες υπάρχουν θεότητες που σχετίζονται με το κακό, είναι στη χριστιανική κυρίως πίστη που το κακό αυτό προσωποποιείται τόσο έντονα και συγκεκριμενοποιείται. Ο χριστιανικός Εωσφόρος είναι μια οντότητα αποκλειστικά και μόνο κακόβουλη, χωρίς ίχνος καλοσύνης και χωρίς πιθανότητα μετάνοιας, προορισμένη να βασανίσει το ανθρώπινο γένος (αν και αρκετά παροπλισμένος μετά την Ανάσταση του Ιησού) μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία, οπότε και θα ριφθεί στο χάος και δεν θα γυρίσει ποτέ ξανά πίσω.

Αντίθετα στις αρχαίες λατρείες οι Θεοί που προσωποποιούν το κακό αρκετά συχνά έχουν και μια θετική όψη, η οποία προβάλεται κυρίως μέσα από ηρωικά τους κατορθώματα, όπως τα έχουν καταγράψει οι μυθολογίες. Με την εξαίρεση ίσως του ελληνικού Τυφωέα (που δεν είναι Θεός), οι θεοί και τα υπόλοιπα πλάσματα χαρακτηρίζονται από το γνωστό δυϊσμό: παρουσιάζονται έχοντας μέσα τους και το θετικό και το αρνητικό στοιχείο, άλλοτε είναι φιλεύσπλαχνοι και άλλοτε ολέθριοι και ασυγκίνητοι, άλλοτε γεμάτοι καλοσύνη και άλλοτε με κακία κι εκδικητικότητα που χρειάζεται εξευμενισμό. Ο εξευμενισμός του Σατανά υπάρχει ακόμη ως παράδοση στους Γεζίντι.

Ο πιο κοντινός  στο χριστιανικό Σατανά φαίνεται να είναι ο θεός Σεθ των αρχαίων Αιγυπτίων, ο δολοφόνος του Όσιρη που νικιέται από αυτόν μέσω του γιού του Ώρου, ενώ ο ίδιος ανασταίνεται από τη μαγεία της συζύγου του Ίσιδας και πλέον κυβερνά τον κάτω κόσμο. Στη διαμάχη Ώρου – Σεθ ο πρώτος τυφλώνεται και ο δεύτερος ευνουχίζεται και πίσω από αυτό το συμβολισμό κρύβεται στην πρώτη περίπτωση η απόκτηση σοφίας και στη δεύτερη η έλλειψη δημιουργικής δύναμης του κακού.

 Ακόμη και ο Σεθ όμως δεν είναι απόλυτα “κακός”, αφού αναφέρονται ηρωικά κατορθώματα από αυτόν και λατρεύεται από τους αιγύπτιους νομάδες ως θεός της ερήμου. Καθόλου τυχαία, ο χριστιανικός Διάβολος θεωρείται ως “περιπατών εν τη ερήμω” και εξόριστος γενικά σε έρημους και άνυδρους τόπους.

Ομοίως στους Μεσοποτάμιους θα βρούμε την κακοποιό μορφή του Χουμπαμπά, από το έπος του Γκιλγκαμές, στους Φοίνικες θα συναντήσουμε το θεό Μοτ, εχθρό του αγαθού θεού Βάαλ και της συζύγου του Ανάθ και στο Ζωροαστρισμό τον Αριμάν, αιώνιο εχθρό του Άχουρα Μάσδα.

Τα προβλήματα του χριστιανικού Εωσφόρου – Διαβόλου

Οι βάσεις της ιουδαϊκής και χριστιανικής πίστης είναι αυστηρά μονοθεϊστικές. Ένας είναι ο Δημιουργός, η απόλυτη αρχή των πάντων και “ουκ εσονται σοι θεοι ετεροι πλην εμου”, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην Έξοδο. Μέσα σε μια τέτοια λογική, της απόδοσης των πάντων σε μια Αρχή, ο Εωσφόρος δεν “χωράει” πουθενά, πέραν του ότι και αυτός είναι δημιούργημα της Αρχής αυτής και όχι Θεός από μόνος του. 

Οι όποιες δυνάμεις του προέρχονται από τη Θεότητα, στην οποία είναι απόλυτα υποταγμένος, όπως φαίνεται και στο βιβλίο του Ιώβ, κατά το οποίο ο Θεός επιτρέπει στο Διάβολο να υποβάλει σε δοκιμασίες τον Ιώβ αλλά να μην του επιτρέψει να τον σκοτώσει ή να αφανίσει την ψυχή του. Η ίδια σκέψη, άλλωστε, συνοψίζεται στον Ησαϊα απολύτως ξεκάθαρα: ” Εγω ο κατασκευασας φως και ποιησας σκοτος, ο ποιων ειρηνη και κτιζων κακα, εγω Κυριος ο Θεος ο ποιων παντα ταυτα” (Ησ. 45, 7)

Μέσα σε έναν κόσμο θεϊκής παντοδυναμίας, η εικόνα του Εωσφόρου ως αρχηγού του κακού, υπαίτιου της πτώσης των ανθρώπων, του θανάτου και των άπειρων δεινών τους, μοιάζει απόλυτα αταίριαστη, μια παραφωνία στη μελωδία της Δημιουργίας, πόσο μάλλον όταν ο ίδιος ο Ιησούς τον αποκαλεί “άρχοντα του κόσμου τούτου”. Η δυαρχία που διαφαίνεται είναι αντίθετη προς το χριστιανισμό, όπως και προς όλες τις σοβαρές θρησκείες. Η Δημιουργός Αρχή είναι Μία αλλά γίνεται αντιληπτή σε εμάς μέσα από τα ζεύγη των αντιθέτων.

Από πολύ νωρίς έγινε απόπειρα μετατροπής του Εωσφόρου σε αποδιοπομπαίο τράγο της προβληματικής ανθρώπινης συμπεριφοράς. Σε αυτον φορτώθηκαν οι κάθε είδους ανωμαλίες και τα δεινά της ανθρωπότητας αλλά μιας και οι άνθρωποι παρατηρούσαν πως το κακό γιγαντωνόταν, άλλο τόσο γιγαντωνόταν και η φιγούρα και ο ρόλος του Εωσφόρου. 

Από αποστάτης Άγγελος στον Ενώχ και στην υπόλοιπη βιβλιογραφία, κατέληξε στη συνείδηση των περισσότερων να είναι ο αντίθετος προς το θεό πόλος, ο αρνητικός, με άλλα λόγια ένας δεύτερος Θεός, εκείνος του Κακού. Η μετατροπή αυτή αλλά και η ίδια η ύπαρξη του Εωσφόρου, ανεξαρτήτως τους ακριβή ρόλου του, έθεταν σημαντικά φιλοσοφικά και θεολογικά ερωτήματα  που ακόμη και σήμερα ταλανίζουν τους ερευνητές και τους σκεπτόμενους πιστούς όλων των θρησκειών αφού η αναρώτηση περί του κακού είναι παγκόσμιο ερώτημα.
(συνεχίζεται)...

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ