Πώς η κατάθλιψη συρρικνώνει τον εγκέφαλο

Το πώς η κατάθλιψη συρρικνώνει τον εγκέφαλο ανακάλυψαν ερευνητές του Πανεπιστημίου Γέιλ. Στα άτομα με μείζονα κατάθλιψη ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου είναι μικρότερες και με πιο αραιή «δικτύωση» σε σύγκριση με τις αντίστοιχες περιοχές του εγκεφάλου υγιών ατόμων. Τώρα οι αμερικανοί επιστήμονες βρήκαν, όπως αναφέρουν με δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Νature Medicine», τη γενετική βάση πίσω από αυτή τη συρρίκνωση.

Ο γενετικός «διακόπτης»

Σύμφωνα με τα ευρήματά τους το «κλειδί» της όλης διαδικασίας φαίνεται να είναι ένας και μόνο γενετικός «διακόπτης» ο οποίος ρυθμίζει τη λειτουργία μιας σειράς γονιδίων υπεύθυνων για τις συνάψεις που είναι ζωτικής σημασίας για την επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων του εγκεφάλου. Στα άτομα με κατάθλιψη αυτός ο «διακόπτης» υπερλειτουργεί, όπως δείχνει η νέα μελέτη.

«Δείξαμε ότι τα ‘μονοπάτια’ που εμπλέκονται στο συναίσθημα αλλά και στη γνώση παρουσιάζουν προβλήματα όταν ενεργοποιείται αυτός ο μεταγραφικός παράγοντας» εξήγησε ο επικεφαλής της μελέτης Ρόναλντ Ντούμαν, καθηγητής Ψυχιατρικής στο Γέιλ. Οι μεταγραφικοί παράγοντες είναι πρωτεΐνες που ελέγχουν ποιες γενετικές οδηγίες του DNA θα αντιγραφούν κατά τη διαδικασία παραγωγής των πρωτεϊνών του οργανισμού.

Προηγούμενες απεικονιστικές μελέτες του εγκεφάλου αλλά και μετά θάνατον αναλύσεις του εγκεφάλου ανθρώπων και ζώων έχουν δείξει ότι στην κατάθλιψη μια περιοχή που ονομάζεται ραχιαίος – πλευρικός προμετωπιαίος φλοιός συρρικνώνεται. Οι νευρώνες σε αυτήν την περιοχή που είναι οι υπεύθυνοι για πολύπλοκες διεργασίες όπως η μνήμη είναι παράλληλα πιο μικροί και λιγότερο πυκνοί στα άτομα με κατάθλιψη σε σύγκριση με τα υγιή.

Ο καθηγητής Ντούμαν και οι συνεργάτες του υπέθεσαν ότι στη συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου θα εμφανίζεται δυσλειτουργία των συνάψεων, των σημείων δηλαδή όπου τα εγκεφαλικά κύτταρα «συνομιλούν» μεταξύ τους. Στις συνάψεις οι νευρώνες εκλύουν νευροδιαβιβαστές τους οποίους «συλλαμβάνουν» οι γειτονικοί νευρώνες με αποτέλεσμα να καθίσταται δυνατή η μεταφορά σημάτων από κύτταρο σε κύτταρο με πολύ μεγάλη ταχύτητα.

«Σάρωση» γονιδίων

Οι ερευνητές «σάρωσαν» τα γονίδια εγκεφαλικού ιστού ατόμων με κατάθλιψη (η εξέταση έγινε μετά θάνατον) καθώς και ατόμων χωρίς ψυχική διαταραχή. Εντόπισαν μια σειρά γονιδίων που ήταν πολύ λιγότερο ενεργά στον ραχιαίο-πλευρικό προμετωπιαίο φλοιό των ατόμων με κατάθλιψη –τα κυριότερα ήταν πέντε γονίδια τα οποία συνδέονταν με τη λειτουργία των συνάψεων και ήταν τα synapsin 1, Rab3A, calmodulin 2, Rab4B και ΤUBB4. Και τα πέντε αυτά γονίδια «κυβερνούσε» ένας και μόνο μεταγραφικός παράγοντας που ονομάζεται GATA1 και ο οποίος υπερπαράγεται στον εγκέφαλο των ασθενών με κατάθλιψη.

Μετά τον εντοπισμό του GATA1 οι ερευνητές προχώρησαν σε περαιτέρω πειράματα σε αρουραίους. Ενεργοποίησαν τον μεταγραφικό παράγοντα στον εγκέφαλό τους και είδαν ότι με τον τρόπο αυτό μειώθηκε η πολυπλοκότητα των δενδριτών των εγκεφαλικών κυττάρων . Οι δενδρίτες είναι προεκβολές των εγκεφαλικών κυττάρων (μοιάζουν με τα κλαδιά των δέντρων) που μεταφέρουν μηνύματα μεταξύ των συνάψεων. Το έξτρα GATA1 φάνηκε επίσης να αυξάνει την καταθλιπτική συμπεριφορά στα πειραματόζωα.

Οι ερευνητές ελπίζουν ότι τα νέα ευρήματά τους θα οδηγήσουν σε καινούργιες θεραπείες για την κατάθλιψη. «Εκτιμούμε ότι ενισχύοντας τις συνάψεις είτε με νέα φάρμακα είτε με συμπεριφορική θεραπεία θα μπορούμε να πολεμήσουμε καλύτερα την κατάθλιψη» κατέληξε ο καθηγητής Ντούμαν.

ΠΗΓΗ