5 καθημερινές περιπτώσεις εγωικής συμπεριφοράς

Σ' αυτό το άρθρο εξετάζουμε το ρόλο του Εγώ και της ταύτισης στη διαμόρφωση πέντεοικείων συμπεριφορών: την επιθετική και την αμυντική στάση στις συζητήσεις, το φανατισμό, την αντίδραση στις συμβουλές, την αντίδραση στην έκφραση γνώμης και το φόβο της επίκρισης.

Η επιθετική και η αμυντική στάση στις συζητήσεις

Σε μια συζήτηση, η επιθετικότητα ή η ανάγκη για άμυνα και υπεράσπιση κάποιων απόψεων δηλώνει ότι υπάρχει μια ταύτιση με αυτές τις απόψεις, δηλαδή με σκέψεις, οι οποίες διαμορφώνουν την ταυτότητα ενός Εγώ. "Εγώ είμαι αυτός που πιστεύει αυτά τα πράγματα" είναι ο κύριος άξονας μιας τέτοιας ταύτισης. Μέσα από αυτή την ταύτιση αντλείται η αίσθηση της ασφάλειας και της αξίας. Κάθε αμφισβήτηση αυτών των απόψεων γίνεται αντιληπτή ως μια απόπειρα συρρίκνωσης του Εγώ, κάτι που ενεργοποιεί τους μηχανισμούς επιδιόρθωσής του μέσα από την επίθεση ή την άμυνα. Η μεν επίθεση αποσκοπεί στην εξάλειψη του εξωτερικού "εχθρού" (εντός ή εκτός εισαγωγικών), η δε άμυνα αποσκοπεί στη διατήρηση της ακεραιότητας του Εγώ. 

Ο φανατισμός

Ο φανατισμός είναι η πιο ακραία μορφή ταύτισης, όπου κάποιος ταυτίζεται απόλυτα, νοητικά και συναισθηματικά, με μία ή περισσότερες σκέψεις. Η βία που συνοδεύει το φανατισμό αποτελεί τον μοναδικό τρόπο για να υπερασπιστεί κανείς μια τόσο ισχυρή ταύτιση, αφού κανένας διάλογος δεν μπορεί να αποκλείσει την έκφραση μιας διαφορετικής άποψης. Έτσι, η βία επιδιώκει τη φυσική εξάλειψη του εχθρού, ώστε να καταστήσει αδύνατη μια μελλοντική αμφισβήτηση της ταυτότητας.

Η αντίδραση στις συμβουλές

Όταν συμβουλεύουμε κάποιον και εκείνος αντιδράει επιθετικά ή αμυντικά, σημαίνει ότι είναι ταυτισμένος με ορισμένες πεποιθήσεις ανεπάρκειας, οι οποίες τον υποχρεώνουν να ερμηνεύει τις συμβουλές των άλλων ως απόπειρες να τον μειώσουν. Έτσι, έρχεται η αντίδραση ως άμυνα απέναντι σ' αυτό που αντιλαμβάνεται ως επίθεση στην ήδη μειωμένη -από τις σκέψεις- αξία του. Σ' αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να θυμόμαστε ότι αυτοί που αντιδρούν δεν αντιδρούν επειδή είναι "παράξενοι" ή ιδιότροποι, αλλά επειδή στο ψυχικό τους υπόβαθρο κυριαρχεί η ανεπάρκεια που τους κάνει να βλέπουν τον κόσμο μέσα από το φίλτρο της απειλής.

Η αντίδραση στην έκφραση γνώμης

Στην περίπτωση όπου εκφράζουμε την υποκειμενική αρνητική μας γνώμη για ένα αντικείμενο και ο ιδιοκτήτης του αντιδράσει, σημαίνει ότι είναι ταυτισμένος με το αντικείμενο, το οποίο αντιλαμβάνεται ως προέκταση του εαυτού του, δηλαδή αντλεί από αυτό την ταυτότητά του. Το αντικείμενο μπορεί να είναι από ένα ρούχο ή ένα αυτοκίνητο, μέχρι ένα σύμβολο ή μια σημαία. Αν και το αντικείμενο από μόνο του δεν έχει την ικανότητα να προκαλέσει ταύτιση, οι ερμηνείες, δηλαδή οι σκέψεις, που προβάλλει κάποιος πάνω στο αντικείμενο είναι αυτές με τις οποίες ταυτίζεται και έτσι η ταύτιση συμβαίνει πάλι μέσω του νου.

Ο φόβος της επίκρισης

Ο φόβος της επίκρισης δηλώνει την ταύτιση με μια αυτοεικόνα, η οποία πρέπει πάση θυσία να διατηρηθεί ανέπαφη. Η αυτοεικόνα αποτελείται συνήθως από σκέψεις μοναδικότητας ή ανωτερότητας, οι οποίες όμως λειτουργούν αντισταθμιστικά σε βαθύτερες πεποιθήσεις ανεπάρκειας. Η διατήρηση της αυτοεικόνας επιτυγχάνεται με την αποφυγή καταστάσεων και εκφράζεται με συμπεριφορές συστολής, ντροπής και ατολμίας. Η ανάγκη για προστασία της αυτοεικόνας που δημιουργεί η ταύτιση μαζί της, ωθεί το άτομο να μένει μακριά από κάθε κατάσταση που αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τις σκέψεις γι' αυτή την αυτοεικόνα. Τα κύρια συναισθήματα που βιώνει το άτομο είναι ο φόβος, οι ενοχές και η ντροπή.

Νίκος Μπάτρας

aytepignosi

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ