Η έννοια των αρχετύπων ως τρόπος έκφρασης του συλλογικού ασυνείδητου αναλύεται. Εκτός από το καθαρά προσωπικό ασυνείδητο που υπέθεσε ο Freud, ένα βαθύτερο ασυνείδητο επίπεδο πιστεύεται ότι υπάρχει. Αυτό το βαθύτερο επίπεδο εκδηλώνεται σε παγκόσμιες αρχαϊκές εικόνες που εκφράζονται στα όνειρα, στις θρησκευτικές πεποιθήσεις, στους μύθους και στα παραμύθια. Τα αρχέτυπα, ως αφιλτράριστη ψυχική εμπειρία, εμφανίζονται μερικές φορές στις πιο πρωτόγονες και αφελείς μορφές (στα όνειρα), και άλλες φορές σε μια πιο σύνθετη μορφή, εξαιτίας της λειτουργίας της συνειδητής επεξεργασίας (στους μύθους). Οι αρχετυπικές εικόνες που εκφράζονται συγκεκριμένα στο θρησκευτικό δόγμα επεξεργάζονται λεπτομερώς σε τυποποιημένες δομές οι οποίες, παρότι εκφράζουν το ασυνείδητο με πλάγιο τρόπο, εμποδίζουν την άμεση σύγκρουση με αυτό.
Από τότε που η προτεσταντική μεταρρύθμιση απέρριψε σχεδόν όλες τις προσεκτικά κατασκευασμένες συμβολικές δομές, ο άνθρωπος αισθάνθηκε ολοένα και πιο απομονωμένος και μοναχικός χωρίς τους θεούς του· μη μπορώντας να εκφράσει τα εξωτερικευμένα του σύμβολα, πρέπει να επιστρέψει στην πηγή τους, στο ασυνείδητο. Η αναζήτηση στο ασυνείδητο συμπεριλαμβάνει της αντιμετώπιση της σκιάς, της κρυφής φύσης του ανθρώπου· το ζεύγος άνιμα/άνιμους, ένα κρυφό αντίθετο φύλο σε κάθε άτομο· και παραπέρα, το αρχέτυπο του νοήματος. Αυτά είναι αρχέτυπα που επιδέχονται την προσωποποίηση· τα αρχέτυπα της μεταμόρφωσης, που εκφράζουν τη διαδικασία της ατομικότητας, εκδηλώνονται σε διάφορες περιστάσεις. Καθώς τα αρχέτυπα διεισδύουν στη συνείδηση, επηρεάζουν την αντιληπτή εμπειρία τόσο των κανονικών όσο και των νευρωτικών ανθρώπων· ένα ιδιαίτερα ισχυρό αρχέτυπο μπορεί να κυριαρχήσει πλήρως στο άτομο και να προκαλέσει ψύχωση. Η θεραπευτική διαδικασία λαμβάνει υπόψη τα ασυνείδητα αρχέτυπα με δύο τρόπους: γίνονται όσο το δυνατό πιο συνειδητά, και στη συνέχεια συνθέτονται με το συνειδητό μέσω της αναγνώρισης και της αποδοχής. Παρατηρείται ότι καθώς ο σύγχρονος άνθρωπος έχει μια ιδιαίτερα αναπτυγμένη ικανότητα να διαχωρίζει, η απλή αναγνώριση μπορεί να μην ακολουθηθεί από την ενδεδειγμένη δράση· έτσι πιστεύεται ότι η ηθική κρίση και στήριξη απαιτείται συχνά κατά τη διάρκεια της θεραπείας.
Η έννοια του συλλογικού ασυνείδητου.
Ο ορισμός, οι τρόποι εκδήλωσης και λειτουργίας του συλλογικού ασυνείδητου συζητούνται. Εκτός από το προσωπικό ασυνείδητο που γίνεται γενικά αποδεκτό από την ιατρική ψυχολογία, η ύπαρξη ενός δεύτερου ψυχικού συστήματος μιας παγκόσμιας και απρόσωπης φύσης θεωρείται. Αυτό το συλλογικό ασυνείδητο θεωρείται ότι αποτελείται από προϋπάρχουσες σκεπτομορφές, που ονομάζονται αρχέτυπα, τα οποία δίνουν μορφή σε ορισμένα ψυχικά περιεχόμενα, τα οποία με τη σειρά τους εισέρχονται στο συνειδητό. Τα αρχέτυπα παρομοιάζονται με ενστικτώδη πρότυπα συμπεριφοράς. Παραδείγματα ιδεών όπως η έννοια της αναγέννησης, η οποία εμφανίζεται ανεξάρτητα σε διάφορους πολιτισμούς και εποχές, προτείνονται ως αποδεικτικά στοιχεία για το συλλογικό ασυνείδητο. Πιστεύεται ότι υπάρχουν τόσα αρχέτυπα όσες είναι και οι επαναλαμβανόμενες καταστάσεις της ζωής, ότι όταν εμφανίζεται μια κατάσταση που αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο αρχέτυπο, το αρχέτυπο πιέζει για την ολοκλήρωσή του όπως μια ενστικτώδης παρόρμηση· η αντίσταση στην έκφρασή του μπορεί να οδηγήσει σε νεύρωση. Η ύπαρξη των αρχετύπων καταδεικνύεται στην ανάλυση των ενήλικων και παιδικών ονείρων, στην ενεργή φαντασία, στις ψυχωτικές παραισθήσεις, και στις φαντασιώσεις που παράγονται σε κατάσταση έκστασης. Το περιστατικό ενός παρανοϊκού σχιζοφρενή εξετάζεται με όρους της εκδήλωσης αρχετύπων στο παραληρητικό σύστημα του ασθενούς.
