Από τη Βιολέττα-Ειρήνη Κουτσομπού, MBPsS, (BA, MA, Dip.CounsPsy, MSc), Ψυχοθεραπεύτρια -Σύμβουλο -Καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας
Οι λογοτεχνικές μορφές από την ποίηση ως τα διηγήματα και τα μυθιστορήματα είναι γεμάτες από ψυχολογικό περιεχόμενο. Μεταξύ των λογοτεχνικών μορφών, το ψυχολογικό μυθιστόρημα είναι ιδιαίτερα το πιο «συγγενικό» με το ανθρώπινο μυαλό και αναφέρεται σε εσωτερικές εμπειρίες, συναισθήματα και σκέψεις του ανθρώπου. Οι ψυχολογικές μορφές αντιπροσωπεύονται στη λογοτεχνία με σύμβολα και αλληγορίες και περιλαμβάνονται στη δομή του κειμένου. Ο Καρλ Γκουσταβ Γιουνγκ (Carl Gustav Jung) ασχολείται με τις αρχετυπικές εικόνες στo έργo του. «Τα αρχέτυπα είναι παγκόσμια πρότυπα ενέργειας, που εκδηλώνονται στην ανθρώπινη ψυχή» (Bauer & Cox, 2004, σελ.10). Ως ψυχαναλυτής, ο Γιουνγκ ανέπτυξε τη θεωρία της φυλετικής μνήμης και των αρχετύπων και συνέβαλε στη μυθολογική κριτική εκτενώς. Μετά τις θεωρίες του Φρόιντ για το προσωπικό ασυνείδητο, έρχεται ο Γιουνγκ και ορίζει τη δική του θεωρία που έχει ως βάση το συλλογικό ασυνείδητο. Μια θεωρία η οποία είναι γεμάτη από την ψυχική κληρονομιά όλων των μελών της ανθρώπινης οικογένειας και βρίσκεται κάτω από το προσωπικό ασυνείδητο. Η ενασχόληση του Γιουνγκ με τα αρχέτυπα επικεντρώνεται στους επαναλαμβανόμενους χαρακτήρες και τις εικόνες και αυτά τα υπαρξιακά αρχέτυπα αποτελούν αντικείμενο της διαδικασίας της εξατομίκευσης (Jung, 1959).
Η θεωρία της εξατομίκευσης του Γιουνγκ αποτελείται από τη σκιά (shadow), το πρόσωπο (persona) και την anima (animus). Εξατομίκευση είναι η διαδικασία για την επίτευξη της ψυχολογικής ωριμότητας. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, οι διάφορες πτυχές του εαυτού ανακαλύπτονται και οι διαφορές αυτές διαχωρίζουν ένα άτομο από τα άλλα μέλη του είδους (Guerin, 1992, σελ.240). Το αρχέτυπο του μετασχηματισμού, η διαδικασία της εξατομίκευσης ή η ολοκλήρωση της προσωπικότητας σχετίζονται άμεσα με όλη την εμπειρία της ζωής. Κατά τη διαδικασία της «μεταμόρφωσης», όπως παρατήρησε ψυχολογικά ο Γιουνγκ, ορισμένες αρχετυπικές εικόνες εμφανίζονται και διαμορφώνουν μια συνέχεια με την αλληλεπίδραση των συμβόλων. Σε αυτή τη διαδικασία παλιά πρότυπα εξαφανίζονται και μια νέα τάξη αναδύεται, αντίστοιχα. Η «Εξατομίκευση» ή η «μεταμόρφωση» αναφέρεται σε ολόκληρη τη διαδικασία της μετατόπισης του κέντρου προς τον αληθινό εαυτό. Τα αρχέτυπα είναι τα σχέδια που έχουν κληρονομηθεί από τους προγόνους και βρίσκονται κρυμμένα στο «συλλογικό ασυνείδητο» και φτάνουν ως την σημερινή κοινωνία (Sugg, σελ.18-26).
Ως κομμάτι του πολιτιστικού μύθου, ο Ντίκενς (Charles Dickens) στην Χριστουγεννιάτικη Ιστορία (A Christmas Carol) περιλαμβάνει αρχετυπικές εικόνες και μοτίβα. Ο Εμπενίζερ Σκρουτζ, ο οποίος είναι ο ήρωας του μυθιστορήματος υποβάλλεται σε ένα είδος μεταμόρφωσης από την άγνοια στην συνειδητοποίηση. Η διαδικασία εξατομίκευσης με τους όρους του Γιουνγκ ξεκινά με μια ιστορία φαντασμάτων. Τον Σκρουτζ επισκέπτονται με τη σειρά, το φάντασμα του παλιού του φίλου του Τζεικομπ Μάρλεϊ. Μιλά με τον Σκρουτζ για τη ζωή και τα λάθη του, θέλει και ελπίζει να τον σώσει από την τιμωρία του Θεού. Λέει στον Σκρουτζ ότι θα τον επισκεφτούν τρία πνεύματα, σε όρους Γιουνγκ, είναι δυνατόν να πούμε ότι τα τρία πνεύματα αντιπροσωπεύουν το «Άγιο Πνεύμα». Η τριάδα αποτελείται από τις εικόνες του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος στο Χριστιανισμό. Για τον Γιουνγκ, το σύνολο των ψυχολογικών εμπειριών εκφράζεται σε χριστιανική τριάδα, «οι τριαδικές εικόνες είναι δυναμικές. Συνεπάγονται την αύξηση και την ανάπτυξη» (Gates, 1994, σελ.314).